امید تازه برای بیماری های کبدی و پارکینسون

 با داشتن خصوصیات منحصر به فرد منابع ارزشمندی برای مطالعات زیست شناسی تکوینی بوده و زمینه مناسبی را برای استفاده از سلول های بنیادی در تولید مدل بیماری ها، توسعه دارو ها و سلول درمانی فراهم میکند. در این راستا به منظور هم گامی با دانش روز دنیا، گروه پژوهشی زیست شناسی سلول های بنیادی پرتوان پژوهشگاه رویان با هدف های پرتوانی و ایجاد روش های نوین تولید و نگهداری این سلول ها، دستاوردهای قابل توجهی داشته است.

دکتر مهدی توتونچی عضو هیات علمی پژوهشکده زیست شناسی و سلولهای بنیادی رویان در گفتگو با خبرنگار سیناپرس، با اشاره به اهمیت سلول‏های بنیادی پرتوان القایی Induced pluripotent stem cells (iPSCs) ، اظهار کرد: محققان تا پیش از کشف سلولهای بنیادی پرتوان القایی، برای انجام تحقیقات خود از سلولهای بنیادی جنینی استفاده می کردند که علاوه بر دارا بودن برخی مشکلات ایمونولوژیک، وجود منع قانونی برای انجام کار تحقیقاتی روی جنین انسان در برخی کشورها از دیگر مشکلات سلولهای بنیادی جنینی بود. این در حالیست که این مسایل و مشکلات درباره سلولهای پرتوان القایی مطرح نیست، زیرا از سلول‏های خود فرد دهنده تولید می‏شوند.

وی با اشاره به تاریخچه کشف سلولهای پرتوان، ادامه داد: محققان سالها به دنبال یافتن جایگزینی مناسب برای سلولهای بنیادی جنینی بودند که در همین راستا محققی ژاپنی در سال 2006 توانست با القای 4 ژن، از سلولهای پوستی افراد، سلول هایی بنیادی با خصوصیاتی شبیه به سلولهای بنیادی جنینی تولید کند که به  آنها، سلولهای پرتوان القایی گفته می شود.

به گفته وی، اهمیت این مساله تا جایی بود که اگرچه این کشف در سال 2006 به وقوع پیوست، با این حال پس از گذشت 6 سال، یعنی سال 2012 جایزه نوبلی به کاشف این طرح اهدا شد.

دکتر توتونچی با بیان اینکه با تلاش محققان پژوهشگاه رویان، ایران نیز از سال 2008 به جمع 6 کشور دارنده تکنولوژی تولید سلولهای پرتوان القایی پیوست، تصریح کرد: بر این اساس توانستیم با القای 4 ژن، از سلول های فیبروپلاست پوست، سلول های بنیادی پرتوان القایی بسازیم.

وی با اشاره به اهمیت این تکنولوژی و کاربردهای آن، اظهار کرد: سلولهای پرتوان القایی مشابه سلولهای بنیادی جنینی توانایی و قابلیت تبدیل شدن به سلولهای مختلف بدن مانند سلولهای قلبی، کبدی، عصبی و غیره را دارا هستند که به این توانایی، توانایی پرتوان گفته می شود،یعنی سلولی که می تواند به سایر سلولهای بدن تبدیل شود.

این پژوهشگر با بیان اینکه از این قابلیت خاص می توان در علوم  مختلف پزشکی به خصوص طب ترمیمی بهره برد، اظهار کرد: به عنوان نمونه، در افراد دارای ضایعه های مختلف قلبی، کبدی، عصبی و غیره می توان از این سلولهای پرتوان القایی برای درمان و ترمیم ضایعه مربوطه استفاده کرد.

دکتر توتونچی با تاکید بر اینکه این تکنولوژی در حال حاضر در مرحله آزمایشگاهی و تحقیقاتی قرار داشته و هنوربه مرحله کلینیکال و درمان نرسیده است، گفت: این تکنولوژی امیدهای زیادی را در حوزه پزشکی باز کرده، چراکه طی آن، سلولهای بنیادی از سلولهای پوستی خود فرد بیمار استخراج و با القای ژن به سلولهای پرتوان القایی تبدیل شده و در پروسه درمان استفاده می شود.

