اقیانوس ها و تغییرات آب و هوایی

دانشمندان و کارشناسان علوم زیست شناسی و جغرافیا در مطالعات خود دریافته اند جریان های آب اقیانوسی که در دریاها و اقیانوس های مختلف دنیا در جریان است در تعدیل شرایط زیست محیطی کره زمین نقش بسیار مهمی ایفا می کند، بر اثر تغییرات آب و هوایی ، گرمایش زمین و ورود حجم زیادی از آب های شیرین حاصل از ذوب یخ های قطبی ، دچار اختلال شده و این روند می تواند تبعات زیست محیطی بسیار شدید و ناگواری در پی داشته باشد .

با توجه به این مساله که اقیانوس ها زندگی ما انسان ها را بر روی زمین تحت تاثیر قرار می دهند و در کنترل  آب و هوا نقش مهمی ایفا می کنند ، محققان از  روش های گوناگونی مانند بررسی و نمونه برداری های میدانی ، مطالعات آزمایشگاهی و اطلاعات دریافت شده از ماهواره  ، تغییرات اقیانوسی را به طور مداوم تحت نظارت و بررسی قرار می دهند. برای مثال  ویکتور مارتینز ویسنته (Victor Martinez Vicente) دانشمند اسپانیایی از آزمایشگاه دریایی پلیموث با کمک دیگر پژوهشگران این مرکز  به ایستگاه نظارت در کانال مانش رفته و به جمع آوری نمونه های آب پرداخته و ارتفاع آب را در بخش های متفاوت اندازه گیری کرده است .او در ترکیب داده های دریافت شده از ماهواره های فضائی ،  با داده های به دست آمده از سطح دریا تخصص دارد . این پژوهشگر ،  نمونه های مختلف آب را با دستگاهی به نام روزت (rosette) که از طریق کشتی وارد اعماق مختلف کانال می شود ، برداشت می کند .

جیمز فیشویک (James Fishwick) از همکاران ویکتور مارتینز ویسنته و از اقیانوس شناسان آزمایشگاه دریایی پلیموث می گوید : این یک رویکرد مشترک است . ما از هر نمونه در جای که برداشت کردیم ، استفاده می کنیم تا درباره آنچه در این منطقه اتفاق می افتد اطلاعاتی را بدست آوریم  و فعل و انفعالات و اثر متقابل بین شاخص های مختلف شیمیایی ، فیزیکی و زیستی را اندازه بگیریم . سپس ما می توانیم داده های نمونه را با اطلاعات دریافتی ماهواره بررسی کنیم . از نکات مهم در این بررسی ها ، رنگ نمونه های جمع آوری شده است زیرا رنگ آب دارای اطلاعاتی در مورد فیتوپلانکتون (phytoplankton) بوده که به پژوهشگران کمک بسیاری می کند . فیتوپلانکتون ها، گروهی از پلانکتون ها یا جلبک های میکروسکپی هستند. به طور معمول این موجودات بسیار ریز بوده و با چشم غیر مسلح دیده نمی‌شوند. این جلبک های میکروسکوپی اساس چرخه تغذیه در اقیانوس به حساب آمده و نیمی از اکسیژن کره زمین را تولید می کنند . در صورتی که تعداد بسیار زیادی از آنها در آب جمع شوند ممکن است رنگ آب به سبز یا رنگ های دیگر تغییر پیدا کند. اگرچه ما از مدت ها پیش می دانستیم اقیانوس ها در زندگی ما انسان ها و کنترل آب و هوا تاثیرگذار هستنداما اکنون به کمک تصاویر این ماهواره ها ،  می توانیم به اطلاعات بیشتری درباره آنچه که در کره زمین رخ می دهد ، دست پیدا کنیم .

اطلاعات ماهواره ای نشان می دهند اقیانوس های کره زمین با مشکل اسیدیته بالا مواجه هستند . این موضوع به دلیل بالا رفتن سطح دی اکسید کربن در اتمسفر و ترکیب آن با آب دریاهاست که تشکیل اسید می دهد. در حالت عادی این معضل باید توسط خود اکو سیستم بر طرف شود ولی  به نظر می رسد مواد Pepto-Bismol که عمدتا توسط انسان ساخته شده و وارد محیط زیست دریاها می شود ، اجازه رفع این مشکل را نمی دهند . نکته مهم دیگر این است که میزان اسیدیته اقیانوس های جهان به طور مساوی توزیع نشده و همه دریاها از یک میزان مشخص اسیدیته برخوردار نیستند . میزان اسیدیته بالا نشان می دهد اکوسیستم دریایی دچار اختلال شده است . برای نمونه می توان گفت که سطح اسیدیته موجود در امتداد سواحل شمال غربی اقیانوس آرام و نیوانگلند سبب کاهش جمعیت صدف های دریایی این مناطق شده است.این تحقیقات جدید و نتایج آن در مجله علوم و تکنولوژی محیط زیست (Environmental Science and Technology) به چاپ رسیده است .

