شیب تولید علم کشور به دلیل کمبود اعتبارات پژوهشی کند است

هرچند امروزه ایران سهم قابل توجهی از تولید علم جهان را به خود اختصاص داده است اما تاکنون پیشرفت اقتصادی چشمگیری حاصل نشده است. از سوی دیگر بنا بر گفته بسیاری از محققان شیب تولید مقالات علمی طی چند سال اخیر رو به نزول بوده است. واکاوی چرایی این مسایل ما را بر آن داشت تا گفت و گویی با دکتر محمدعلی زلفی گل، استاد شیمی، رییس پیشین دانشگاه بوعلی سينا، یکی از موسسان و پایه گذاران بنياد ملی نخبگان کشور و از پر استنادترین محققان ایرانی موسسهISI انجام دهیم.

هم اکنون سهم ما از تولید علم جهان چقدر است؟

 در حال حاضر سهم ما از تولید علم جهان حدود یک و نیم درصد است اما چنانچه سهم بودجه پژوهشی ما افزایش نیابد و تجهیزات لازم در اختیار پژوهشگران ما قرار نگیرد شیب تولیدعلم کاهش خواهد یافت و ممکن است هم سنگ با دیگر کشورها تولید علم کشور رشد نکند.

عده‌ای اخیرا مدعی هستند که میزان تولید مقالات ما کاهش یافته است، آیا این ادعا صحت دارد؟ طی چند سال اخیر تعداد مقالات ما از لحاظ کیفی و کمی با افزایش یا کاهش روبرو شده است؟

فعلا اتفاق چشمگیری در این زمینه نداشته‌ایم اما به نظر می‌رسد شیب تولیدعلم کشور به دلیل کمبود اعتبارات پژوهشی و امکانات تجهیزاتی در حال کاهش است بنابراین پیش بینی می شود، کمیت و کیفیت مقالات علمی کاهش یابد. البته من در وزارت علوم تحقیقات و فناوری در هیات امناء دانشگاه شاهد توجه ویژه ای نسبت به بودجه پژوهشی دانشگاه‌ها و ارتقاء آن داشته ام. امیدوارم درصدی از درآمد ناخالص ملی که طبق برنامه پنجم توسعه باید صرف پژوهش بشود درآینده اختصاص یابد و در برنامه ششم توسعه هم به آن توجه ویژه ای شود.

 در کدام رشته‌ها میزان تولید مقاله ما خوب است و در کدام حوزه‌ها جای کار بسیار زیادی داریم؟

 در حال حاضر تولید مقاله ما در رشته‌های علوم طبیعی خوب است اما در رشته های علوم انسانی در ابعاد بین المللی خیلی ضعیف عمل کرده ایم. البته این ضعف دلیل‌های مختلفی دارد. سخت بودن زبان نوشتن در این رشته ها، محدودیت سیاسی برای انتشار اطلاعات داخلی، وجود نداشتن انگیزه خارجی ها و فضای بین المللی برای چاپ مباحث علوم انسانی کشور از جمله این دلیل‌ها است.

 در حال حاضر چقدر از تولیدات علمی ما منجر به تولید ثروت می شوند؟ آیا این تولیدات کاربرد صنعتی هم دارند؟

متاسفانه تعداد خیلی کمی از تولیدات علمی ما منجر به تولید ثروت شده اند و ما عملا در این بخش خیلی مشکل داریم. کسی هم به فکر این امر نیست. شاید با ادغام وزارت صنعت، معدن و تجارت و وزارت جهاد کشاورزی در وزارت علوم، تحقیقات و فناوری امکان برقراری ارتباط دانشگاه با صنعت و کاربردی کردن تحقیقات مشابه ادغام وزارت بهداشت با آموزش پزشکی ممکن و میسر شود.همچنین باید شیوه پذیرش دانشجوی تحصیلات تکمیلی نیز تغییر پیدا کند.

شیوه پذیرش دانشجوی تحصیلات تکمیلی باید چگونه تغییر یابد؟

کاربردی کردن سالانه حداقل پانزده درصد از پایان نامه های دانشجویان تحصیلات تکمیلی بابد تا سقف حداکثر هفتاد پنج درصد از طریق اصلاح شیوه پذیرش دانشجوی تحصیلات تکمیلی صورت پذیرد. در این صورت برای هر رشته وگرایش برحسب درخواست دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌های کشور دو کد یا شمار تعیین شود؛ یکی از این دو کد به پایان نامه بنیادی و دیگری به پایان نامه کاربردی اختصاص یابد. البته باید موضوع پایان نامه های دانشجویان پذیرفته شده با کد رشته گرایش کاربردی در راستای یک نیاز جامعه باشد و شیوه ارزشیابی و ادامه تحصیل این دانشجویان نیز متفاوت تر از دانشجویان پایان نامه بنیادی باشد.

جدا از تمام این مسایل به نظر شما هم اکنون کشورما برای تولید علم با چه چالش های اساسی روبرو است؟

هم اکنون جدا از اینکه تولید علم کمی و کیفی نیازمند بستر نرم‌افزاری و سخت‌افزاری است، با توسعه تحصیلات تکمیلی، تامین تجهیزاتی و تکنولوژیکی، افزایش اعتبارات پژوهشی و بازنگری در نظام ارزیابی و سنجش تولید علم مقدور می شود.

راهکار اصلی شما برای تولید بهتر و با کیفیت مقالات علمی چیست؟

بهره گیری از آمارهای متقن و علم سنجی و طراحی پازل علمی، پژوهشی و فناوری ملی با توسعه هدفمند و گسترش حوزه عملکردی پايگاه استنادی جهان اسلام(ISC) از جمله این راهکارهاست؛ توسعه استخراج علم و فناوری کشور از طریق، حمایت کامل مادی و معنوی از پایگاه استنادی جهان اسلام باید به گونه ای باشد تا ما برای هرگونه برنامه ریزی و توسعه ای، هیچگونه محدودیت منابع انسانی،  مالی، نرم افزاری و سخت افزاری نداشته باشیم. این مرکز موظف است برای نمایه سازی تمامی طرح ها و برنامه‌های آموزشی، پژوهشی و فناوری دولتی و غیر دولتی مانند مقالات چاپ شده در مجلات علمی-پژوهشی، علمی-ترویجی، همایش های علمی، ایده ها، نیازهای جامعه، اختراعات، ابداعات، و … را نمایه سازی کند. همچنین با تاسیس رصدخانه نظام، پیشنهادها، نیازهای جامعه دریافت و پس از ثبت به نام فرد پیشنهاد دهنده، فهرست آنها در اختیار محققان قرار گیرد. به نظر می‌رسد، ادغام سایر نهادها و سازمان‌هایی با اهداف و کار کردهای موازی از جمله کتابخانه ملی و مرکز اسناد وزارت علوم این پایگاه معقول و منطقی باشد چراکه توسعه هدفمند این پایگاه، بستری مناسب برای هدایت بخشی از توان محققان خارجی در راستای تکمیل پازل علمی، پژوهشی و فناوری ملی ما را مهیا کرده و تکه هایی از پازل فوق را بدون دریافت هزینه ای تکمیل خواهد شد. تاسیس بخش رصد خانه علم و فناوری در پايگاه استنادی جهان اسلام نیز با هدف پویش، پالایش و پیرایش تولیدات علمی، اطلاع رسانی موارد غیر علمی و برخورد قاطع با هرگونه بی اخلاقی علمی برای تولید علم کمی و کیفی ضروری است.

 

No tags for this post.