وی با بیان اینکه از این قابلیت میتوان در درمان بسیاری از بیماریها استفاده کرد، گفت: یکی دیگر از کاربردهای مهم این تکنولوژی، تولید مدل بیماری های مختلف از سلول‏های خود فرد دهنده، با هدف بررسی مکانیزم بیماری و امتحان تاثیر داروهای مختلف بروی  آنها در محیط های آزمایشگاهی ست. به عبارت دیگر، تا پیش از این از مدل حیوانات آزمایشگاهی برای این مساله استفاده می شد ولی با کمک تکنولوژی تولید سلول‏های بنیادی پرتوان القایی، بخشی از سلولهای پوستی خود فرد بیمار درمحیط آزمایشگاهی به سلولهای پرتوان القایی تبدیل شده و در پروسه درمان استفاده می شود.

دکتر توتونچی ادامه داد: به عنوان نمونه در بسیاری از بیماریها همچون سندروم داون، مدل بیماری برای بررسی مکانیزم و تاثیر داروهای مختلف بروی آن را نداریم، ولی با بکارگیری تکنولوژی سلولهای پرتوان القایی می توان با گرفتن نمونه سلولهای پوستی از خود فرد بیمار و تبدیل آن به سلولهای پرتوان القایی به پروسه درمان کمک کرد.

وی تاکید کرد: بنابراین از سلولهای بنیادی پرتوان در دو حوزه پزشکی ترمیمی و پیدا کردن مکانیزم بیماریها و تاثیر داروهای مختلف بروی آنها استفاده می شود ودر همین راستا، با کمک این روش، مدل بیماریهای مختلفی در پژوهشگاه رویان تهیه و مورد استفاده محققان قرار گرفته است.

این پژوهشگر پژوهشگاه رویان با اشاره به آخرین دستاوردها در این حوزه، تشریح کرد: در حال حاضر محققان پژوهشکده سلولهای بنیادی رویان با همکاری دانشمندان بین المللی در حال کار بروی بیماری های پارکینسون و یک بیماری کبدی هستند که این تحقیقات در مرحله آزمایشهای نهایی بوده و بزودی نتایج آن منتشر خواهد شد.

وی با اشاره به امیدهای تازه برای درمان این بیماریها و با بیان اینکه تحقیق بروی بیماری پارکینسون با کمک دانشمندان دانمارکی و بیماری کبدی با همکاری دانشمندان بلژیکی در حال انجام است، توضیح داد: به عنوان نمونه در پژوهش مرتبط با کبد، برای انجام متابولیسم صحیح در بیماران کبدی به 3 نوع پروتیین خاص احتیاج داریم تا بصورت همزمان باهم کار کرده و بتوانند LDL را از خون به داخل سلولهای کبدی بکشانند. در این پژوهش خاص که با کمک خود فرد بیمار  در حال انجام است، برای داشتن مدل بیماری و بررسی مکانیزم آن و تاثیر داروهای مختلف برای درمان، از سلولهای پوستی خود فرد بیمار استفاده شده و سلولهای بنیادی پرتوان در محیط آزمایشگاهی تولید شده است.

دکتر توتونچی در همین رابطه با اشاره به آینده این علم در ایران و جهان تصریح کرد: تلفیق و ترکیب سلول درمانی در کنار ژن درمانی آینده درمان بسیاری از بیماریها و در نهایت آینده امیدبخشی را برای علم پزشکی رقم می زند.

این عضو هیات علمی پژوهشگاه رویان با اشاره به تصویب و اجرایی شدن رشته های مختلف بین رشته ای در این رابطه در کشور، گفت: به عنوان نمونه تلفیق دو علم مهندسی پزشکی  و زیست شناسی به رشد و نمو عملکرد سلولها در بدن کمک زیادی می کند. همچنین در این راستا می توان به ترکیب 3 علم کامپیوتر، ژنتیک و پزشکی و در نهایت پدید آمدن علمی با عنوان پزشکی مبتنی برفرد اشاره کرد، به عبارت دیگر در این علم بر اساس نقشه ژنتیکی هر فرد می توان درمان منحصربه فرد و داروهای مفید و موثر برای بدن همان فرد را اجرا و تهیه کرد.

 

گفتگو: گلاره کاویان

 

 

No tags for this post.