روند افزایش گازهای گلخانه ای در کره زمین بدون تردید اثرات و مشکلات متععدی را گریبانگیر جوامع بشری خواهد کرد. مطالعات جدید نشان می دهد  میزان دی اکسید کربن موجود در جو به بالای 396 بخش در هر میلیون مولوکول هوا رسیده است. سازمان جهانی هواشناسی – وابسته به سازمان ملل متحد – در بولتن خبری خود در  این زمینه اعلام کرد ه است میزان CO2 موجود در جو از سال 2013 تا سال 2014 میلادی  به میزان 9/2 بخش در میلیون افزایش داشته است که این میزان برابر با افزایش ایجاد شده از سال 1984 تا سال  2013 است .

Michel Jarraud معاون سازمان جهانی هواشناسی با اشاره به این موضوع می گوید : بر همگان روشن است که بدون شک آب و هوا و اقلیم کره زمین در حال تغییر است و بر این تغییرات منفی و مخرب روز به روز افزوده می شود و اصلی ترین دلیل این پدیده، استفاده روز افزون و بی رویه از سوخت های فسیلی در سراسر دنیا است.

دی اکسید کربن ناشی از فعالیت های بشری برای صدها سال در اتمسفر باقی می ماند و دی اکسید کربن موجود در اقیانوس ها برای مدت زمان بیشتری در چرخه طبیعت باقی خواهد ماند. متاسفانه این روند تولید روزافزون دی اکسید کربن سبب ایجاد تاثیرات مخرب بر روی دریاها و اتمسفر شده است.

بر اساس این گزارش شرایط فعلی و هشدار دهنده آب و هوایی در کره زمین از سیصد میلون سال پیش تاکنون بی سابقه است. بر اساس این گزارش، وضع بحرانی گازهای گلخانه ای تنها  به دی اکسید کربن محدود نبوده است و بر اساس مطالعات انجام شده، میزان گاز متان 27/0 درصد و گاز نیتروز اکساید 25/0 درصد افزایش را نشان می دهند.

مجموع عوامل فوق و اختلالات ناشی از تغییرات آب و هوایی و گرمایش زمین ، سبب بروز تغییر در عملکرد کلی اکو سیستم های دریایی شده است . مدتی پیش زیست شناسان و محققان اقیانوس شناس اعلام کردند جریان آبی نصف النهار اقیانوس اطلس تغییر کرده است . بر پایه این مطالعات ، این جریان بزرگ اقیانوسی به دلیل تغییر دما و اختلال در شوری آب های دریاها تغییر حالت داده است . پژوهشگران همچنین اعلام کردند علاوه بر ایجاد اختلال در این جریان آبی ، سایر جریان های اقیانوسی در دیگر نقاط دنیا نیز دچار اختلال شده و عموما کند تر شده اند . این موضوع از این نظر دارای اهمیت است که این جریانات اقیانوسی تنها  موجب انتقال آب نمی شود بلکه این جریانات  در توازن شرایط آب و هوائی و اقلیمی نقش مهمی دارد  و حرارت را از مناطق استوایی و نیمکره جنوبی به سمت مناطق شمالی و خنک تر در شمال اقیانوس اطلس منتقل می کنند .  پژوهشگران بر این باورند این جریانات اقیانوسی بسیار مهم و حیاتی بوده و هر گونه تغییر و اختلال در روند آن ها می تواند موجب پدید آمدن تغییرات شدید آب و هوائی و اختلال در زیست بوم ها شود .

پژوهشگران انگلیسی با بررسی و مطالعه این جریانات اقیانوسی ، شرایط فعلی را بحرانی دانسته و اعلام کردند این تغییرات عمده در جریانات آبی می تواند عواقب بدی در پی داشته باشد . مشاهده این نشانه ها در دویست و پنجاه سال گذشته سابقه نداشته است و به باور زیست شناسان این موضوع به معنی به صدا در آمدن زنگ خطر برای زندگی و حیات در کره زمین است. این روند تغییر جریانات دریایی می تواند موجب بروز یخبندان و سرمای شدید در برخی مناطق نیمکره شمالی شده و از سوی دیگر در برخی مناطق نیز خشکسالی های وحشتناکی به وجود آورد .

