چرا حفظ تنوع زیستی مهم است؟

نشریه «زیست‌شناسی امروز» در 30 اردیبهشت امسال مقاله‌ای با عنوان «اهمیت و مزایای گونه‌ها» منتشر کرد که در آن به مهم‌ترین دلایل حفاظت از گونه‌های مختلف جانوری و گیاهی پرداخته شده است. این مقاله اشارات و مثال‌های جالبی دارد؛ مثلا در این مقاله به اهمیت حضور گربه‌ماهیان متعلق به جنس Panaque در حوضه آبخیز رودخانه آمازون اشاره شده است.

این نوع گربه ماهی جزو معدود مهره دارانی است که می تواند به صورت ممتد از چوب تغذیه کند! تحقیقات نشان می دهد به استثنای فرم دهان خاص، در روده این نوع از گربه ماهی ها یک باکتری عجیب زیست می کند که می تواند چوب را هضم کند. پژوهشگران باور دارند که با تحقیقات بیشتر روی این ماهیان نه تنها می توان انقلابی در صنعت تولید کاغذ به وجود آورد، بلکه حتی می توان مصرف انرژی را به شکل موثری کاهش داد. مثال ها در این مقاله کم نیست، اما در کل اشاره نویسندگان به موضوعی مهم و اساسی تر است؛ یعنی ضرورت حفظ گونه ها. در این مقاله آمده: «مهم نیست یک گونه جانوری یا حتی گیاهی چه منافع مستقیم یا حتی غیرمستقیمی برای انسان ها دارد؛ حتی مهم نیست آن ارزش ها برای ما قابل لمس یا دیدن است یا خیر؛ حتی جذابیت، هوش و ظاهر یک گونه نیز نباید دلیلی بر حفاظت آن باشد. زیرا مطالعات گسترده در عرصه زیست شناسی و محیط زیست در طول تاریخ ثابت کرده تمامی گونه ها اعم از کوچک یا بزرگ، زیبا یا زشت، باهوش یا تنبل همگی به نوعی در جایگاه خود ارزشمند است.»

اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت و منابع طبیعی (آی. یو. سی. ان) نیز در وبگاه رسمی خود ضمن اشاره به این مقاله یادآور شده که پیش فرض این اتحادیه از بدو تاسیس، حفاظت از تمامی گونه ها بوده است نه لزوما توجه به آنهایی که برای انسان ها منفعتی دارند. اگر چنانچه در این مورد تاکیدی هم صورت گرفته، صرفا به واسطه یادآوری به کسانی بوده که گاه فراموش می کنند جزئی از زنجیره طبیعی حیات هستند. یا این که حتی از یاد می برند بازخورد تاثیرات منفی و مخرب ناشی از فعالیت هایشان می تواند بر خودشان و نسل های آینده اثرگذار باشد.

 

یک نمونه جالب در کشورمان

مقاله اخیر مجله بیولوژی به طور مشخص از خرچنگی به نام فیدلر یا ویولن زن نام می برد که در تالاب های آب شور و جنگل های مانگروی سراسر جهان زیست می کند. این سخت پوستان همه چیزخوار را می توان اعجوبه ای در نوع خود به حساب آورد؛ زیرا نه تنها در رشد درختان مانگرو تاثیرگذارند، بلکه حتی می توانند در کاهش گرمایش جهانی هم نقش بسزایی داشته باشند. خرچنگ های ویولن زن بیش از 97 گونه در جهان دارند و تقریبا همه آنها به واسطه نوعی حرکات نمایشی جالب شناخته شده اند که تداعی کننده نواختن ویولن است. ساختار چندگانه سواحل ایرانی (سواحل گلی، شنی و ماسه ای، تخته سنگی، صخره ای و جنگل های حرا) از زیستگاه های مهم برای انواع خرچنگ هاست. اما خرچنگ های ویولن زن را اغلب می توان در سواحل جاسک تا بعد از خور خلاصی که پوشش جنگل های مانگرو در آن مشهود است، سراغ گرفت. نویسندگان مقاله اخیر به نقش این خرچنگ های نیمه خشکی زی در رشد جنگل های مانگرو اشاره کرده و می نویسند: «براساس مطالعات انجام شده می توان با قطعیت گفت که در محدوده ای که پراکنش مناسبی از این خرچنگ ها باشد؛ درختان مانگرو هم بزرگ تر، بلندتر و ضخیم تر است.» علاوه بر این نقش خرچنگ های ویولن زن در فرآیند موسوم به ترسیب کربن کاملا پررنگ توصیف شده است. ترسیب کربن (Carbon Sequestration) فرآیندی است که به واسطه آن کربن موجود در جو زمین جذب و وارد خاک یا گیاهان می شود. حال پرسش اینجاست که نقش خرچنگ ها در چنین فرآیندی دقیقا چیست؟ به گفته نویسندگان این مقاله، خرچنگ های ویولن زن و به طور خاص جنس ماده آنها با حفاری هایی که در مناطق جزر و مدی انجام می دهند، می توانند میزان جذب کربن به وسیله علف های دریایی را تغییر دهند.

به گفته محققان، این عملکرد به طور مستقیم و در بلندمدت نقش بسزایی در حذف مازاد کربن و بالطبع کاهش گرمایش جهانی خواهد داشت. همان طور که می دانید دی اکسیدکربن از متهمان اصلی تشدید پدیده گرمایش جهانی است. دانشمندان تخمین زده اند 60 تا 70 درصد گرمای کنونی جهان نتیجه حضور مازاد این گاز در اتمسفر است و از مهم ترین راهکارهای پیشنهادی برای کاهش تاثیرات سوء پدیده گرمایش نیز حذف دی اکسیدکربن از جو به طرق مختلف از جمله به روش ترسیب کربن است. در فرآیند موسوم به ترسیب کربن دی اکسیدکربن به وسیله اندام های هوایی و حتی زیرزمینی گیاهان جذب و بالطبع تاثیرات مخرب ناشی از آن نیز کمتر می شود. اهمیت این فرآیند به اندازه ای است که در حال حاضر در کشور ما پروژه ای بین المللی با همین عنوان، «پروژه ترسیب کربن» توسط جمع کثیری از کارشناسان و جوامع محلی در دست اجراست.

 

حفاظت ناشناخته ها

پژوهشگران در این مقاله به این جمع بندی رسیده اند که برای حفاظت درست از گونه های مختلف لازم است نه تنها ارزش های ذاتی و طبیعی آنها، بلکه حتی قابلیت های بالقوه شان به مخاطبان معرفی شود. درست است که ارزیابی ارزش های بسیاری از گونه ها به واسطه عدم شناخت کافی علمی در برهه کنونی کاری دشوار و شاید غیرممکن است، اما اطلاع رسانی صحیح می تواند حساسیت عمومی را نسبت به حضور گونه های مختلف افزایش دهد و به گفته نویسندگان، این راهکار یکی از اهرم های اساسی حفاظت از گونه هاست.

منبع:جام جم آنلاین

No tags for this post.

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا