اقتصاد دریا، راهبرد امروز و فردای دنیا

دکتر پرویز باورصاد، عضو هیات علمی دانشکده علوم و فنون دریایی دانشگاه خلیج فارس بوشهر در این خصوص به سیناپرس گفت: اقیانوس ها نعمت هایی خدادادی هستند که برای بشر سودها و فواید قابل شمارش و غیر قابل شمارشی زیادی به همراه دارند.

رئیس پیشین دانشکده علوم و فنون دریایی دانشگاه خلیج فارس بوشهر به نعمت های غیر قابل شمارش اقیانوس ها اشاره کرد و گفت: هم اکنون اقیانوس ها حدود دو سوم اکسیژن کره زمین را تولید و تابش های مضر اشعه خورشید را جذب می کنند. همچنین اقیانوس ها در ایجاد تغییر فصول و بارندگی ها نقش بسیار مهم و اساسی دارند.

وی اظهارداشت: اکنون اهمیت فواید اقیانوس ها باعث شده تا کشورها و سازمان ملل برای حفاظت و پاسداری آب های آزاد  و دریاها کنوانسیون های مختلفی طی نیم قرن اخیر ایجاد کنند؛ اکنون تمامی کشورها از جمله ایران، عضو این کنوانسیون هستند.

اگر اقیانوس ها نبود بشر به تمدن کنونی نمی رسید

وی به فواید قابل شمارش اقیانوس ها اشاره کرد و در این خصوص گفت: تجارت خارجی نخستین سود اقیانوس هاست؛ اکنون 95 درصد تجارت خارجی دنیا به واسطه اقیانوس ها انجام می شود.

به گفته وی، اگر اقیانوس ها نبودند بشر به تمدن کنونی نمی رسید زیرا اقیانوس ها بودند که تجارت مقرون به صرفه و حجیم را حداقل طی 500 تا 600 سال گذشته برای تمامی قاره ها ایجاد کرده اند. امروزه این میزان به حد کامل خود رسیده است و اکنون تجارت اقیانوس ها به بیش از 170 میلیارد تن می رسد.

وی تصریح کرد: اهمیت اقیانوس ها به ویژه طی یک قرن اخیر از نظر تجارت خارجی حدود 30 تا 40 برابر شده به طوری که اکنون ارزش این ظرفیت تجاری به 170 تریلیون دلار رسیده است.

باورصاد به سهم ایران در تجارت خارجی اشاره کرد و گفت: تجارت خارجی ایران به واسطه اقیانوس ها طی هشت سال گذشته سالانه حدود 200 میلیارد دلار بوده و حدود 160 میلیون تن نیز کالای نفتی و غیر نفتی جابه جا کرده است.

این عضو هیات علمی دانشکده علوم و فنون دریایی دانشگاه خلیج فارس بوشهر ادامه داد: اکنون تمام کشورهای پیشرفته و در حال توسعه که به آب های آزاد و دریاها و سواحل دسترسی دارند به اهمیت این موضوع پی برده اند. در حال حاضر کشورهایی مانند افغانستان، تاجیکستان، ترکمنستان، برخی از کشورهای آفریقایی و آمریکای جنوبی که راهی به دریا ندارند، نمی توانند واردات کالاهای مورد نیازشان را ارزان تهیه کنند. آنها باید 10 برابر هزینه تقبل کنند. به عنوان مثال هرچند اکنون ایران برای کشور افغانستان بنادری برای صادرات تهیه کرده است اما آنها به راحتی نمی توانند صادرات انجام دهند.

اگر ناوگان های نفتی نبود ایران در جنگ تحمیلی مغلوب می شد

باورصاد گفت: اکنون در تجارت خارجی، ناوگان نفتی ایران در دنیا مقام نخست را دارد. ناوگان تجاری ایران نیز رتبه پانزدهم تا بیستم دنیا را به خود اختصاص داده است. این مساله نقطه قوت ایران است.

وی عنوان کرد: اکنون ناوگان های نفتی به عنوان قدرت استراتژیک ایران مطرح هستند؛ هنگامی که مصدق نفت را ملی کرد، انگلیسی ها ایران را در جنگ جهانی اول محاصره کردند. نهایتا ایران به دلیل نداشتن ناوگان تجاری( برای صادرات نفت) و نیروی دریایی( برای حفاظت از کشتی ها) با شکست مواجه شد. اهمیت این مساله باعث شد ایران در سال 1304 ناوگان دریایی ایجاد کند و در سال 1345 نیز ناوگان های تجاری اش را افزایش دهد.

وی خاطرنشان کرد: اگر ایران در زمان جنگ تحمیلی مجهز به ناوگان های نفتی نبود، طی دو ماه اول جنگ با شکست مواجه می شد. آن زمان با اعمال تحریم ها، نفت ایران به فروش نمی رفت. دو پالایشگاه اصفهان و تبریز نیز نمی توانستند جوابگوی نیاز داخلی باشند اما ما توانستیم به واسطه ناوگان های نفتی، نیازهای خودمان را تامین کنیم.

رئیس پیشین دانشکده علوم و فنون دریایی دانشگاه خلیج فارس بوشهر اظهارداشت: شیلات و استفاده از آبزیان، دومین سود قابل شمارشی است که بشر توسط اقیانوس ها کسب می کند. امروزه صدها استفاده از ماهیان و آبزیان دریایی انجام می شود و تولید آبزیان از دریا سالانه در حدود 120 تا 180 میلیون تن در جهان است. متاسفانه امروزه استفاده و استخراج بی رویه ماهیان توسط انسان خواه آگاهانه و خواه ناآگاهانه باعث شده تا جمعیت آبزیات کاهش یابد.