بالا رفتن دمای اقیانوس ها می تواند در آب شدن یخ های قطب جنوب تاثیری به مراتب بیشتر از آن چه تاکنون تصور می شد ، داشته باشد و در نتیجه سبب بالا رفتن سطح آب اقیانوس ها و دریاهای جهان شود. هنگامی که درجه حرارت در لایه های مختلف آب اقیانوس متفاوت می شود ، روند آب شدن عمیق یخ های قطبی در مقایسه با شرایطی که اختلاف دما در لایه های آب اقیانوس کمتر است، تسریع می وشد.

پژوهش های انجام شده همچنین نشان دهنده تاثیرات شگرف بالا رفتن دمای آب اقیانوس ها در جابه جایی یخ های قطبی است. ما در تاریخ حیات بر روی کره زمین مشابه این حالت را در 14 هزار سال پیش مشاهده کرده ایم . در آن زمان با بالارفتن دمای آب های اقیانوسی و ذوب شدن یخ های قطبی ، سطح آب دریاها تا سه متر بالاتر آمده و بخش های زیادی از سرزمین های ساحلی در سراسر دنیا به زیر آب فرو رفتند و متاسفانه مطالعات جدید اقیانوس شناسی در اطراف مناطق قطب جنوب نشان می دهد شرایط تغییرات دمای آب در لایه های عمقی اقیانوس دقیقا مشابه حالتی است که 14 هزار سال پیش تجربه شده بود.  آب  اقیانوس ها در لایه های سطحی به مراتب خنک تر و دارای غلظت نمک کمتری به نسبت آب مناطق عمیق است و به همین دلیل یخ های قطبی از زیر و در مناطق عمیق تر با روند ذوب شدگی بالاتری رو به رو هستند. این رویداد 14 هزار سال پیش هم اتفاق افتاده است ولی موضوع نگران کننده این است که تنها ده درصد مردم دنیا در مناطقی با ارتفاع بالاتر از ده متر از سطح دریاها زندگی می کنند و این موضوع با توجه به تراکم جمعیت شهری در مناطق مجاور ساحل در تمام دنیا می تواند عواقب فاجعه باری در پی داشته باشد.

این موضوع امروزه دیگر از حد اخطار گذشته و باید پذیرفت که جامعه جهانی با بحرانی جدی رو به رو است که اصلی ترین دلیل به وجود امدن این معضل نیز ؛ عملکرد نادرست خود انسان است . بر اساس بررسی های مرکز بریتانیایی نقشه برداری قطب جنوب ، لارسن سی بزرگترین دیواره یخی قطب جنوب در حال ذوب شده بوده و با تخریب و از بین رفتن این دیواره یخی ، سطح آب دریاهای جهان افزایش پیدا خواهند کرد . لارسن سی (Larsen C) بزرگترین دیواره یخی قطب جنوب بوده که در حال حاضر از دو سو در معرض خطر ذوب شدن و نازک شدن است . این دیواره یخی در همسایگی دو دیواره  یخ دیگر به نام های لارسن ای (Larsen A) که در سال 1995 و لارسن بی (Larsen B) که  در سال 2002 فرو ریخته و از بین رفته اند ، قرار داشته است .

پژوهش های انجام شده توسط مرکز بریتانیایی نقشه برداری قطب جنوب (British Antarctic Survey) نشان می دهد ، این دیواره یخی به علت گرمای زیاد هوا و همچنین گرم شدن آب اقیانوس ها شروع به نازک شدن کرده است . دانشمندان تا کنون اطلاعات دقیقی درباره تاثیر اقیانوس ها بر دیواره های یخی قطب به دست نیاورده اند . اما اکنون آن ها می دانند که آب شدن دیواره یخی لارسن سی در افزایش سطح آب اقیانوس ها نقش مهمی دارد .

