روشی برای کشف تقلب در بازار بورس

بر اساس قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران، هرگونه اطلاعات افشا نشده برای عموم که به‌طور مستقیم و یا غیرمستقیم به اوراق بهادار معاملات یا ناشران مربوط می‌شود و در صورت انتشار، بر قیمت و یا تصمیم سرمایه‌گذاران برای معاملات مربوطه تأثیر می‌گذارد، اطلاعات نهایی گفته می‌شود.

در بازار اوراق بهادار به دلیل فاصله بین مدیریت و مالکیت در شرکت‌های بزرگ سهامی، اداره‌کنندگان این شرکت‌ها در موقعیت اطلاعاتی برتر نسبت به سهامداران عادی و دیگر اعضای بازار اوراق بهادار قرار گرفته و ازاین‌رو از یک سری اطلاعات نهایی در مورد شرکت آگاهی می‌یابند که ممکن است به یک معامله ناعادلانه منجر شود.

بنا بر نظر متخصصان، تأمین برابری در معاملات بورسی به دلیل عدم تقارن اطلاعات طرفین ممکن نیست. بنابراین نیاز است دولت در این زمینه با وضع مقررات خاص، حمایت و قدرت‌های ناموزون را به تعادل رساند. درواقع هدف از تدوین یک نظام جامع برای اطلاعات نهایی شرکت‌های تجاری در بازار بورس اوراق بهادار، برقراری مساوات بین سرمایه‌گذاران و رعایت انصاف در این معاملات است که از طریق ممنوعیت معامله افرادی است که به دلیل برخورداری از اطلاعات لازم، چشم‌انداز شرکت را بیش از سرمایه‌گذاران معمولی می‌شناسند.

اعتماد سرمایه‌گذاران به بازار سرمایه به تضمین و امنیتی بستگی دارد که آن‌ها را در موقعیتی مساوی قرار دهد و در مقابل استفاده نامناسب از اطلاعات نهایی یا محرمانه از آن‌ها حمایت کند.

این موضوع با اهمیت، مورد توجه محققانی از دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل قرار گرفته است تا برای آن، راه‌حلی اندیشیده و اجرایی نمایند. آن‌ها در پژوهشی که در همین خصوص انجام داده‌اند، سعی کرده‌اند با به‌کارگیری یک روش ریاضی، احتمال تقلب و کشف آن در بازار بورس اوراق بهادار را مورد بررسی قرار دهند.

در این تحقیق با استفاده از کاربرد یک نامساوی به نام «چبیشف»، روشی برای شناسایی افرادی که از اطلاعات نهانی، استفاده شخصی کرده و در مدت کوتاهی سود کلانی به دست آورده‌اند، ارائه شده است.

سید جواد کاظمی تبار، محقق دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل و دیگر همکارش در این مطالعه اظهار داشته‌اند: «به‌منظور استفاده از این روش، دو فیلتر در نظر گرفته شده است. به‌طوری‌که فیلتر نخست، تراکنش‌های بزرگ را شناسایی می‌کند و فیلتر دوم، افرادی که بیشترین سود حاصل از خرید و فروش سهام در مدت‌زمان اندک (سه روز)، به‌دست‌آمده آورده‌اند؛ درحالی‌که دست‌کم یک تراکنش بزرگ در این حد فاصل زمانی رخ داده باشد، شناسایی می‌کند».

این محققان، روش پیشنهادی خود را بر روی دو دسته از داده‌های واقعی بازار بورس اعمال کرده‌اند. به گفته آن‌ها، با تغییر ضرایب فیلترها، می‌توان معیارهای مورد نظر را تغییر داد.

آن‌ها اشاره کرده‌اند: «در این مطالعه، بازه زمانی سه‌روزه در نظر گرفته شده و دلیل تعریف زمانی فوق، آن است که احتمال این‌که فردی در این مدت‌زمانی کم، سود کلانی را کسب کند بسیار کم است، مگر اینکه از تراکنش‌های آینده نزدیک بازار باخبر باشد».

این روش جالب‌توجه که می‌تواند بروز تقلب در معاملات بازار بورس را روشن نماید، امکان طراحی سیستم‌هایی بدین منظور را فراهم آورده و می‌تواند توسط دست‌اندرکاران و سیاست‌گذاران این بازار، مورد توجه قرار گیرد.

گفتنی است این یافته‌های علمی پژوهشی، در قالب یک مقاله فنی در فصل‌نامه «پردازش علائم و داده‌ها» وابسته به پژوهشگاه توسعه فناوری‌های پیشرفته خواجه‌نصیرالدین طوسی منتشر شده‌اند.

گزارش: محمدرضا دلفیه

 

No tags for this post.