رد پایت را کم‌ رنگ کن

چند سالی است که در برخی از متون علمی اصطلاح ردپای کربن به عنوان یک راه حل اساسی برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای درج می‌شود. این پژوهش‌ها حاکی از آن است که با اندازه‌گیری میزان انتشار کربن وارد شده به جو برای هر کالا می‌توان دیدگاه روشن‌تری نسبت به کاهش آن داشت.

فاطمه دلیر پژوهشگر و فوق دکتری مهندسی محیط‌‍زیست از دانشگاه تهران در گفت‌وگو با سیناپرس درباره ماهیت و اهمیت ردپای کربن گفت: از سال 1990 با انجام یک پروژه دکتری، عبارت ردپای کربن به وجود آمد. تا پیش از آن اصطلاحاتی چون «کربن جاسازشده» یا «کربن منتشره» در متون علمی رواج داشت؛ اما به مرور زمان این مفاهیم با یکدیگر ادغام شدند تا اینکه عبارت ردپای کربن زاده شد و معنای امروزی را به خود گرفت.

وی افزود: حال اگر بخواهیم دقیقا بگوییم ردپای کربن چیست، باید گفت، این عبارت به میزان انتشار دی اکسیدکربن بر واحد محصول تولید شده اشاره دارد، در واقع نشانگری است که بیان می‌کند، در صفر تا صد فرایند تولید یک محصول چه میزان گاز دی اکسیدکربن تولید می‌شود. میزان انتشار و نوع محصول تولید شده مولفه‌های مهم در این نشانگر است. با توجه به اینکه همیشه میزان انتشار دی اکسیدکربن تمامی تولیدات کارخانه‌‌ها سنجیده می‌شد، اما هیچگاه نمی‌توانستیم بفهمیم که به ازای تولید یک محصول چقدر کربن به جو فرستاده می‌شود. بنابراین ردپای کربن سیاهه استانداردی برای کسب اطلاع از میزان کربن منتشر شده است.

این کارشناس محیط‌ زیست در گفتگو با سیناپرس افزود: در آینده‌ای نزدیک، درج برچسب ردپای کربن می‌تواند یک مزیت برای کالاها به حساب بیاید. امروزه هم مردم کشورهای فرانسه، انگلیس و آلمان خواهان خرید محصولاتی هستند که روی آن‌ها برچسب ردپای کربن درج شده باشد؛ درواقع آن‌ها می‌خواهند بدانند که به ازای محصولی که خریداری کردند، چه میزان کربن به جو منتشر شده است. این محصول می‌تواند یک مداد، یک نوشابه، یک ظرف ماست یا هر کالای دیگری باشد.

دلیر با اشاره به اهمیت استفاده از این فرآیند در راستای کاهش گرمایش جهانی گفت: نکته مهم این است که ما برای کاهش انتشار یک گاز در جو، باید ابتدا آن را اندازه‌گیری کنیم. گفتنی است، اگر ردپای کربن به عنوان یک برچسب روی محصولات درج شود باعث افزایش اطلاعات عمومی مردم هم می‌شود. یکی دیگر از فواید عملکرد بر اساس ردپای کربن این است که درج برچسب آن روی محصولات می‌تواند رقابت‌پذیری ما را در بازار جهانی نگه‌دارد.

شروع یک تجارت جهانی

به گفته دلیر، رویکرد تجارت جهانی به ردپای کربن مثبت است و در آینده‌ای نه چندان دور چنین روندی در ایران هم فراگیر خواهد شد. در نهایت، تجارت جهانی کالاها به سمتی می‌رود که اگر محصولی ردپای کربن نداشته باشد، خواهان زیادی هم ندارد و به قیمت بسیار کمتر از دیگر محصولاتی که دارای برچسب ردپای کربن هستند به فروش می‌رود.

این کارشناس محیط زیست با اشاره به تجاری‌سازی کربن در جهان گفت: هر محصولی از سوی کارخانه‌ها تولید می‌شود، یک اثر خارجی از خود برجای می‌گذارد که گازهای گلخانه‌ای اثر مشترک این محصولات است. از آنجایی که این گازها تاثیر عمیقی بر محیط‌زیست کره زمین دارند، باید به طور خاص در هزینه‌های اقتصادی کارخانه‌ها در نظر گرفته شوند. دو رویکرد در این شرایط برای کاهش انتشار گاز‌های گلخانه‌ای در نظر گرفته می‌شود، یکی آنکه مرزهای مشخصی برای انتشار در نظر بگیریم و رویکرد دوم، مقررکردن قیمتی با عنوان مالیات انتشار کربن است. در این میان راهکار موثرتری هم وجود دارد که با عنوان بازار تجارت کربن شناخته می‌شود؛ اینکه در حوزه تجارت آلاینده‌ها، یک بازار مستقل به وجود بیاوریم.

به گفته دلیر، این نوع تجارت را می‌توان برای دی اکسیدکربن به صورت اختصاصی ابجاد کرد که در آن فقط کربن معامله شود. از آنجایی که پرداخت مالیات دارای رویکرد منفی است، شاید روش مناسبی برای توجیه شرکت‌ها برای پایین آوردن انتشار کربن محصولاتشان نباشد؛ اما چون مکانیزم بازار کربن بر اساس خرید و فروش است، صاحبان تجارت نگرش منفی نسبت به آن نخواهند داشت و راحت‌تر مورد پذیرش قرار می‌گیرد.

یک معامله بُرد- بُرد

وی در تشریح مکانیزم بازار کربن گفت: سه کارخانه تولید محصول را در نظر بگیرید که هر کدام به میزان واحدی، دی اکسیدکربن منتشر می‌کنند، حال هر سه کارخانه‌ بنا بر دستورالعمل‌ها مجبور به انجام اقداماتی برای کاهش میزان انتشار خود  هستند؛ اما هر کدام بنا به موقعیت جغرافیایی و شرایط فیزیکی، هزینه‌های تمام شده متفاوتی را باید متقبل شوند؛ در این شرایط مکانیزم بازار کربن یک معامله برد برد محسوب می‌شود؛ روند بازار کربن این گونه است که کارخانه‌ای که هزینه‌ی کمتری را برای کاهش انتشار خود صرف می‌کند، اگر بتواند سیاهه خود را از حد میانگین پایین‌تر بیاورد، به همان اندازه و به صورت درصدی می‌تواند «برگه اعتبار کاهش» خود را به کارخانه‌ای بفروشد که عملا توانایی کاهش انتشار نداشته است.

دلیر ادامه داد: در این شرایط، از سویی کارخانه‌ خریدار هزینه کمتری را نسبت به سرمایه‌گذاری و پرداخت مالیات صرف می‌کند و از سوی دیگر، در کل میزان انتشار کربن کاهش یافته است.

وی با اشاره به تجربه‌های موفق عنوان کرد: بازار آلاینده‌ها در اروپا بسیار موفق بوده است. سال‌ها پیش هم در آمریکا برای دی اکسید گوگرد چنین داد و ستدی شکل گرفت. امروزه کشورهای زیادی در دنیا هستند که بازار کربن دارند.

گفتگو:مهتاب دمیرچی

No tags for this post.