روایتی از سرنوشت نامعلوم امنیت غذایی در سایه تغییر اقلیم

سروش کیانی قلعه سرد، دکترای اقتصاد منابع طبیعی و محیط زیست، پژوهشگر و مدرس دانشگاه زاهدان در گفتگو با سیناپرس درباره اهمیت و تاثیرات گرمایش جهانی بر امنیت غذایی گفت: مسلماً در شرایط تغییر اقلیم یکی از مهم ترین چالش هایی که دولت ها با آن مواجه هستند مساله چگونگی تامین غذای مورد نیاز است. مساله ای که هرچند در کشورهای در حال توسعه که به لحاظ ساختارهای جمعیتی و اقتصادی شرایط خاصی دارند چالشی بسیار عمیق تر و جدی تر از سایر کشورها محسوب می شود اما در مجموع یک چالش جدی برای تمام کشورها در قرن بیست و یکم است.

وی با اشاره به برهم خوردن نظم زنجیره غذایی و تهدیداتی که این امر در امنیت غذایی دارد، تاکید کرد: تغییرات اقلیمی از دو بعد بر مصرف مواد غذایی تأثیر می‌گذارد، بُعد نخست ایمنی غذا از طریق زنجیره عرضه و تأثیر بر سلامت مواد غذایی. تغییرات اقلیمی با اثرگذاری بر سطح زیرکشت و در پی آن تولید محصولات کشاورزی، قیمت محصولات کشاورزی و سطح درآمد کشاورزان را تحت تاثیر قرار داده و در پی این تغییرات بطور مستقیم و غیرمستقیم نظم زنجیره غذایی بر هم خورده و تعادل های موجود در آن با چالش جدی مواجه می شود.

اساسی ترین و ضروری ترین راهکار جهت جلوگیری از آینده پرتنش غذایی و رفاهی ایران سیاست گذاری منطبق بر سازگاری اقلیمی است. سیاست گذاری که بر اساس آن در دو بعد مدیریت منابع آب و مدیریت تولید کشاورزی می بایست تغییرات جدی و اساسی صورت گیرد.

این تغییرات در تمام ابعاد خود سبب کاهش سطح زیرکشت و تولید محصولات کشاورزی شده و این کاهش در عرضه مواد غذایی به افزایش قیمت منجر شده و دسترسی به مواد غذایی را محدود می سازد.

اخلال در رفاه اقتصادی؛طرف دیگر بحران

وی افزود: بُعد دوم مربوط به پژوهش های دانشگاهی است؛ مطابق مطالعات دانشگاهی صورت گرفته در چنین شرایطی در مجموع مازاد رفاه تولید کنندگان و مصرف کنندگان کاهش می یابد. یعنی تغییرات اقلیمی علاوه بر ایجاد خلل در امنیت غذایی، رفاه اقتصادی را نیز با مشکل جدی مواجه می سازد. در بعد تاثیر بر سلامت مواد غذایی نیز تغییرات اقلیمی به اشکال مختلف مانند استفاده بیشتر از سموم و آفات کش ها برای افزایش میزان تولید، دسترسی کمتر به منابع آب سالم امنیت غذایی، استفاده بیشتر از داروهای دامپزشکی، قطع خدمات بهداشت عمومی و… امنیت غذایی را دچار مشکل می سازد و کاهش می دهد.

وی در پاسخ به این پرسش که پیش بینی شما از آینده وضعیت امنیت غذایی با وجود تغییر اقلیم و گرمایش جهانی چیست؟ گفت: شرایط فعلی و روندهای موجود چشم انداز چندان خوبی را نشان نمی دهد. فربه شدن منفعت صرف اقتصادی، توسعه ناپایدار و عدم پای بندی کشورها به کنوانسیون های بین المللی زیست محیطی به میزانی است که نمی توان نسبت به آینده محیط زیست و اقلیم امیدواری چندانی داشت. ادامه این روند در تخریب محیط زیست، تولید فزاینده ی گازهای گلخانه ای بویژه توسط کشورهای توسعه یافته و بی توجهی کشورهای در حال توسعه به پایداری توسعه به مرور اثرات خود را بیشتر نشان خواهد داد.

به گفته این پژوهشگر، مسلما در این مسیر زیربخش های مختلف کشاورزی قربانی نخست خواهند بود و در ادامه سایر ابعاد اقتصاد زیان خواهند دید. مگر اینکه فناوری در این مسیر به کمک بشر بیاید و سازگاری با این تغییرات به شکل جدی تری مطرح شود که باید دید با تغییرات گسترده ای که در حال شکل گیری است این فناوری ها به چه شکل و در چه سطح و میزانی خواهد توانست کمک کند و از سوی دیگر دسترسی به این فناوری ها بویژه برای کشورهای فقیر مبتنی بر معیشت کشاورزی چندان در دسترس نخواهد بود و منفعت بردن آنها از فناوری های نوین کشاورزی بسیار دور از ذهن است.

سازگاری؛ مهم‌ترین راهکار برای مبارزه

این پژوهشگر با اشاره به راهکار اصلی برای جلوگیری از آسیب های احتمالی گرمایش جهانی بر امنیت غذایی گفت: گفتنی است، ایران نه تنها از این تغییرات اقلیمی مستثنی نبوده بلکه باتوجه به موقعیت جغرافیایی خود از یک سو و ضعف سیاست گذاری از سوی دیگر در این زمینه بسیار بیشتر از دیگر کشورها دچار مساله و آسیب شده است. امری که کمتر مورد توجه قرار گرفته است. بر اساس روندهای طبیعی تاکنون و عملکرد بسیار بد ما در بحث منابع طبیعی و محیط زیست آینده بخش های متاثر از تغییرات اقلیمی در ایران نگران کننده است. مساله ای که به ضعف در حکمرانی در ابعاد مختلف خود بر می گردد.

وی افزود: از نهادها و سازمان های متولی محیط زیست و منابع طبیعی که در انجام وظایف حداقلی خود پیرامون حفاظت از محیط زیست و منابع طبیعی کم توان هستند نمی توان انتظار داشت که به سیاست گذاری در زمینه هدایت سایر جنبه های حکمرانی منطبق بر سازگاری اقلیمی بپردازند. از این رو اساسی ترین و ضروری ترین راهکار جهت جلوگیری از آینده پرتنش غذایی و رفاهی ایران سیاست گذاری منطبق بر سازگاری اقلیمی است. سیاست گذاری که بر اساس آن در دو بعد مدیریت منابع آب و مدیریت تولید کشاورزی می بایست تغییرات جدی و اساسی صورت گیرد.

گفت و گو : مهتاب دمیرچی

No tags for this post.