سرنوشت یوز ایرانی در هاله ای از ابهام

یکی از این فعالیت‌ها طرح یوزپلنگ روی پیراهن تیم ملی فوتبال بود که با حمایت وزارت ورزش در جام جهانی برزیل میسر شد تا افکار عمومی متوجه وضعیت خطرناک این گونه مینیاتوری که نماد محیط زیست ایران است، شوند. هرچند بر تعداد یوزها افزوده نشد، اما موجب شد تا بسیاری از فدراسیون‌های ورزشی یک گونه حیوانی را به‌عنوان نماد تیم خود انتخاب کنند.

پژوهشگر حیات وحش نیز در این خصوص  به خبرنگار سیناپرس گفت:یوز ایرانی شاخص‌ترین و شناخته شده‌ترین گونه جانوری کشور است. به اعتقاد سیدمهدی نبی‌یان حساسیت زیادی درباره این گونه در بستر جامعه وجود دارد، همین که شاهد توجه و حساسیت مردم نسبت به وضعیت یوز ایرانی هستیم خود حاصل سال‌ها تلاش، آموزش و اطلاع‌رسانی کارشناسان حیات وحش و مسوولین اجرایی پروژه و سازمان حفاظت محیط زیست بوده که توانسته است توجه جامعه را نسبت به شرایط این گونه جلب کند.

در گذشته یوزپلنگ را با پلنگ اشتباه می‌گرفتند

وی به آموزش‌ها و اطلاع‌رسانی‌های خوبی که در زمینه شناخت یوزپلنگ صورت گرفته اشاره کرد و افزود: کمتر از 30 سال پیش بسیاری نمی‌دانستند در ایران یوزپلنگ داریم و حتی یوزپلنگ را با پلنگ اشتباه می‌گرفتند و بعضا شاهد کشته شدن یوزها توسط جوامع محلی حاشیه زیستگاه‌های یوز به دلیل فقر آگاهی و آموزش بودیم؛ اما امروز در جایگاهی قرار داریم که دیگر شاهد گزارشات کشته شدن یوز توسط جامعه محلی نیستیم. به جرات می‌توان گفت اگر این آموزش‌ها و اطلاع‌رسانی‌ها انجام نمی‌شد، یوز ایرانی امروز در شرایط بسیار وخیم‌تری قرار داشت.

این کارشناس ارشد محیط زیست عنوان کرد: با توجه به مطالعات انجام شده، گزارشات و داده‌های موجود و در دسترس، شواهدی دال بر بهبود شرایط این گونه وجود ندارد ولی می‌توان به سختی به این جمع‌بندی در خصوص وضعیت یوزپلنگ ایرانی رسید چرا که امکان اظهارنظر قطعی برای جمعیت یوزپلنگ آسیایی وجود ندارد،اما به نظر می‌رسد روند کاهش جمعیت متوقف شده است.

این درحالی است که تعداد زیادی از کارشناسان حیات وحش بقای جمعیت یوز ایرانی را در هاله ای از ابهام می‌دانند.

نبی‌یان معتقد است؛وضعیت جمعیت یوز ایرانی نسبت به دو دهه گذشته به روند نزولی خود ادامه داده و شرایط حاضر به مراتب وخیم‌تر از دهه گذشته است. مجموع این دیدگاه‌ها مبین این مطلب است که وضعیت یوزپلنگ ایرانی در شرایط مطلوبی قرار نداشته و همچنان خطر انقراض در بیخ گوش این گربه زیبا و تیزپای ایرانی قرار دارد.

عوامل متعدد انقراض

این کارشناس ارشد محیط زیست عوامل متعددی را درخصوص کاهش جمعیت یوزپلنگ موثردانست و گفت: بخش عمده این عوامل انسانی بوده که طی یکصد سال گذشته جمعیت یوزپلنگ ایرانی را با کاهش شدید روبرو کرده و بخشی نیز طبیعی یا وابسته به عادات و رفتار این گونه است.
او از از مهمترین عوامل انسانی به  تخریب و اشغال زیستگاه توسط دام و دامداران اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: کاهش جمعیت طعمه‌های یوز، کشته شدن یوز توسط جامعه محلی به واسطه باورهای غلط در گذشته و احداث معادن و جاده‌ها در زیستگاه یوز هم مزید بر علت است.

