جهاددانشگاهی عنصری مؤثر در نظام دانش ملی
به گزارش روابط عمومی جهاددانشگاهی، این نهاد انقلابی از بدو تأسیس تا کنون، با توانمندی‌های بالفعل و بالقوه در حوزه‌های مختلف علمی و تخصصی و با برخورداری از نیروهای انقلابی، متعهد، کارآزموده و متخصص و با داشتن امکانات وسیع علمی، تحقیقاتی، پژوهشی، آموزشی در سطوح مختلف آموزش ازجمله؛ آموزش عالی، علمی-کاربردی، آموزش‌های تخصصی و پیشرفته، فرهنگی و کارآفرینی، این توانمندی و امکان را داراست تا با هدف توسعه نظام یکپارچه آموزشی و توانمندسازی منابع انسانی کارآمد، عنصری مؤثر در نظام دانش ملی باشد. این نهاد، وظیفه خود را کسب و تولید دانش روز در حوزه شناختی، سلامت، فرهنگی، اجتماعی، فن‌آوری، صنعتی، مدیریتی و اقتصاد دانش‌بنیان با مأموریت گسترش بهره‌وری و شکوفایی روحیه نوآوری، در جهت توسعه‌ی منابع انسانی می‌داند و به منظور افزایش توانمندی‌های تخصصی افراد برای نیل به خودکفایی و خود اتکایی و اشاعه امور فرهنگی و ارزش‌های والای انقلاب اسلامی در سطح جامعه، انتشار دانش از طریق اطلاع‌رسانی و آموزش‌های تخصصی، توسعه‌ی فرهنگ اصیل اسلامی، خودباوری و ترویج کارآفرینی و در مسیر اعتلای کشور خدمت‌رسانی می‌کند. چنان‌چه عملکرد 40 ساله جهاددانشگاهی، خود مؤید توانائی‌ها و ظرفیت‌های قابل توجه آن است.
به‌منظور تحقق چشم‌انداز توسعه‌ی کشور (افق 1404) و با توجه به سرعت بیش از پیش علم و توسعه‌ی تکنولوژی‌ها وفناوری‌های نوین، جهاددانشگاهی علاوه بر ادامه‌ی فعالیتهای آموزشی طی چهار دهه گذشته، خود را ملزم کرده تا راهبردهای آموزشی و توانمندسازی را اتخاذ کند و همگام با ضرورت و نیازهای علمی، مهارتی و نگرشی جامعه و سند چشم‌انداز حرکت و تلاش دارد مطابق این تغییرات، رویکردهای جدیدی را در عرصه آموزش و توانمندسازی منابع انسانی انتخاب و ترسیم کند.
آن‌چه در ادامه از نظر می‌گذرد، تشریح وضعیت فعالیتهای حوزه‌ی آموزش در جهاددانشگاهی و آمارهای مربوط به آن است.
فعالیتهای آموزشی در جهاددانشگاهی برای رفع نیازها
جهاددانشگاهی، هرکجا به حوزه‌ی آموزش ورود کرده، به‌طورقطع برای رفع نیازی بوده و ورود به این عرصه نیز با نیازسنجی و پروژه‌یابی همراه بوده است. نیازسنجی، زیربنای آموزش است و به هر میزان، زیربنا بنیانی‌تر و مستحکم‌تر باشد، بنای رویی آن آسیب‌پذیری کمتری خواهد داشت. جهاددانشگاهی در دو بخش دولتی و خصوصی، اقدام به نیازسنجی و پروژه‌هایی آموزشی کرده است، برای مثال؛ در بخش دولتی به رصد برنامه‌های کلان آموزشی و سیاست‌های برنامه‌های سوم، چهارم، پنجم و ششم توسعه‌ی کشور پرداخته و همکاری‌هایی با دستگاه‌های متولی آموزش کارکنان دولت مانند سازمان اداری و استخدامی کشور و رصد برنامه‌های سالانه‌ی دستگاه‌های اجرایی و وزارتخانه‌ها داشته است.
