خبرنگاران نباید از ابعاد مختلف مقوله های جدید در زمینه علم و فناوری غافل شوند
به گزارش سیناپرس، برایان وین/ Brian Wynne استاد مطالعات علم و مدیر تحقیقاتی مرکز تغییرات اقلیم در دانشگاه لنکستر انگلیس است.وی که دانش آموخته علوم تجربی در مقطع کارشناسی ارشد در دانشگاه کمبریج، دکتری علوم مواد و فوق دکتری جامعه شناسی علم از دانشگاه ادینبورو اسکاتلند است، یکی از سخنرانان هفتمین همایش موزه ملی علوم و فناوری بود که 12 تا 14 دی در تهران برگزار شد.
وین در سال 2011 جایزه برنال/ Bernal Prize را از انجمن مطالعات جامعه شناختی علم دریافت کرد و کتاب هایی از جمله عقل و سنت؛ مشارکت و انفعال در روند تصمیم گیری هسته ای/ Rationality and Ritual: Participation and Exclusion in Nuclear Decision-making (The Earthscan Science in Society Series) 2nd Edition
و مقالاتی چون اجماع علمی در مورد محصولات تراریخته نیست/ No scientific consensus on GMO safety را نگاشته است.
وی که برای اولین بار به ایران سفر کرده بود، در گفت وگو با ایرنا در مورد زمینه کاری خود گفت: رشته مطالعات علم و فناوری که به اختصار STS نامیده می شود در دانشگاه های غرب اروپا به معنای تلاش برای درک علم از منظر تاریخی، فلسفی و جامعه شناختی است.
وین ادامه داد: من دانشمند علوم مواد و تجربی هستم ولی متوجه شدم که در علوم مواد رشته ای است که به شدت متاثر از تحقیقات نظامی و توسعه ای است و از آنجا که نمی خواستم زندگی و شغلم را برای تحقیقات در زمینه نظامی بگذارم تصمیم گرفتم روی تاریخ و جامعه شناسی علم و به طور خاص دانش علمی کار کنم.
استاد دانشگاه لنکستر گفت: برای اینکه بدانید جوامع چطور به علم و فناوری های جدید واکنش های متفاوت نشان می دهند، باید دانش علم را از منظرهای تاریخی، فلسفی و جامعه شناختی ببینید و بررسی کنید به همین دلیل جامعه علمی به آثار و تلاش های من علاقه نشان داده است. موضوع کلی مقاومت و بی اعتمادی مردم عادی نسبت به علم و فناوری باید مهم شمرده شود و من در ایین زمینه مطالعات علم و فناوری شامل بررسی تاریخ علم متشکل از تاریخ گذشته و تاریخ معاصر علم کار کرده ام.
***رسانه ها چطور می توانند علم را ترویج کنند؟
وی در پاسخ به این سوال که رسانه ها چطور می توانند علم را بین مردم ترویج دهند، توضیح داد: اهمیت دارد که علم بدون توجه به منطق، ترویج داده نشود. امروزه بخش عمده ای از ترویج علم در جامعه طوری است که مردم عادی را کودک تصور می کند و به شیوه ای عادلانه علم را به آنها نمی آموزد.
وین گفت: به همین دلیل برای داشتن درک علم به شیوه ای بالغ باید تاریخ و فلسفه آن علم را بدانید؛ بنابراین رسانه ها در ترویج علم باید به فلسفه، بافت فرهنگ و جامعه شناختی توجه کنند که علم و فناوری در آن توسعه رواج یافته است.
این استاد مطالعات علم تصریح کرد: رسانه ها در انگلیس، اروپا و آمریکا بسیار به تبلیغ و ترویج نهادهای علمی علاقه دارند که درست نیست؛ زیرا به شکل نادرستی پذیرش و اعتماد به علم را رواج می دهند. وقتی مردم سوالاتی در مورد علم دارند که دانشمندان یا نهادهای علمی توسعه دهنده علم باید پاسخ دهند و پاسخ درستی نمی شوند، اعتماد آنها بیشتر سلب می شود.
وی ادامه داد: بخشی از فعالیت های من این است که این سوالات را طرح و پاسخ دهم و با مردم عادی در مورد نگرانی های آنها در مورد علم مثلا در مورد محصولات تراریخته در کشاورزی و انرژی هسته ای صحبت کنم.
وین گفت: امروزه رسانه ها به نوعی در تله ای می افتند که ترویج علم نام دارد ولی آنها فقط علم را ترویج نمی کنند؛ بلکه به جای اطلاع رسانی درباره ابعاد مختلف، نوعی تعهد فرمایشی را تبلیغ می کنند که تعهد به شرکت های بزرگ جهانی است.
رسانه ها چطور در تله نهادها و قدرت های علمی نیفتند؟
این کارشناس مطالعات علم در پاسخ به سوال که رسانه ها چطور می توانند از افتادن در این به اصطلاح تله جلوگیری کنند، گفت: خبرنگاران خوب ابتدا در مورد موضوعات علمی تحقیق لازم را انجام می دهند؛ این تحقیق شامل در نظر گرفتن موضوعات فنی و ابعاد تاریخی اجتماعی علم و فناوری مورد نظر است.
وی ادامه داد: همچنین مهم است که این تاریخ، جامعه شناسی و فلسفه علم را با توجه به خصوصیات مخاطبان خود توضیح دهند، هر رسانه مخاطبان مختلفی دارد و مخاطبان یک برنامه تلویزیونی با مخاطبان یک روزنامه تفاوت دارند و خبرنگاران باید از توانایی ها و دانسته های آنها مطلع باشند تا بدانند چه سوالاتی در ذهن این افراد وجود دارد و چگونه باید موضوعات علمی را طرح کنند.
وین با اشاره به موضوعاتی مانند تولید محصولات تراریخته و انرژی هسته ای گفت: همچنین رسانه ها باید نگرانی های معمولی مخاطبان را بشناسند و دلایل توسعه فناوری ها و نواوری را بدانند.
این استاد دانشگاه با اشاره به پدید آمدن مسائل مختلف در زمینه های علمی مانند حق مالکیت فکری گفت: رسانه ها باید جنبه های متفاوت این موضوعات را بررسی کنند؛ برای نمونه قوانین حق مالکیت فکری محدودیت های زیادی برای دانشمندان و هزینه های زیادی برای کشورهای فقیر ایجاد می کند یا بعضی شرکت های تولید محصولات تراریخته درامد بیشتری از فناوری هایی دارند که از حق مالکیت فکری کسب کرده اند تا بذرهای تراریخته ای که به کشاورزان می فروشند.
وی تاکید کرد: همه این موضوعات مسائل پیرامون علم و فناوری است که رسانه ها باید به انها نیز توجه کنند زیرا این مسائل در رفاه بشری مهم هستند.
وین گفت: یکی از موضوعات مهم مرتبط در مطالعات علم ترویج و صحبت در مورد علم نیست؛ بلکه تشخیص این موضوع است که آنچه در حوزه های عمومی از آن به نام علم تعبیر می کنیم فراتر از علم به معنای فنی آن است و مسائل عمومی زیادی را در برمی گیرد؛ برای نمونه می توان به مقوله محصولات تراریخته و تاثیر آنها بر سلامت انسان اشاره کرد.
