آبمیوه‌های خارجی چگونه به بازار ما رسیدند؟
غلبه کشورهای عربی بر بازار آبمیوه‌های خارجی در ایران
بخش عمده‌ای از حجم واردات آبمیوه‌های خارجی متعلق به کشورهای عربی است. تا جایی که معاون خانه صنعت، معدن و تجارت از واردات این محصولات از کشور آل سعود گلایه کرده و گفته بود: «علی‌رغم این‌که آبمیوه‌های بسیار باکیفیتی در کشور تولید می‌شوند، در سال‌های گذشته برخی افراد نسبت به واردات آبمیوه از کشور عربستان سعودی اقدام می‌کنند.»
در توضیح این مطلب می‌توان گفت که بحث قیمت تمام‌شده محصول و کیفیت آن در میان است. به این دلیل که کشورهای عربی خودشان تولیدکننده میوه نیستند، میوه را از مناطق دیگر با قیمت بسیار پایین به کشور خود وارد می‌کنند و با صنایع دست اول و جدیدی که وارد کرده‌اند، به تولید آبمیوه و کنستانتره روی آورده‌اند. به همین دلیل قیمت تمام‌شده این دسته از محصولات کشورهای عربی علی‌رغم تفاوت نرخ دلار و ریال، که در حال حاضر رشدی صعودی نیز دارد و تا حدی راه آن‌ها را می‌بندد، برای ما معقول و به‌صرفه است. همچنین کیفیت محصولات فرآوری‌شده آن‌ها به‌واسطه تکنولوژی وارداتی پیشرفته‌شان در مقایسه با نمونه‌های ما بسیار بالاتر است.
در این‌جا یک سوال اساسی مطرح می‌شود:
چرا قیمت تمام‌شده محصولات مشابه تولید داخلی ما در زمینه کشاورزی بالا است و قیمت تمام‌شده محصولات کشورهای عربی مناسب است؟
دست در جیب منابع طبیعی
در پاسخ باید گفت که درواقع هر دو قیمت غیرواقعی هستند. در کشور ما به دلیل وجود شیوه‌های سنتی کشاورزی و غیرمکانیزه بودن و بهره‌وری کم از منابع، قیمت تمام‌شده محصولات کشاورزی به شدت بالا است، همان طور که درخصوص قیمت میوه هم شاهد آن هستیم.
از طرف دیگر، در بسیاری از کشورهای عربی نیز قیمت محصولات کشاورزی به‌شکل غیرمنتظره‌ای پایین است، زیرا این کشورها از جیب منابع طبیعی برای پایین نگه داشتن قیمت استفاده می‌کنند. به این معنی که با گسترش بیش از حد کشاورزی و درواقع استفاده بیشتر از ظرفیت قابل تحمل برای منابع طبیعی‌شان، قیمت تمام‌شده محصولات کشاورزی خود را پایین می‌آورند. این کشورها با اقداماتی مانند انواع و اقسام جنگل‌زدایی‌ها، تغییر کاربری اراضی و استفاده بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی به‌همراه مکانیزه کردن شیوه کشت و اصلاح نژاد و استفاده از کودهای شیمیایی و تقویتی، میزان بهره‌وری و تولید محصولات کشاورزی خود را دچار رشد فزاینده‌ای می‌کنند و قیمت محصولات خود را به دلیل عرضه بیش از حد، پایین نگه می‌دارند.
البته ناگفته نماند که درواقع در کشور ما هم همین اتفاق در حال رخ دادن است، با این تفاوت که از ظرفیت منابع طبیعی خرج می‌کنیم بدون آن‌که به قیمت تمام‌شده پایین دسترسی پیدا کرده باشیم. بنابراین هم ما و هم کشورهای عربی در زمینه کشاورزی از جیب منابع طبیعی‌مان هزینه می‌کنیم، اما آن‌ها در نهایت استفاده بهینه‌تری نسبت به ما از این رویکرد دارند.
نکته مهم این است که هر دو موقعیت (قیمت پایین محصولات آن‌ها و قیمت بالای محصولات ما) غیرواقعی هستند و به زودی شکسته خواهند شد. چراکه در مورد کشورهای عربی می‌توان گفت، به‌زودی منابع طبیعی به پایان می‌رسند و دیگر هزینه‌های کشت بی‌رویه آن‌ها را پاسخگو نیستند و بدتر از آن، وادار می‌شوند تا بدهی‌های خود را به طبیعت بازپرداخت کنند. در خصوص کشور ما هم بدیهی است که افزایش قیمت‌ها سقف محدودی دارد و بعد از آن، به دلیل کاهش بیش از اندازه تقاضا، ما مجبور به اصلاح روش‌ها خواهیم شد تا با بهره‌وری بیشتر محصولات، به قیمت‌های تعدیل‌شده برسیم.
بنابراین می‌توان گفت، علت اصلی و عمده ورود آبمیوه‌های قاچاق به کشور، ریشه اقتصادی دارد.
استفاده از فناوری و نمایش جهانی
اما یک علت مهم دیگر در این زمینه نیز بحث فناوری و تکنیک است. به این معنی که صنعت کنستانتره و تولید محصولات جانبی از محصولات کشاورزی در کشور ما، با وجود گسترش و پیشرفت بسیاری که در سال‌های اخیر داشته است، کماکان در مقایسه با کشورهای دیگر حرفی برای گفتن ندارد. یعنی ما درنهایت همچنان یک صادرکننده محصولات خام به حساب می‌آییم.
مثال بارز این ادعا، دو محصول انگور و زیتون است که کشور همسایه ما، ترکیه، بیش از حد از آن‌ها بهره برده است. گفته می‌شود که در ترکیه، 17 محصول مختلف از انگور تولید و به کشورهای دیگر صادر می‌شود. از روغن هسته انگور و انواع و اقسام کشمش‌ها گرفته تا انواع آبمیوه‌ها و غیره. اما در کشور ما که یک تولیدکننده اصلی و بزرگ انگور به حساب می‌آید، چنین بهره‌وری و استفاده‌ای از این محصول هرگز وجود نداشته است.
همین موضوع در مورد زیتون هم صادق است. هرساله در ترکیه جشنواره‌های بزرگ بین‌المللی زیتون برگزار می‌شود و محصولات فرآوری‌شده آن برای صادرات به کشورهای دیگر در سطح وسیع تبلیغ می‌شود. اما ما درنهایت محصول زیتون خود را به‌صورت خام، فله و فرآوری‌نشده به کشورهای دیگر می‌فروشیم و همچنان در این نوع از صنایع پیشرفت چشمگیری نداشته‌ایم و با استانداردهای پذیرفته‌شده در جهان بسیار فاصله داریم.
No tags for this post.