همچنین در بخش خصوصی که جهاددانشگاهی از سال 96 به این بخش ورود کرده، موفق به تدوین مدلی برای رصد دائمی نیاز بازار آموزش در بخش خصوصی، با اتخاذ رویکردهای علمی و تحقیقاتی بازار، شده است. در سایر بخش‌ها نیز به روش‌های متمرکز (از طریق ستاد و به‌صورت ملی) و یا از طریق واحدهای استانی، همکاری مشترک بین ستاد و واحد برای کل کشور، همکاری بین واحدی و یا مشارکت با بخش خصوصی یا دولتی، به نیازسنجی و پروژه‌یابی آموزشی پرداخته است.
12 میلیون نفر، فراگیر آموزش‌های جهاددانشگاهی بوده‌اند
از ابتدای آغاز رسمی فعالیتهای آموزشی جهاددانشگاهی، از سال 1375، تعداد بهره‌مندان از ارائه خدمات آموزشی جهاددانشگاهی، 12 میلیون نفر بوده است و آمار تعداد فراگیران دوره‌های آموزشی از سال 1392 تا 1398 در دسترس است، بر این اساس، جمعیت فراگیران خدمات آموزشی جهاددانشگاهی از 492 هزار و 589 در سال 92 به 846 هزار و 203 نفر در سال 98 رسیده است.
گفتنی است، میزان درآمد دوره‌های آموزشی این نهاد از رقم 38 میلیون و 296 هزار و 433 ریال در سال 1392 به رقم 268 میلیون و 289 هزار و 352 ریال در سال 1398 رسیده است.
همچنین تعداد کل دانش‌آموختگان آموزش عالی جهاددانشگاهی 66 هزار و 249 نفر و نیز تعداد کل دانش‌آموختگان واحدهای علمی-کاربردی جهاددانشگاهی 152 هزار و 669 نفر است. تعداد دانشجویان شاغل به تحصیل آموزش عالی جهاددانشگاهی نیز 22 هزار و 960 نفر و تعداد دانشجویان شاغل به تحصیل در واحدهای علمی – کاربردی جهاددانشگاهی 18 هزار و 289 نفر است.جهاددانشگاهی دارای ۴۱ مرکز فعال علمی-کاربردی در سراسر کشور است.
همچنین تعداد کل دانشجویان پذیرش‌شده در دوره‌های دکترای پژوهش‌محور جهاددانشگاهی، 158 نفر بوده که 148 نفر از این تعداد در 35 کدرشته و در 12 پژوهشگاه و یا پژوهشکده مشغول به تحصیل شدند. تاکنون نیز 103 نفر از ایشان، فارغ‌التحصیل شدند و 45 دانشجوی دیگر در مرحله دفاع هستند.
دستگاه‌های اجرایی بهره‌مند از خدمات آموزشی این نهاد
سازمان بهزیستی، وزارت کار، رفاه و تعاون اجتماعی، سازمان تأمین اجتماعی، شهرداری تهران، وزارت صنعت، معدن و تجارت، شرکت شهرک‌های صنعتی، سازمان نیروهای مسلح، شرکت ملی گاز ایران، وزارت نفت، وزارت راه و شهرسازی، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، مرکز آموزش مدیریت دولتی، سازمان برنامه‌ریزی و بودجه کشور، وزارت آموزش‌وپرورش، بیمه سلامت ازجمله دستگاه‌هایی هستند که از خدمات آموزشی جهاددانشگاهی برای آموزش کارکنان خود استفاده کرده‌اند.
پرمخاطب‌ترین دوره‌های آموزشی
پرمخاطب‌ترین دوره‌های آموزشی کوتاه‌مدت جهاددانشگاهی در دو زیرگروه کامپیوتر و زبان‌های خارجی است که برخی عناوین این دوره‌ها شامل برنامه‌نویسی، فتوشاپ، تعمیرات موبایل، طراحی وب و اپلیکیشن، داده-کاوی با نرم‌افزار و ICDL است.