دیوید وان (David Vaughan) از زمین شناسان مرکز بریتانیایی نقشه برداری قطب جنوب درباره این موضوع  می گوید : فرو ریختن دیواره های یخی لارسن ای و بی ، موجب افزایش سرعت ذوب شدن یخچال های اطراف شده است . در واقع ذوب شدن این یخچال ها یکی از عوامل مهم افزایش سطح آب در کل منطقه قطبی جنوب محسوب می شود . لارسن سی از دیگر دیواره های یخی، بزرگتر بوده و در صورتی که در چند دهه آینده فرو ریخته و از بین رود ، ما به روشنی شاهد افزایش سطح آب دریاهای جهان در سال 2100 خواهیم بود .

او در ادامه یادآور می شود : در واقع ما پیش بینی می کنیم  در سال 2100 سطح آب دریاهای دنیا پنجاه سانتی متر از سطح فعلی آن بالاتر رود . این مساله مناطق کم ارتفاع و شهرهای ساحلی را دچار مشکلات جدی خواهد کرد . " 

قابل ذکر است که روند افزایش دمای هوا در شبه جزیره قطب جنوب (Antarctic Peninsula) بسیار سریع  بوده و این منطقه  یکی از مناطقی است که به سرعت در حال گرم شدن است  و به گفته کارشناسان ، قطب جنوب  پرشتاب ترین روندهای گرمایی را در کره زمین طی می کند . دمای هوای این منطقه در پنجاه سال گذشته ، دو و نیم درجه سانتیگراد افزایش پیدا کرده است .

متاسفانه  روند سریع ذوب یخ ها تنها در قطب جنوب  مشاهده نشده و در قطب شمال نیز یخ های قطبی به سرعت در حال کوچک تر شدن هستند . بر اساس گزارش ادارات محیط زیست در روسیه ، سطح یخ زده  دریای سفید در نزدیکی قطب شمال به دلیل حکمفرما شدن یک جبهه هوای گرم و وزش شدید بادهای جنوبی ؛ دو ماه زودتر از موعد همیشگی خود به طور کامل ذوب شده است . این موضوع طی 50 سال گذشته بی سابقه بوده است .

مجله Nature  در گزارشی  اعلام کرد ، روند ذوب یخ های قطبی علاوه بر ایجاد تغییرات کلی در آب و هوای جهان و تشدید عوارض ناشی از تغییرات آب و هوائی ، سبب افزایش عمق دریاها نیز خواهد شد . بر اساس تحقیقات تیم پژوهشی دانشگاه هاروارد ،  افزایش سطح آب دریاها در سه دهه گذشته ، از شتاب بسیار بالایی نسبت به گذشته برخوردار بوده است .  با توجه به تجزیه و تحلیل مطالعات و استفاده از داده های ماهواره ای ، مشخص می شود سطح آب دریاها از سال 1990 تا کنون افزایش پیدا کرده است و این افزایش به میزان قابل توجهی نگران کننده است . بر اساس مطالعات انجام شده این میزان افزایش آب تا سال 2100 به اندازه چهل و پنج سانتیمتر خواهد بود که این موضوع سبب زیر آب رفتن بسیاری از شهرهای مناطق ساحلی جهان خواهد شد .

مطالعات جدید پژوهشگران نشان می دهد  شهرهای واشنگتن و آناپولیس در کشور آمریکا  اکنون به دلیل بالارفتن سطح آب دریاها با تهدید مواجه خواهند شد و این موضوع خطری جدی برای این دو شهر و بسیاری دیگر از شهرهای ساحلی دنیا محسوب می شود . مطالعات انجام شده نشان می دهد که آب در این مدت زمان دست کم با عمق بیش از نیم متر برخی از بخش های شهر را فرا می گیرد .  ویلیام سوئیت William Sweet ، اقیانوس شناس و پژوهشگر اداره ملی هوا شناسی و اقیانوس شناسی آمریکا در این مورد می گوید : ما در مطالعات خود دریافتیم سطح آب دریاها در سراسر جهان به صورت دائم افزایش خواهد داشت و تا سال 2100 این افزایش به اندازه چهل و پنج و نیم سانتی متر خواهد رسید که این موضوع عواقب ناگوار و پر هزینه ای در پی خواهد داشت . این مساله برای بسیاری از کشور ها تنها سبب ایجاد خطر در مناطق ساحلی است در حالی که برخی از دیگر مناطق دنیا مانند مالدیو، جزایر کارائیب و ….در خطر غرق شدگی کامل قرار دارند . به گفته کارشناسان ،  ، جزایر کوچک کارائیب ،  نخستین بخش های مسکونی کره زمین خواهند بود که به زیر آب فرو می روند . 

 

 

No tags for this post.