به بهای تامین انرژی، محیط زیست مان را تخریب کرده ایم

باورصاد، کشتی سازی را نیز از دیگر مزایای قابل شمارش اقیانوس ها برشمرد و به سیناپرس گفت: در حال حاضر برای حرکت در دریاها برای انجام مبادلات تجاری، استخراج نفت و گاز و …. باید مجهز به کشتی باشیم و صنعت کشتی سازی را توسعه دهیم. این صنعت از زمان نادر شاه، زمانی که تجارت خارجی غربی ها برای استعمار کشورهای آسیایی و آفریقایی آغاز شد، در ایران پیگیری می شود. طی چهار دهه گذشته نیز موفق به ساخت شناورهای کوچک و بزرگ، خدماتی، کشتی های باری، مسافری و …. شده ایم اما متاسفانه این صنعت به دلیل برخی بی برنامه گی ها و سیاست ها نتوانسته است جایگاه ویژه ای کسب کند.

وی افزود: بکار گیری اقیانوس ها و دریاها برای تولید انرژی پاک از دیگر مزایاست. اکنون به روی رودخانه ها برای تامین برق، سد زده ایم. حدود 40 تا 50 درصد برق کشور را به بهای خشک شدن رودخانه ها، دریاچه ها، دشت هایمان و تخریب محیط زیست مان تامین کرده ایم.

وی بیان کرد: دیگر سد سازی در کشورهای پیشرویی مانند آمریکا منسوخ شده است. امروزه کشورهای غربی نیازهایشان را از طریق انرژی های پاک و غیر فسیلی تامین می کنند. کشوری مانند ایران که ظرف 200 سال آینده گاز دارد باید به سمت ایجاد نیروگاه های گازی و ترکیبی برود نه اینکه در مناطق خشک و جنوبی که اکنون شاهد آتش سوزی وسیع پوشش گیاهی هستیم، سدهایی را احداث کند که میزان بارندگی های سالانه آنها کم است.

این عضو هیات علمی دانشکده علوم و فنون دریایی دانشگاه خلیج فارس بوشهر ادامه داد: امروزه می توان با استفاده از جریان های آبی و جزر و مد دریاها، انرژی تولید کرد. اکنون ایران می تواند به واسطه 4 الی 5 کیلومتر نوار ساحلی اش، انرژی تولید کند. ضمن اینکه ایران کشوری آفتاب خیز است و می تواند برای تمام دنیا انرژی برقی و تجدید پذیر درست و صادر کند.

دریاها، سرشار از منابع فلزی و غیر فلزی

باورصاد، انرژی های نفتی را از دیگر مزایای قابل شمارش اقیانوس ها عنوان کرد و در این خصوص نیز به سیناپرس گفت: اکنون نزدیک به سه دهه است که ایران نفت ساحلی خود را برای روز مبادا گذاشته و از حوزه های نفتی دریای خلیج فارس، نفت و گاز استخراج می کند.

وی ادامه داد: استفاده از منابع غیر فسیلی از دیگر مزایای قابل شمارش اقیانوس هاست. ما به میزان 100 تا 1000 سال می توان از دریا منابع فلزی و غیر فلزی استخراج کنیم. اکنون برای تامین شن و ماسه، کوه ها و بیابان ها را تخریب می کنیم این در حالی است که می توانیم به راحتی از دریا این منابع را استخراج کنیم.

رئیس پیشین دانشکده علوم و فنون دریایی دانشگاه خلیج فارس بوشهر اظهارداشت: اقتصاد نیروی دریایی نیز از دیگر مزایای اقیانوس هاست. اگر ما نیروی دریایی مجهزی نداشتیم، آمریکا و انگلیس به راحتی می توانستند به خاک ایران تجاوز کنند. اهمیت این مساله باعث شده اکنون پایگاهی برای حفاظت و صیانت از مرزهایمان در مکران ایجاد کنیم.

گردشگری دریا در ایران مغفول مانده است

وی اظهارداشت: رونق اقتصاد گردشگری از دیگر فواید است که اقیانوس ها و دریاها می توانند به همراه داشته باشند. گردشگری دریا می تواند از نظر اقتصادی انقلاب عظیمی برای دریای شمال و جنوب ایجاد کند. متاسفانه ما اکنون در این زمینه رشد نکرده ایم و مردم نیز درک درستی از این مساله ندارند. توریسم دریا معنی و فلسفه متفاوت تری از سایر گردشگری ها دارد. در دریا مانند خشکی آثار باستانی وجود ندارد. متاسفانه مردم ایران نیز بری هستند نه بحری.

وی یادآور شد: از نظر استراتژی های دریایی، کشورهایی به جایگاه والایی رسیده اند که طی 200 تا 300 سال گذشته متوجه شده اند باید بحری فکر کنند و صنایع و اقتصاد دریایی شان را توسعه و رونق دهند.

باورصاد در پایان به سیناپرس گفت: مطالعات و تحقیقات دریایی و تولید و ساخت زیردریایی، کشتی، ایجاد دانشگاه، مرکز تحقیقاتی و رشته های دریایی از دیگر مسایلی است که قدرت استراتژیک یک کشور را رقم می زند. پیش از انقلاب تحقیقات پیرامون این مساله بسیار ضعیف بود اما پس از پیروزی انقلاب اسلامی با احداث مراکز تحقیقاتی، دانشگاه های دریایی و ایجاد بیش از 50 رشته دریایی و همچنین انجام مطالعاتی پیرامون ایجاد کشتی تحقیقاتی، این مساله در کشورمان بیش از گذشته مورد توجه قرار گرفت.

گزارش: فرزانه صدقی

 

No tags for this post.