تعداد فراگیران دوره‌های آموزشی کوتاه‌مدت
جمع کل فراگیران آموزش‌های جهاددانشگاهی از ابتدای سال 1375 تا پایان سال 1398، 10 میلیون و 110 هزار و 846 نفر است که شامل 6 میلیون و 467 هزار و 876 نفر فراگیر دوره‌های آموزشی آزاد و 3 میلیون و 642 هزار و 970 نفر فراگیر قراردادی است. تعداد فراگیران سال 1398 جهاددانشگاهی؛ 846 هزار و 302 نفر و مجموع درآمد این نهاد از این حوزه در سال 1398، رقم یک میلیارد و 352 میلیون و 289 هزار ریال بوده است.
مزیت مهارت‌آموزی در محیط‌های آموزشی
محیط‌های آموزشی جهاددانشگاهی درمجموع دارای مزیت‌هایی ازجمله دارا بودن فضای سالم اجتماعی و اخلاقی، امکانات و تجهیزات استاندارد آموزشی و کمک‌آموزشی، دوره‌های آموزشی تدوین‌شده و دارای محتوای مشخص، نظارت بر عملکرد مراکز توسط ستاد مرکزی معاونت آموزشی جهاددانشگاهی و تنوع دوره-های آموزشی عمومی و تخصصی است.
گفتنی است، با توجه به اینکه در اکثر سازمان‌ها، بسیاری از افراد در مشاغل غیرمرتبط با رشته تحصیلی خود به‌کار گمارده می‌شوند و نداشتن اطلاعات کافی و دانش و مهارت‌های کم، باعث اتلاف انرژی و در نهایت تحمیل هزینه‌هایی بر سازمان خواهد داشت، جهاددانشگاهی اقدام به برگزاری دوره‌های آموزشی ضمن خدمت برای کارکنان دستگاه‌ها (On the job training) کرده که این آموزش‌ها می‌تواند تا حدودی موانع و مشکلات مطرح‌شده را پوشش دهد.
مهارت‌آموزی در محیط واقعی و زیر نظر مربی یا استاد، تدوین و اجرای دوره‌های آموزشی مطابق با نیازهای سازمانی توسط سازمان اصلی و ایجاد انگیزه و ضمانت شغلی به کارکنان، ازجمله مزیت‌های دوره‌های آموزشی ضمن خدمت جهاددانشگاهی است.
وضعیت آموزش جهاددانشگاهی در ایام شیوع کرونا
معاونت آموزشی جهاددانشگاهی، تلاش کرده در روزهای شیوع کرونا در کشورمان، فرصت را مغتنم شمرده و از همان روزهای ابتدایی شیوع این بیماری، برنامه‌های عملیاتی استقرار زیرساخت‌های لازم برای آموزش‌های مجازی را کلید زده است.
بر همین اساس، معاونت آموزشی جهاددانشگاهی، تلاش کرده این فرصت را مغتنم شمرده و از همان روزهای ابتدایی شیوع کرونا، برنامه‌های عملیاتی استقرار زیرساخت‌های لازم برای آموزش‌های مجازی را کلید زد. در ابتدا با استفاده از خدمات شرکت‌های خدمات‌رسان در فضای آموزش‌های مجازی مانند اسکای‌روم، نیازهای فوری واحدها برای اتمام کلاس‌های باقی‌مانده از ترم زمستان 98 برطرف شد و حدود 8 هزار عنوان کلاس درسی برای بیش از 80 هزار نفر فراگیر و دانشجو از 15 فروردین 99 تا 15 اردیبهشت 99 برگزار شد.
بلافاصله برنامه ایجاد یک بستر اختصاصی آموزش‌های آنلاین برای جهاددانشگاهی که این نهاد را از شرکت‌های بیرونی مستقل سازد، در دستور کار قرار گرفت و سامانه «امجد» به این منظور راه‌اندازی و به‌طور اختصاصی، هر واحد جهاددانشگاهی در سراسر کشور صاحب یک سرور و نرم‌افزار و صفحه اختصاصی برای آموزش‌های آنلاین خود شد. همزمان برنامه‌های آموزش و توانمندسازی همکاران در سطح واحدهای مختلف شروع و با عزمی جهادی، بخش نخست این نظام آموزشی راه‌اندازی شد.