این پژوهشگر حیات وحش افزود: فرایند آگاه‌سازی و حساس کردن جامعه و مسوولین نسبت به ضرورت توجه به وضعیت این گونه، مطالعه و شناسایی جامع زیستگاه‌های یوزپلنگ ایرانی در کشور و بهبود وضعیت حفاظتی زیستگاه‌های یوز، خروج دام از پارک ملی توران با کمک و همت مردم و مسئولین محیط زیست و تلاش‌های صورت گرفته برای تکثیر در اسارت این گونه در پارک پردیسان تهران و سایت مجهز پارک ملی توران مهمترین اقدامات انجام شده در راستای نجات یوز از انقراض در سالیان گذشته به‌شمار می‌آیند. این اقدامات بستر را برای آینده فراهم آورده است و چنانچه دست به دست هم داده و از رقابت‌های منفی فاصله گرفته و در دام حاشیه‌ا گرفتار نشویم، به شرط تامین منابع مالی به شخصه به بهبود روند حفاظت و بقا یوزپلنگ ایرانی در بازه زمانی بلند مدت امیدوار هستم.

راهکارهای جایگزین

به اعتقاد نبی‌یان، مسیر حفاظت از یوز ایرانی به حفاظت از زیستگاه این گونه وابسته است.

وی دراین خصوص به خبرنگار محیط زیست سیناپرس گفت: زیستگاه‌های یوز با تلاش‌های صورت گرفته در گذشته شناسایی شده و به طور عمده تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست قرار دارند و حفاظت از آن‌ها به طور مستمر در جریان است، ولی تهدیداتی چون حضور دام، احداث معادن و جاده‌کشی‌ها همچنان پا بر جا هستند. از این رو با توجه به اینکه جمعیت یوز ایرانی در وضعیت بسیار بحرانی قرار دارد و نشانه‌هایی از بهبود وضعیت گونه وجود ندارد، مقوله تکثیر در اسارت و حتی زنده‌گیری افراد جدید در کنار حفاظت از زیستگاه باید به طور ویژه مورد توجه کارشناسان امر قرار داشته باشد. همچنین با علم به اینکه یوز ایرانی سال‌هاست که در گرداب ژنتیکی قرار دارد، پرداختن به بحث‌های ژنتیکی در این مقوله جایگاهی ندارد.

این پژوهشگر حیات وحش در ادامه پیشنهادات و اقدامات لازم در بهبود وضعیت یوز ایرانی می‌افزاید: مهمترین پیشنهادات و اقداماتی که می‌توانند در بهبود وضعیت یوز ایرانی موثر باشند، استمرار خرید پروانه‌های چرا و خروج دام از زیستگاه‌های با اولویت بالا و افزایش گستره حفاظتی زیستگاه‌هاست.
به گفته این کارشناس ارشد حیات وحش، خرید پروانه چرا و خروج دام از زیستگاه نیازمند تامین منابع مالی هنگفتی است. به همین دلیل برگزاری مزایده بین‌المللی فروش پروانه ویژه شکار 10راس قوچ لارستان به صورت سالانه با تضمین درآمد یک میلیون دلاری (25میلیارد تومان) می‌تواند در تامین مالی این مهم موثر باشد.

وی در ادامه خاطرنشان کرد: اختصاص بخشی از درآمد حاصل از فروش سایر پروانه‌های شکار به حفاظت یوز، اختصاص بخشی از مالیات صنایع و معادن حاشیه زیستگاه یوز به حفاظت از یوزپلنگ، ایجاد ایستگاه‌های عوارضی در اتوبان‌هایی که از زیستگاه‌های یوز عبور می‌کنند و اخذ عوارض عبور خودرو و اختصاص آن به حفاظت از یوزپلنگ، وضع مالیات حفاظت از گونه‌های در خطر انقراض بر صادرات خاویار، تاسیس صندوق حمایت مالی یوزپلنگ ایرانی و برگزاری مستمر کارزارهای عمومی تامین مالی برای خروج دام از دیگر پیشنهاداتی است که می‌تواند در این خصوص راهگشا باشد.
به اعتقاد نبی‌یان؛ به منظور افزایش گستره حفاظتی زیستگاه با توجه به محدودیت‌های مالی و استخدامی سازمان حفاظت محیط زیست می‌توان با ایجاد قرق‌های اختصاصی (حفاظتگاه‌های مردمی) در نزدیکی یا هم مرز مناطق چهارگانه تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست که زیستگاه یوز ایرانی هستند، از پتانسیل بخش خصوصی برای کاهش تعارضات و افزایش گستره حفاظتی استفاده کرد.

گزارش:نیلوفر منصوری

No tags for this post.