مدیریت آب در مزرعه، کلید عبور از چالش کم آبی

هرچند دانش و امکانات بشر برای جلوگیری از تغییرات اقلیمی و بروز خشکسالی بسیار محدود است، اما می توان با مدیریت مناسب، زمینه سازگاری با کم آبی را فراهم کرد و از وقوع فجایع انسانی در سال های آتی جلوگیری نمود.

از آنجاکه بخش عمده مصرف آب کشور در بخش کشاورزی صورت می گیرد و تلفات آب در این بخش هم بسیار قابل توجه است، سرمایه گذاری در زمینه توسعه روش های نوین آبیاری و دیگر ابزارهای مدیریت مصرف آب در مزرعه اجتناب ناپذیر به نظر می رسد.

عباس زارع؛ مجری طرح سامانه های نوین آبیاری وزارت جهاد کشاورزی در گفتگو با خبرنگار سیناپرس با اشاره به اقدامات انجام شده برای توسعه سامانه های آبیاری تحت فشار، اظهار کرد: در حال حاضر از 8.7 میلیون هکتار اراضی آبی در کشور، حدود 3.2 میلیون هکتار اراضی آبخور شبکه های بزرگ آبیاری هستند که بیشتر در خوزستان و استان های مرزی قرار دارند و 5.5 میلیون هکتار هم تحت پوشش منابع آبی کوچک مثل قنوات، چشمه ها و منابع آب های سطحی هستند. از این میزان حدود 1.7 میلیون هکتار به سامانه های نوین آبیاری مجهز شده اند.

وی افزود: بر اساس برنامه ریزی ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی مقرر شده در سال 96 در 250 هزار از اراضی کشاورزی سطح کشور، عملیات مطالعه و اجرای سامانه های نوین آبیاری صورت بگیرد. از ابتدای امسال تاکنون حدود 150 هزار هکتار از این سامانه ها به اجرا رسیده و 120 هزار هکتار هم در دست اجراست.

زارع تصریح کرد: پیش بینی ما این است که تا پایان سال مالی، قطعا به هدفگذاری تعیین شده دست خواهیم یافت. بنابراین شاید امسال اولین سالی است که به لحاظ کمی، این میزان از اراضی کشاورزی به سامانه های نوین آبیاری تجهیز شده است و از بعد کیفی نیز افزایش بهره وری در تولید محصولات کشاورزی را به همراه دارد.

مجری طرح سامانه های نوین آبیاری وزارت جهاد کشاورزی خاطرنشان کرد: این افزایش بهره وری هم از نظر صرفه جویی در مصرف آب، هم از نظر افزایش میزان تولید و نیز کاهش مصرف سم و کود چشمگیر است که باعث شده کشاورزان از اجرای این سامانه ها در مزارع خود استقبال کنند.

وی، دانش محوری، نوآوری و تکنولوژی را اساس بهره برداری درست از منابع آب و خاک دانست و گفت: برنامه ما این است که علاوه بر اجرای سامانه های نوین آبیاری، مدیریت هوشمند آبیاری در مزرعه شکل بگیرد که همه عوامل تولید در افزایش بهره وری و صرفه جویی در مصرف آب دخالت داشته باشند.

اجرای برنامه های ترکیبی برای افزایش بهره وری آب کشاورزی

نیازعلی ابراهیمی پاک؛ عضو هیات علمی موسسه تحقیقات خاک و آب نیز با بیان اینکه مدیریت آب کشاورزی را می توان به 3 قسمت تقسیم کرد که شامل تامین، انتقال و استفاده از آب در مزرعه است، اظهار کرد: در همه جای دنیا از جمله کشور ما، هدف این است که آب را تامین، منتقل و در مزرعه به نحو بهینه مصرف کنند. وقتی آب وارد مزرعه می شود، دیگر نمی توان برای آن یک فرمول مشخص ارایه کرد و به فرض گفت که با آبیاری تحت فشار یا روش کاشت، مصرف آب بهینه می شود، بلکه برای دستیابی به این هدف باید یک برنامه ترکیبی که مثلا شامل اجرای درست آبیاری اعم از آبیاری بارانی، سطحی، زیرسطحی و… اجرای درست الگوی کشت، اجرای درست زمان آبیاری، استفاده بهینه از آب های سبز یا آب باران است، مورد توجه قرار گیرد.

وی افزود: در کنار اینها یک سری بحث های اجتماعی، اقتصادی و حقوقی در داخل مزرعه داریم که باید به آنها نیز توجه شود. همایش مدیریت آب در مزرعه می خواهد به این موارد بپردازد و دانشمندان و پژوهشگران را تحریک کند که بروند روی این موضوعات کار کنند. باید ببینیم این پارامترها چگونه در کنار هم قرار بگیرند که در مزرعه به ارتقای بهره وری آب منجر شوند.

ابراهیمی پاک تصریح کرد: یکی از روش های موثر در بحث مدیریت آب در مزرعه، اجرای سامانه های آبیاری تحت فشار است اما آیا سامانه های آبیاری تحت فشار که تاکنون در کشور اجرا شده، توانسته اهداف را محقق کند؟ به نظر می رسد که در این زمینه توفیق نداشتیم.

وی ادامه داد: بحثی که در زمینه آبیاری تحت فشار از اول دنبال می شد، این نبود که لوله به داخل مزارع برود و مردم راحت باشند. هدف این بود که لوله به داخل مزرعه برود و چنانچه قبلا برای هر هکتار گندم آبی، 5000 مترمکعب آب مصرف می شد حالا این مصرف به 4000 مترمکعب برسد و 1000 مترمکعب آب ذخیره شود. این در حالی است که مردم با آن 1000 مترمکعب آب صرفه جویی شده، کشاورزی خود را توسعه داده اند و توسعه اراضی کشاورزی مانع از ذخیره سازی آب می شود.

عضو هیات علمی موسسه تحقیقات خاک و آب در پایان گفت: شورای عالی آب بحثی مطرح کرد مبنی بر اینکه سطح سبز را ببینیم. ما آمدیم برای این موضوع هیدرومدول تعریف کردیم و گفتیم برای توسعه سامانه های آبیاری تحت فشار، هیدرومدول دیده شود که سطح زیر کشت گسترش پیدا نکند و ذخیره سازی آب انجام شود. اما متاسفانه هنوز این موضوع در ایران اتفاق نیفتاده است.

 

گزارش: سیداحمد طبایی 

 

No tags for this post.

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا