نشست سی و سه پل دور از ذهن نیست
طی چند ساعت گذشته اخبار و گزارش های متعددی مبنی بر ایجاد انحنا در بدنه غربی سی و سه پل اصفهان منتشر شده است که این گزارش ها در کنار تصاویر و ویدئوهایی مرتبط با این خبر با سرعت زیادی باز نشر شده اند. در برخی گزارش ها دلایل این موضوع را خشک شدن بستر رودخانه و عبور خط مترو از زیر این پل تاریخی عنوان کرده اند. هر چند معاونت میراث اصفهان این موضوع را تکذیب کرده و ادعا کرد انحنای پیش آمده روی سی وسی پل نشست نیست، نشست همیشه با ترک همراه است. این اتفاق، یک انحنا روی پل است که قبلا هم وجود داشته و چیز جدیدی نیست و نمی‌توان آن را به خشکسالی یا مسائل مترو مربوط دانست.
با مراجعه به گزارش های مرمتی و نقشه های پیشین مرتبط با این پل تاریخی می توان میزان انحنای موجود در پل را در گذشته و حال حاضر مقایسه کرده و به جای پاک کردن صورت مساله، با انجام اقدامات فوری و ضروری از بروز آسیب در این پل تاریخی که یکی از نمادهای شهر تاریخی اصفهان محسوب می شود، پیشگیری کرد.
در توضیح این مساله باید عنوان کرد که بر اساس آن چه در تصاویر مشخص است، بدنه پل با انحنایی قابل مشاهده با چشم رو به رو شده است که قطعا در گذشته وجود نداشته است. باید در نظر داشت که در ایران ساختن پل های کوچک و بزرگ از زمان گذشته رواج داشته و پل‌هایی نظیر سی و سه پل و پل خواجو بیش از 400 سال قدمت دارند. سی و سه پل نیز مانند بسیاری از دیگر پل های دوره صفوی به دلیل اتخاذ سیاست گسترش راه‌های کاروان رو و افزایش بنای کاروانسراها ساخته شد و از سوی دیگر بیشتر پل های قدیمی ایران در واقع پل- بند به شمار می رفته اند ، یعنی پل هایی بوده اند که به صورت سد عمل کرده و آب را تا سطحی بالا می برده اند و قابل جاری شدن به زمین های پیرامون می کرده اند.
همچنین در هنگام سیلاب این پل های بندگونه تا اندازه ای کار کنترل سیل را انجام می داده و گاهی نیز به گونه انبارهای آب عمل می کرده اند. افزون بر این هدف های فنی ، ساختمان پل ها در ایران همواره با توجه خاص به جنبه های هنری و زیبایی پل نیز همراه بوده و این نقطه نظر در آثار بر جای مانده از بعضی از پل های قدیمی به خوبی منعکس گشته است.
با بررسی این موارد به خوبی می توان مشاهده کرد که پل های تاریخی ایران از جمله سی و سه پل، با هدف تماس دائمی و مداوم با آب ساخته شده و این موضوع در طراحی سازه و انتخاب مواد استفاده شده در آن نیز لحاظ شده است. به همین دلیل در ساختار این سازه ها همواره تمهیداتی برای ایجاد توازن رطوبت اتخاذ شده و این موضوع منحصر به سی و سه پل یا سایر پل های دوره صفوی نبوده و در پل سازی دوران پیش از اسلام نیز دیده می شود.
حال با توجه به شرایط پیش آمده برای زاینده رود در سال های گذشته، این عنصر کلیدی برای پایه های پل از بین رفته و از سوی دیگر خشک شدن بستر رودخانه در کنار عوامل دیگری چون ساخت و ساز تاسیسات مترو و همچنین پائین رفتن سطح آب های زیر زمینی هر یک می تواند دلیلی برای نشست زمین و سطح زیرین سی و سه پل باشد و توجیه معاونت میراث اصفهان مبنی بر این که ایجاد انحنا لزوما با ترک همراه است از یک منظر درست بوده ولی تمامی حقیقت را شامل نمی شود زیرا هر بنا بر اساس ویژگی های ساختاری خود می تواند مقاومتی خاص در برابر انحنا داشته و پس از رسیدن به حد آستانه فشار که در سازه های مختلف، درجات متفاوتی دارد، ترک در سازه ایجاد می شود. قطعا با مراجعه به گزارش های مرمتی و نقشه های پیشین مرتبط با این پل تاریخی می توان میزان انحنای موجود در پل را در گذشته و حال حاضر مقایسه کرده و به جای پاک کردن صورت مساله، با انجام اقدامات فوری و ضروری از بروز آسیب در این پل تاریخی که یکی از نمادهای شهر تاریخی اصفهان محسوب می شود، پیشگیری کرد. در حال حاضر هنوز این نشست و انحنا به میزان زیادی نبوده و می توان با انجام اقدامات فوری و در صورت نیاز، استفاده از پمپ های هیدرولیکی و تزریق مصالح لازم در زیر پایه هایی که با نشست رو به رو شده اند، آن ها را استحکام بخشی کرده و از ایجاد آسیب در پل پیشگیری کرد.
در پایان خاطر نشان می شود که هر بنای تاریخی در مسیر زوال قرار دارد و این اقدامات مناسب مرمتگران و باستان شناسان است که می تواند این سرنوشت محتوم را به تاخیر انداخته و بر عمر سازه بیافزاید. نباید فراموش کرد که صحبت از میراث فرهنگی و آثار تاریخی باقی مانده از گذشتگان ماست و نباید این موضوع را فدای مجادلات سیاسی و عناد بی مورد کرده و در صورت نیاز باید با صاحبان واقعی این سرمایه یعنی مردم ایران صادقانه برخورد کرده و حقایق را با آن ها در میان گذاشت. در حال حاضر این مساله باید به اولویت نخست سازمان میراث فرهنگی و شهرداری اصفهان تبدیل شده و به سرعت از بروز یک حادثه ناگوار فرهنگی پیشگیری کرد.
دکتر احسان محمدحسینی – باستان شناس
No tags for this post.
