آثار حذف یارانۀ حامل‌های انرژی بر تولید
«یارانه یا سوبسید» به همراه «مالیات» دو ابزار مهم اقتصادی هستند که دولت ها با استفاده از آن ها، در بازار دخالت می نمایند. یارانه به نوعی کمک دولتی گفته می شود که از یک سو به مصرف کنندگان اجازه می دهد کالاها و خدمات را در قیمت های پایین تر از قیمت بازار خریداری نمایند و از سوی دیگر از طریق کاهش هزینه های تولید، درآمد تولیدکنندگان را افزایش می دهد.
در کشور ما یکی از مهم ترین یارانه های پرداختی، یارانه «حامل های انرژی» بوده که مدتی است به دلیل فشار هزینه ای بالایی که بر بودجه کشور داشته، دولت ها را مجبور به کاهش آن و حرکت به سوی هدفمندی این یارانه نموده است. در این راستا قانونی تحت عنوان قانون هدفمندسازی یارانه ها به تصویب رسیده و به اجرا درآمده است که به موجب آن یارانه تخصیص یافته به 6 حامل مهم انرژی شامل گازطبیعی، بنزین، نفت سفید، گازوئیل، نفت کوره و گاز مایع حذف گردیده است.
اما از آن جایی که انرژی در کنار سایر عوامل تولید یعنی سرمایه و نیروی کار، جزو مهم ترین عوامل موثر در رشد و توسعه اقتصادی بوده و نقش چشمگیری در بخش های مختلف اقتصادی ایفا می کند، کاهش یارانه های مرتبط با آن خواه ناخواه دارای آثار گسترده ای بر اقتصاد بوده و برآورد این آثار می تواند سیاست گذاران و برنامه ریزان را در اتخاذ تصمیم های صحیح اقتصادی یاری رساند.
در همین خصوص محققینی از دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی ساری، دانشگاه فردوسی مشهد و دانشگاه ارومیه پژوهشی را به منظور بررسی آثار اجرای سیاست هدفمندسازی یارانه حامل های انرژی بر فعالیت های تولیدی اقتصاد ایران به مورد اجرا نهاده اند.
در این پژوهش که نتایج آن به صورت مقاله ای علمی پژوهشی در فصل نامه «پژوهش های رشد و توسعه اقتصادی» سال پنجم شماره 19 به چاپ رسیده است، با استفاده از مدل ها و توابع ریاضی دو سناریوی مرتبط با حذف یارانه ها مورد بررسی قرار گرفته است. با توجه به وجود دو نوع قیمت برای بنزین و گازوئیل، در سناریوی اول قیمت سهمیه بندی آن ها لحاظ گردیده و در سناریوی دوم همه قیمت ها به صورت کاملا آزاد مورد بررسی قرار گرفته اند.
نتایج مطالعه نشان می دهد که افزایش قیمت حامل های انرژی باعث افزایش هزینه های تولید در بخش های مختلف اقتصادی شده و تقاضا یا انگیزه انجام فعالیت ها را کاهش داده و در نتیجه منجر به کاهش سطح تولید گردیده است. افزایش قیمت این حامل ها باعث شده که تقریبا قیمت تمامی عوامل تولید افزایش یابد که این موضوع به نوبه خود بر قیمت تمام شده تولید اثرگذار بوده است.
پژوهشگران اظهار می دارند به دنبال افزایش قیمت حامل های انرژی، قیمت نهادۀ سرمایه نیز در تمامی بخش ها به جز بخش معدن افزایش نشان می دهد. همچنین به دنبال کاهش سطح تولید در بخش های مختلف اقتصادی که به دنبال افزایش هزینه های تولید رخ داده است، تقاضا برای عوامل اولیه تولید از جمله نیروی کار و سرمایه کاهش یافته که بیشترین کاهش در این خصوص به ترتیب در بخش های معدن و صنعت اتفاق افتاده است. 
افزایش هزینه های سرمایه گذاری و کاهش تقاضا برای نهاده سرمایه، سرمایه گذاری را کاهش داده و این کاهش به صورت طبیعی به دنبال کم شدن تولید، موجب کاهش اشتغال نیز گردیده است. به طوری که در سناریوی اول 13.27 درصد و در سناریوی دوم 15.83 درصد کاهش در این خصوص مشاهده می شود. همچنین در سناریوی اول و دوم، تورم به ترتیب به میزان 5.18 و 6.27 درصد افزایش نشان می دهد.
محققین در انتهای مقاله علمی پژوهشی خود با ارائه پیشنهادهایی سعی در کمک به کاهش آثار منفی اجرای سیاست هدفمندی یارانه ها نموده اند. طبق نظر ایشان دولت در این خصوص می بایست با اجرای حمایت های مالی و تسهیلاتی، نسبت به بهینه سازی سیستم های تولید اقدام نماید و همچنین با تغییر نرخ ارز، ضمن بالابردن قدرت رقابت پذیری کالاهای صادراتی، به حمایت از تولید داخلی کمک نماید. به علاوه دولت می تواند از سیاست های مکملی نظیر اعمال سیاست های منظم پولی و مالی، ایجاد فضای مناسب برای فعالان بخش خصوصی و گسترش نهادهای حمایتی بهره گیری نموده و حتی به صورت تبعیضی و بر اساس معیارهای خاص، یارانه نقدی به بخش های تولیدی پرداخت نماید.
منبع: نعمت الهی، ز.، شاهنوشی فروشانی، ن.، جوان بخت، ع. و دانشور کاخکی، م. 1394. ارزیابی آثار هدفمندسازی یارانه حامل های انرژی بر فعالیت های تولیدی. فصل نامه پژوهش های رشد و توسعه اقتصادی، سال پنجم، شماره 19 ص‌ص 24-11
No tags for this post.