پس از رفع نیازهای فوری واحدها، برای سرپا نگه‌داشتن آموزش‌های واحدها، نوبت به راه‌اندازی سامانه‌ی lms به‌منظور برنامه‌ریزی بهتر کلاس‌های مجازی رسید که باهمت همکاران ستاد معاونت، دفتر فناوری اطلاعات و سازمان جهاددانشگاهی کرمانشاه این امر نیز انجام شد و در اختیار هر یک از واحدها قرار گرفت. بخش‌هایی همچون تولید محتوای الکترونیکی، توسعه‌ی سامانه‌ی LMS یکپارچه و سراسری واحد که به‌عنوان پنجره‌ی اصلی یادگیری الکترونیکی جهاددانشگاهی عمل کند، ازجمله اقدامات مرحله راه‌اندازی این سامانه بوده است.
مزایای آموزش‌های مجازی جهاددانشگاهی
از مهم‌ترین مزایای آموزش‌های مجازی در جهاددانشگاهی، می‌توان به طراحی و پیاده‌سازی زیرساخت‌های لازم برای آموزش الکترونیکی است و ازآنجاکه درگذشته واحدهای آموزشی جهاددانشگاهی در کنار دوره‌های آموزشی حضوری خود، آموزش‌های مجازی و غیرحضوری را به مخاطبان خود معرفی می‌کرده‌اند، اما به دلیل فقدان دانش و آگاهی نسبت به مزایای آموزش مجازی و همچنین عدم تأمین هزینه برای تجهیز زیرساخت‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری، این نوع آموزش‌ها در اولویت کاری آموزش قرار نمی‌گرفت.
اکنون و با توجه به عدم برگزاری آموزش‌های حضوری، جهاددانشگاهی از تمامی توان خود و با استفاده از تکنولوژی و فناوری و تقویت زیرساخت‌های آموزشی اعم از تأمین محتوای آموزشی، تقویت سخت‌افزارهای لازم، ارتقا و توسعه‌ی شبکه‌های سازمانی، طراحی و برنامه‌ریزی و بومی‌سازی نرم‌افزارهای مرتبط با یادگیری الکترونیکی و پیاده‌سازی و اجرای سامانه‌های مدیریت یادگیری الکترونیکی (LMS)، تحولی در سیستم آموزشی خود ایجاد کرد و در مرحله‌ی دیگر اقدام به آموزش مربیان و فراگیران خود در راستای استفاده و به-کارگیری از ابزارهای آموزش الکترونیکی و آشنایی با استانداردهای آموزشی در این حوزه هم در بخش یاددهنده (مربیان) و هم به‌عنوان بخش یادگیرنده (فراگیران و دانشجویان) کرده است.
این در حالی است که طراحی سامانه LMS به‌عنوان پنجره واحد Single Window با رویکرد پوشش آموزش‌های حضوری، غیرحضوری، برگزاری وبینارهای آموزشی، نخستین گام در این عرصه، از ابتدای شیوع اپیدمی کرونا بوده است.
پروژه‌ی «Eight»؛ ضرورت‌ها، ویژگی‌ها و مزایا
یکی از اقدامات مهم جهاددانشگاهی در حوزه‌ی آموزش، طی سالیان اخیر، ورود به موضوع محتوایی و تدوین کتب موردنیاز آموزش زبان‌های خارجی بوده است.
با عنایت به بیانات مقام معظم رهبری در سال 92 در دیدار با اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی، مبنی بر ضرورت توجه و تحول در منابع آموزشی زبان انگلیسی، طرح بین‌رشته‌ای «تألیف اولین مجموعه جامع ایرانی آموزش زبان انگلیسی» با مشارکت گروهی 60 نفرِ از متخصصان در 15 تخصص گوناگون رسماً آغاز شد.
دلیل اصلی اجرای طرح ملی تدوین کتب آموزش زبان انگلیسی، ابعاد گوناگون فرهنگی و اجتماعی این موضوع بوده که باهمت متخصصان جهاددانشگاهی، منجر به تولید محصولی پیشرفته با ابعاد علمی و حتی اقتصادی شده است. مردم ایران، مصرف‌کننده محصولی فرهنگی و آموزشی هستند که در اثر این مصرف، هم تأثیرات مخرب فرهنگی می‌پذیرند، هم آموزش باکیفیت و متناسب با نیازهای واقعی زبانی خود دریافت نمی‌کنند، همچنین سود اقتصادی زیادی را به ناشر و توزیع‌کننده این محصولات می‌پردازند.
