ستاره های کوچک با آینده ای نامعلوم

این مقوله جای بحث فراوانی دارد، اما آنچه در این میان از اهمیت ویژه ای برخوردار است نگاه ابزاری به کودکان است که غالبا از آن تحت عنوان «کودکان کار» یاد می شود.

اغلب ما وقتی واژه کودک کار را می شنویم، کودکانی با چهره کثیف و لباس های کهنه در ذهنمان مجسم می شوند که مشغول دست فروشی یا جمع آوری زباله هستند، اما مفهوم کودک کار چیزی فراتر از این است.

امروزه، با فعالیت رسانه ها، به ویژه رسانه های نوین استفاده ابزاری از کودکان شکل تازه ای به خود گرفته است. در این قالب جدید از کودکان با لباس های لاکچری و استایل خاص و با مقاصد فرهنگی، تبلیغاتی و… استفاده ابزاری می شود. خانواده های این کودکان اغلب از سطح اقتصادی و جایگاه اجتماعی مناسبی برخوردارند اما از نظر فرهنگی باید وضعیتشان مورد بررسی قرار گیرد.

جای فعالیت این کودکان به جای خیابان ها و کوچه ها در رسانه هاست و همین موضوع است که اما و اگرهای فراوانی را با خود همراه می سازد.

کودک در تملک والدین خود نیست

یک سیاستگذار اجتماعی و فعال حقوق کودکان در گفتگو با سیناپرس در رابطه با این مقوله گفت: متاسفانه در کشور ما بنیان ‌های مبتنی بر حقوق کودک و بشر فعالیت چندانی ندارند. از سوی دیگر، خانواده‌ ها هم در این مورد خاص آموزشی در خصوص نحوه برخورد با کودکانشان نمی بینند.

فرشید یزدانی ادامه داد: در نظام سنتی خانواده در کشور ما والدین خود را مالک فرزند می دانند، در این نگاه فرزندان در زمره دارایی های پدر می گنجند و کسی هم نیست که تذکر دهد هیچ انسانی در تملک انسان دیگر نیست.

وی تصریح کرد: حال اگر این جریان را با نگاه کالاسازی تلفیق کنید، ماحصل آن می شود نگاه ابزاری به همه‌چیز و از جمله کودکان؛ در چنین فرهنگی حتی خانواده‌ ها که از کودکانشان استفاده ابزاری کرده و به عنوان مثال آنها را مدل می ‌کنند، اصلا متوجه این موضوع نیستند که کودکشان از لحاظ روانی تا چه حد آسیب می‌بیند، چون آموزشی بابت آن دریافت نکرده اند.

کودکان کار مدرن آسیب می بینند

فرشید یزدانی ادامه داد: در چنین خانواده هایی با این بهانه که فرزند شیک پوش و زیباست یا از مهارت خاصی برخوردار است، کودک را از سن پایین وارد چرخه کار می کنند، مسلم است که این کودکان در ادامه زندگی خویش در ارتباطات انسانی و اجتماعی خود مانند دانشگاه رفتن و… دچار آسیب می‌شود.

این کارشناس حوزه رفاه ادامه داد: البته جدای بحث آموزش متون و قوانین حقوقی هم در کشور در این مورد خاص نقصان فراوانی دارد. به این معنا که قانونگذار، سیاستگذار و حتی پدرها و مادرها متوجه این موضوع نیستند که وقتی کودک به چرخه کالایی‌ سازی ورود پیدا می کند، ناخواسته وارد چرخه خشونت نیز می شود و همبستگی اجتماعی را دچار اختلال می کند.

یزدانی تاکید کرد: در کودکان کار به مفهوم نوین آن، هویت سازی و الگوپذیری هم با چالش هایی مواجه می شود. به گونه ای که کودکان در این جریان از افرادی الگو می ‌گیرند که از لحاظ هویتی سطحی و یا به اصطلاح لمپن هستند. این کودکان یاد می گیرند هویتی نمایشی داشته باشند که هیچ اندیشه ای پشت آن نیست و این برای آینده کودکان وحشتناک است.

نقش مسوولیت اجتماعی والدین

وی با بیان اینکه والدین در قبال کودک خود مسوولیت اجتماعی دارند، گفت: بسیاری از والدین در زندگی اجتماعی خود فرزندانشان را به نمایش می گذارند تا تا بقیه ببینند، شاید اینگونه می خواهند به واسطه کودکانشان خلاء وجودی خود را پر کنند.

این کارشناس اجتماعی در بخش دیگری از سخنان خود به عملکرد سازمان صداوسیما در این رابطه اشاره کرد و گفت: اینکه رسانه های نوین به واسطه ماهیتی که دارند عرصه اصلی ظهور و بروز این پدیده اجتماعی شده اند خود جای بحث مفصلی دارد، اما آنچه در این میان جای تعجب دارد عملکرد صداوسیما در این راستاست.

وی بیان کرد: همین نگاه ابزاری به کودکان ناشی از نظام مردسالارانه ای است که رسانه رسمی در شکل گیری آن نقش داشته است. علاوه بر آن، استفاده از کودک در بخش های نمایشی تلویزیونی، موضوعی است که جای بحث فراوانی دارد.

یزدانی ادامه داد: نقد دیگری که متوجه صداوسیماست همین موضوع ستاره‌ سازی ‌هاست. به گونه ای که در برنامه های پخش شده از تلویزیون برای انتخاب کودکان به عنوان ستاره به آنها استرس وارد می کنند که قطعا اثرات زیانبار آن در آینده گریبانگیر این کودکان می شود، مهمتر اینکه بعد از مدتی این کودک به یکباره ناپدید شده و دیگر خبری از آن نمی شود.

وی با بیان اینکه اگر این موضوع مصداق آزار روانی نیست، پس چیست؟ تاکید کرد: همانگونه که اشاره کردم قانون خاصی هم در این رابطه در کشور وجود ندارد و همین موضوع کار را سخت می کند.

یزدانی اظهار کرد: در مقوله کودک کار مدرن فقط شکل ارائه کودک به بازار کار تغییر کرده و نتیجه همان کسب درآمد است. علاوه براین، صداوسیما با به نمایش گذاشتن کودکانی با ظاهری خاص الگوهای زیبایی‌ متفاوتی را به خورد مخاطب داده و تعریف زیبایی را تغییر داده است که این خود منجر به بروز معضلات عدیده ای می شود.

وی در پایان تاکید کرد: از این رو، حال که با خلاء های آموزشی و قانونی در کشور مواجه هستیم از والدین انتظار می رود که کودکان خود را وارد این فرآیند نکرده و شکل گیری هویت آنها را دچار اختلال نکنند.

گزارش:هانیه حقیقی

No tags for this post.