آیا ریشه‌کنی کووید ۱۹ ممکن است؟

اکثر دانشمندان توافق دارند که برای محدود کردن شیوع ویروس SARS-CoV-2، به اقدامات کنترلی دقیقی مانند ردیابی تماس، آزمایش و جداسازی، همراه‌ با فاصله‌گیری اجتماعی و پوشیدن ماسک نیاز است. کره‌جنوبی، تایوان، چین و نیوزیلند همگی با موفقیت از این رویکردها برای سرکوب ویروس استفاده کرده‌اند. حتی تعدادی از آن‌ها خواستار رویکرد «کووید ۱۹ صفر» بوده‌اند که به‌معنای این است که به‌جای تلاش برای محدود کردن انتشار ویروس، برای ریشه‌کنی آن تلاش کرد. نیوزیلند تقریبا موفق شده بود؛ اما پس از ۱۰۰ روز بدون مورد جدید، عفونت‌های جدیدی از مسافرت‌های بین‌المللی و دیگر منابع ناشناخته ظاهر شدند.

اگرچه می‌توان منحنی موارد جدید را با استفاده از این اقدامات کنترلی هموار کرد، رسیدن به کووید ۱۹ صفر با استفاده از آن‌ها دشوارتر است. این روش برای برخی از کشورهای جزیره‌ای می‌تواند ممکن باشد؛ اما مورد نیوزیلند نشان می‌دهد که باید برای پیشگیری از ورود مجدد ویروس تلاش زیادی کرد. این امر احتمالا به محدودیت‌های مسافرتی شدید و طولانی و آزمایش دقیق مسافران قبل و بعد از مسافرت نیاز دارد.

با توجه ‌به اینکه میل کمی برای بسته بودن طولانی‌مدت مرزها وجود دارد و اقدامات کنترل جامعه به‌تنهایی برای حذف ویروس کافی نیست، رسیدن به سطح صفر از عفونت کووید ۱۹ درحال حاضر غیر ممکن است. اما در آینده در صورت به‌کارگیری رویکردهای متفاوت، ممکن است عملی باشد.

ایمنی بهترین استراتژی است

موثرترین روش مهار کووید ۱۹ بهره‌برداری از مکانیسم دفاعی طبیعی بدن یعنی سیستم ایمنی است. بهبودی از عفونت ویروسی معمولا با ایجاد ایمنی همراه است. اینکه آیا ابتلا به عفونت SARS-CoV-2 در برابر عفونت مجدد این ویروس محافظت می‌کند یا نه، هنوز مشخص نیست؛ اما موارد معدودی وجود دارد که در آن افراد دچار عفونت مجدد شدند.

بیشتر افراد آلوده آنتی‌بادی‌هایی علیه ویروس تولید می‌کنند و اگرچه کسانی که علائم بیماری را بروز نمی‌دهند، ممکن است آنتی‌بادی تولید نکنند، عفونت می‌تواند سلول‌های T را در آن‌ها فعال کند که دفاع دیگری مهیا می‌کنند. بنابراین به ‌نظر می‌رسد عفونت حداقل در کوتاه‌مدت در بیشتر افراد ایمنی ایجاد کند.

برخی از دانشمندان با آگاهی از این مسئله اخیرا پیشنهاد کرده‌اند که ضمن محافظت از افراد سالمند و آسیب‌پذیر، باید اجازه داد ویروس در بین مردم منتشر شود تا ایمنی جمعی ایجاد شود. ایمنی جمعی موقعیتی است که در آن تعداد کافی از افراد در برابر بیماری ایمن می‌شوند تا مانع از انتشار آزادانه‌ی آن شوند. آستانه‌ی رسیدن به این وضعیت درمورد ویروس‌های به‌شدت مسری مانند ویروس سرخک، تا حد ۹۰ تا ۹۵ درصد بالا است. برخی پیشنهاد کرده‌اند این آستانه برای ویروس SARS-CoV-2 ممکن است تا حد ۵۰ درصد پایین باشد؛ اما اتفاق ‌نظر بیشتر درمحدوده‌ی ۶۰ تا ۷۰ درصد است.

در ‌حال ‌حاضر درصد افرادی که به ویروس SARS-CoV-2 آلوده شده و بهبود یافته‌اند، با این آستانه فاصله‌ی زیادی دارد. آزمایش‌های آنتی‌بادی نشان می‌دهد که حدود ۳ درصد از مردم در دوبلین (پایتخت ایرلند) دچار ویروس شده‌اند. در شهر نیویورک، این رقم بسیار بیشتر است: ۲۳ درصد. اما نرخ بالای عفونت در نیویورک منجر به مرگ تعداد زیادی از مردم شده است. سوئد که سیاست آزادانه‌ای در مورد مهار دنیاگیری در پیش گرفت، شاهد موارد بالایی از عفونت بوده و نرخ مرگ‌و‌میر در آن به ازای هر یک میلیون نفر ، ده برابر نرخ مرگ‌و‌میر کشورهای همسایه یعنی فنلاند و نروژ بوده است.