بنابراین جهاددانشگاهی به‌عنوان یکی از نهادهای فرهنگی و علمی کشور، توانسته این خلاء را پُر و محصول باکیفیت و استانداردی را عرضه کند و طبعاً از دستاوردهای فرهنگی و اقتصادی و علمی آن نیز بهره‌مند خواهد شد.
ازجمله ویژگی‌ها و مزایای این پروژه می‌توان به پرهیز از آسیب‌های موجود در منابع غربی در تمام جوانب آن، جهت‌گیری مطلوب و ارزش‌مدار به سمت ترویج فرهنگ عدالت، فضایل اخلاقی، حیاء، عفت، کرامت انسانی و روحیه امید و خودباوری، پرداختن به ارزش‌های مشترک ملت‌ها، پرهیز از تقابل و تضادهای فرهنگی و توجه منطقی به تفاوت‌های فرهنگی، واقع‌نمایی درباره فرهنگ زندگی غرب و دوری از سیاه‌نمایی و سفیدنمایی نسبت به زندگی مردم اروپا و آمریکا و تقویت خودباوری و اعتمادبه‌نفس در فراگیران و تکیه‌بر فرهنگ اصیل ایرانی و احساس هویت بر اساس آن، اشاره کرد.
پروژه Eight همچنین در کنار آموزش پنج مهارت اصلی زبان، کلیه استانداردهای اتحادیه‌ی اروپا (CEFR) را داراست و نیاز زبان‌آموز و مهارت‌های زبانی او را تحت پوشش قرار داده اسـت. همچنین تاییدات فنی موسسه بین‌المللی YORK انگلستان به‌عنوان معتبرترین مؤسسه ادبیات انگلیسی جهان بر این مجموعه، مهر تأیید دیگری بر قوت و اعتبار علمی و زبانی آن است. تمامی عناصر هنری به‌کاررفته در این مجموعه، تولیدی بوده و یا امتیاز نشر آن خریداری‌شده است. کیفیت هنری همه محصولات Eight در ردیف برترین محصولات زبانی مشابه در سطح جهان تعریف‌شده و این موضوع به تأیید اساتید هنر گرافیک ایران رسیده است.
در پایان ذکر این نکته حائز اهمیت است که بسیاری از فعالیتهای آموزشی جهاددانشگاهی جزو اولین‌ها در کشور بوده است، چه در حوزه‌ی آموزش‌های کوتاه‌مدت و یا آموزش کارکنان دولت و حتی آموزش‌های آکادمیک و یا دوره‌های آموزشی مانند دوره‌های سلولی و ملکولی، تجارت الکترونیکی، حقوق اسلامی که برای نخستین‌بار به همت جهاددانشگاهی در کشور دایر شدند.
با توجه به سازوکارهای پیش‌بینی‌شده اولیه و تکامل تدریجی این سازوکارها و فرایندهای اجرایی و عملیاتی مرتبط آن، ازجمله تشکیل گروه‌های تخصصی آموزشی و برنامه‌های توسعه سه‌ساله و پنج‌ساله جهاددانشگاهی، علاوه بر اینکه عناوین و محتوای دوره‌های موجود و مصوب آموزشی به‌طور مستمر تحت بررسی و به‌روزرسانی قرار می‌گیرد، با توجه به نیازها و شرایط و امکانات واحدهای جهاددانشگاهی، دوره‌های جدید نیز طراحی و تدوین‌شده و بر اساس ضوابط و فرایندهای تعریف-شده، مراحل تصویب نهایی آن‌ها انجام می‌گیرد.
در طول حیات چهل‌ساله جهاددانشگاهی، روند بهبود مستمر و توسعه‌ی کمی و کیفی دوره‌های آموزشی در جریان بوده است. در حال حاضر دوره‌های فنی مهندسی، کامپیوتر و هنر مورد استقبال زیادی هستند و همچنین دوره‌های آموزشی مربوط به مشاغل خانگی نیز موردتوجه زیادی است.
