گزارش تصویری و تحلیل فنی از مجموعه حسینیان یزد
کوچه حسینیان از کوچه های قدیمی یزد است که ذکرش در تواریخ یزد آمده . در باره علت این وجه تسمیه در تاریخ جدید یزد چنین گفته شده است که چون امامزاده محمد بن علی بن عبیدالله به یزد آمد و والی شهر با او بیعت کرد در این موضع که بعداً به حسینیان موسوم شد ، سکنی گرفت . در این کوچه به سال 726 هجری قمری مدرسه ای توسط سید شرف الدین حسین پدر امیر معین الدین اشرف ساخته شد که نامش در تاریخ یزد ، مدرسه کوچه حسینیان و در تاریخ جدید یزد ، مدرسه حسینیه آمده است .
در کل این بنا و نیاز اساسی به مرمت دارد . دروسط حیاط مدرسه حوض بزرگی وجود دارد و ایوان های نامتقارنی اطراف آن دیده می شود که ایوان ورودی بزرگتر و به نظر ایوان اصلی می باشد . دور تا دور حیاط مرکزی را اتاق هایی تودر تو و مخروبه فرا گرفته است . بنا دو طبقه بوده در بالای طاق های نمای طبقه دوم تزئینات مقرنس گچی اجرا شده است .
محوطه منتهی به گنبد خانه دارای حیاطی اندرونی با طاق ها و رواق هایی در اطراف حیاط و جدا از صحن اصلی بنا و ایوان های جانبی آن واقع شده و در داخل آن چند قبر دیده می شود .
گنبد بنا بر روی دیوار های قطوری بنا شده است که اندازه درونی آن 65/7× 7 و ضخامت دیواره آن 5/1 متر است . بر سطح خارجی گنبد آثاری که قابل توصیف باشد وجود ندارد . سطح داخلی آن که سراسر پوشیده از کتیبه ها و نقش و نگارهایی رنگی بوده به علت گذشت روزگار و بی توجهی ، صدمات بسیار دیده است . در تمام گوشواره های زیر گنبد و چهار طرف دیوار و دوره محراب آیات قرانی نوشته شده بود که امروزه بقایایی از آن باقی مانده است ، نکته قابل توجه درمحراب بنا این است که محراب در گوشه دست راست از ضلع جنوبی قرار دارد نه در وسط آن .
کتیبه های قابل خواندن به نقل از آقای ایرج افشار در کتاب یادگارهای یزد عبارتند از :
- آیات 18 و 19 سوره آل عمران در دوره محراب به خط کوفی تزئینی . در دو طرف محراب به خط کوفی تزئینی و با رنگ « الملک لله » نوشته شده است .
- شمسه ای در طاق گنبد .
- در شانزده مقرنس بالای گوشواره ها به خط کوفی کلماتی نوشته شده است که برخی از آن ها قابل خواندن نیستند و آن هایی که قابل شناسایی هستند عبارتند از : « الملک لله » « الحمد لله » « الشکر لله » « السلطان لله » « الکرم لله » « القدرة لله » « اعزة لله » « القوة لله » « الحکم لله »
- در یکی از گوشواره ها به خط کوفی تزئینی « السلطان لله » نوشته شده که در سه گوشواره دیگر نوشته ها قابل شناسایی نیستند .
- کتیبه دورتادور زیر گنبد شامل آیات 24 الی 26 سوره یونس و با خط کوفی تزئینی که بسیار آسیب دیده است .
- در هشت محراب نمای چهار دیوا ر « …. لله » به خط کوفی تزئینی درشت نوشته شده بود که به کلی تخریب شده است .
- در وسط دیوار شمالی کتیبه ای به خط کوفی وجود داشته که از بین رفته است و از کتیبه مورد نظر فقط کلمه « ابی منصور » خوانده می شود .
مولف تاریخ یزد می نویسد :
« …. استحداث این مدرسه امیر شرف الدین …. کرده …. و امیر معین الدین اشرف آن مدرسه را عمارت کرد و قبه عالی بر خلف آن نهاد . مقبره او و پدر بزرگوارش آن جا است و از یک طرف بارو و خندق شهر است …. ودر قبه آن مدرسه ، سادات عالی مقدار مدفون هستند … »
در همین حدود خانه و آب انباری ساخته بود که آب انبار در زمان نگارش کتاب یادگارهای یزد توسط ایرج افشار هنوز وجود داشته است . گنبد این مدرسه بنایی است عظیم که اکنون به گنبد هشت موسوم است . بعدها کنار آن حسینیه ای ایجاد کردند که به حسینیه هشت معروف بوده است . این بنا به شماره 775 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت تاریخی رسیده است .
گزارش تصویری و تحلیل فنی : فاطمه کردی
No tags for this post.
