محدودیت‌های کرونایی دلیل کاهش آلاینده‌ها در پناهگاه‌های حیات‌وحش
شیوع و گسترش همه‌گیری بیماری کووید-۱۹ باعث مجموعه‌ای از اقدامات ملی و بین‌المللی در کشورها شده است. محدودیت‌هایی مثل در خانه ماندن، قرنطینه شهرها و سفر نرفتن، نمونه‌هایی از این اقدامات هستند. مجموعه این اقدامات و محدودیت‌ها می‌تواند اثرات مختلف اقتصادی، اجتماعی و … را به دنبال داشته باشد. همچنین تاثیرات محیط‌زیستی ناشی از این همه‌گیری را نیز نمی‌توان نادیده گرفت.
اکسید نیتروژن(NO) و دی‌اکسید نیتروژن(NO۲) یکی از عوامل اصلی کاهش کیفیت هوا در شهرها و مناطق صنعتی هستند. بیشترین میزان دی‌اکسید نیتروژن در اثر فعالیت‌های انسانی مانند احتراق سوخت در خودروها تولید می‌شود. از آن جایی که این میزان این آلاینده ارتباط مستقیمی با فعالیت‌های انسانی دارد، میزان دی‌اکسید نیتروژن در شهرها یک چرخه تغییرات هفتگی را نشان می‌دهد و کم‌ترین میزان آن در روزهای تعطیل رسمی، ثبت شده است.
دی‌اکسید نیتروژن برای تنفس انسان و سایر جانوران مضر است و به دلیل اثرات زیان‌بخش انتشار آن در بسیاری از کشورها دارای مقررات خاصی است. بررسی‌ها نشان داده که ترافیک جاده‌ای به میزان قابل توجهی باعث افزایش سطوح آلاینده‌ها در حیات‌وحش می‌شود.
با توجه به بروز همه‌گیری کووید-۱۹ و محدودیت‌های اجتماعی ناشی از آن، پژوهشگران به بررسی تاثیر این محدودیت‌ها بر تغییرات سطوح آلاینده دی‌اکسید نیتروژن در پنج پناهگاه حیات‌وحش اصلی ایران که در نزدیکی شهرهای بزرگ قرار دارند، پرداختند. محمد شجاع‌الدینی و اشکان موسویان؛ پژوهشگران دانشگاه فنی و حرفه‌ای استان تهران، به همراه سیامک یوسفی سیاه‌کلرودی؛ پژوهشگر گروه زیست‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ورامین، در این مطالعه مشارکت داشتند.
اطلاعات مورد نیاز این مطالعه مربوط به بازه زمانی ۱۹ فوریه ۲۰۱۹ تا اول ژوئن ۲۰۲۰(۳۰ بهمن ۱۳۹۷ تا ۱۲ خرداد ۱۳۹۹) در مورد داده‌های سنجش از راه دور دی اکسید نیتروژن، از پایگاه اطلاعات ناسا استخراج شد.
در این پژوهش اطلاعات پنج پناهگاه اصلی حیات‌وحش ایران، شامل پناهگاه‌های حیدری، میانکاله، قمیشلو، بختگان و شادگان که به ترتیب نزدیک شهرهای بزرگ مشهد، ساری، اصفهان، شیراز و اهواز قرار دارند، بررسی شدند.
یافته‌های این مطالعه در خصوص مقایسه میزان دی‌اکسید نیتروژن در سال ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰، نشان داد که به دنبال اعمال محدودیت‌های حمل و نقل و سفر، در شهرهای بزرگ ایران و پناهگاه‌های حیات وحش، کاهش استثنایی دی‌اکسید نیتروژن رخ داده است.
بررسی‌های این پژوهش نشان داد که کووید- ۱۹ اثر محسوسی را در کاهش مقدار دی‌اکسید نیتروژن در شهر ساری و پناهگاه میانکاله داشته است. مقدار این آلاینده برای پناهگاه شادگان و شهر اهواز در سال ۲۰۲۰ کمتر از ۲۰۱۹ بوده است است ولی برای پناهگاه شادگان تفاوت چندانی نداشته است.
همچنین محدودیت‌های اجتماعی ناشی از بیماری کووید ۱۹ بر روی مقدار دی‌اکسید نیتروژن کلان‌شهر مشهد اثر کاهشی قابل توجه داشته است به‌طوری که مقدار این آلاینده در بازه سه ماهه مورد مطالعه به طور میانگین ۴۴ درصد کاهش یافته است اما به دلیل کمبود اطلاعات در مورد پناهگاه حیدری نمی‌توان برای کل دوره سه ماهه قضاوت کرد.
به علاوه دی‌اکسید نیتروژن در پناهگاه بختگان در سه ماهه سال ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰ تغییر محسوسی نداشته است هرچند در شهر شیراز تا روز ۱۳ آوریل همزمان با ۲۴ فروردین ماه، مقدار دی‌اکسید نیتروژن در اثر بیماری کووید-۱۹ کاهش محسوسی داشته است ولی از ۱۳ آوریل به بعد، مقدار این آلاینده با وجود بیماری کووید-۱۹ بیشتر از سال قبل بوده است.
به گفته پژوهشگران این مطالعه؛ از آنجایی که بخش کوچکی از کاهش ستون دی اکسیدنیتروژن نیز می‌تواند ناشی از تغییرات سالانه هواشناسی و کاهش انتشار گازهای ناشی از مقررات سیاست‌های زیست‌محیطی باشد، بنابراین مطالعات جداگانه‌ای برای جدا کردن تأثیر اقدامات محدودیت‌کننده ناشی از همه‌گیری از دیگر عوامل مؤثر مورد نیاز خواهد بود.
این محققان می‌گویند: در زمان نوشتن این مقاله، ایران در همه شهرهای مورد مطالعه، اغلب محدودیت‌های تردد شهروندان و استفاده از خودروها را برطرف کرده است، در حالی که برخی کشورها در اروپا و ایالات متحده با احتیاط به سمت کاهش این اقدامات پیش می‌روند. برای ارزیابی تأثیرات موقت محدودیت‌های حمل و نقل شهری و صنعتی بر کیفیت هوای پناهگاه‌های حیات‌وحش و محیط‌زیست و چگونگی بازگشت تدریجی وضعیت آلاینده‌های جوی به وضعیت قبل از همه‌گیری، مطالعات بیشتری لازم خواهد بود.
پژوهشگران این مطالعه انجام مطالعات بیشتر را برای شناسایی اثرات محدود کننده ناشی از همه‌گیری کووید-۱۹ بر وضعیت سایر آلاینده‌های جوی را پیشنهاد می‌کنند.
یافته‌های این مطالعه با عنوان «اثر همه‌گیری کووید-۱۹ بر آلاینده دی اکسیدنیتروژن در پنج پناهگاه حیات‌وحش و شهرهای بزرگ مجاور آن‌ها در ایران» در فصل‌نامه محیط‌زیست جانوری منتشر شده است.
منبع:ایسنا
No tags for this post.