تأثیر موج دوم احتمالا در چنین مناطقی که در آن‌ها بسیاری از افراد قبلا آلوده شده‌اند، کمتر خواهد بود اما اگر آن منطقه به آستانه‌ی ایمنی جمعی نرسیده باشند، کل جمعیت محافظت نخواهد شد. نتیجه‌ی تلاش برای رسیدن به آستانه‌ی ایمنی جمعی ازطریق عفونت طبیعی مرگ‌و‌میر بالاتر در گروه‌های درمعرض خطر یعنی افراد سالخورده، افراد دچار چاقی و افراد دارای وضعیت‌های پزشکی زمینه‌ای، خواهد بود.

علاوه‌بر‌این، برخی افرادی که مبتلا می‌شوند، حتی اگر عفونت اولیه‌ی آن‌ها خیلی شدید نباشد، دچار عوارض سلامتی بلندمدت می‌شوند. بنابراین در بیشتر موارد، تلاش برای رسیدن به ایمنی جمعی استراتژی غیرقابل قبولی برای سرکوب ویروس است.

واکسن‌ها راه ‌حل سریعی نخواهند بود

با‌این‌حال دستیابی به ایمنی جمعی ازطریق واکسیناسیون، از نظر تئوری دارای این پتانسیل است که ما را به سطح صفر کووید ۱۹ برساند. واکسن‌ها در بسیاری از کشورهای پیشرفته شیوع دیفتری، کزاز، سرخک، اوریون، سرخچه و هموفیلوس آنفلوانزای نوع B را نزدیک صفر رسانده‌اند.

بیش از ۲۰۰ واکسن علیه SARS-CoV-2 در دست ساخت است. اما داشتن واکسنی که کووید ۱۹ را حذف کند، بسیار دشوار است. در این شرایط واکسن باید هم در پیشگیری از بیماری و هم در توقف انتقال ویروس به افرادی که دچار آن نشده‌اند، بسیار مؤثر باشد. اما واکسن‌های در حال ساخت هدف بسیار پایین‌تری را دنبال می‌کنند: حداقل کارآیی ۵۰ درصد که آستانه‌ی مورد نیاز برای تأیید آن‌ها از سوی سازمان غذا و داروی آمریکا است.

ساخت واکسنی بسیار مؤثر در اولین تلاش ممکن است بیش‌ازحد خوش‌بینانه باشد. همچنین لازم است واکسن‌ در تمامی گروه‌های سنی مؤثر و استفاده از آن‌ برای کل جمعیت بی‌خطر باشد. بی‌خطر بودن واکسن مهم است؛ زیرا هرگونه نگرانی در هر یک از گروه‌های سنی، اعتماد و پذیرش واکسن را کاهش می‌دهد.

همچنین لازم است واکسن به مقادیر کافی تولید شود تا به دست بیش از ۷ میلیارد نفر برسد و این فرایندی زمان‌بر است. برای مثال، شرکت آسترازنکا که در حال ساخت یکی از واکسن‌های پیشتاز است، قراردادهایی برای تولید ۲ میلیارد دوز واکسن تا پایان سال ۲۰۲۱ بسته است. تولید دوز کافی از واکسن برای کل جهان ممکن است چندین سال طول بکشد.

همچنین تأثیر فوری نخواهد بود. آخرین مورد طبیعی آبله در سال ۱۹۷۷ دیده شد؛ یعنی ده سال پس از اینکه سازمان جهانی بهداشت، برنامه ریشه‌کنی جهانی را برای این بیماری راه‌اندازی کرد و حدود ۲۰۰ سال پس از اینکه اولین واکسن آبله ساخته شد. از زمان آغاز طرح جهانی ریشه‌کنی فلج اطفال، ۳۰ سال طول کشید تا این ویروس از بیشتر مناطق دنیا ریشه‌کن شود؛ اما همچنان در پاکستان و افغانستان در گردش است.

بنابراین درحالی‌ که واکسن مؤثر بهترین شانس برای رسیدن به کووید ۱۹ صفر است، باید درمورد آنچه امکان‌پذیر است، واقع‌بین باشیم. ریشه‌کن کردن ویروس در بیشتر مناطق جهان غیر ممکن نیست؛ اما ممکن است سال‌ها طول بکشد.

منبع:زومیت