طب سنتی ایرانی در مسیر جهانی شدن

گیاهان داروئی و طب سنتی بحثی است که در سال های اخیر با مخالفان و موافقان زیادی رو به رو بوده و به ویژه در سال های اخیر شاهد بروز بحث هایی جنجالی در فضای مجازی در این رابطه بودیم. اظهار نظرهایی از قبیل روش های درمانی غیر عقلانی و توصیه به عدم مسواک زدن که البته با واکنش های مستقیم وزیر بهداشت نیز رو به روشد. از سوی دیگر طب سنتی و گیاهان داروئی در بسیاری از مراکز پژوهشی و علمی جهان به عنوان پایه مهم تحقیقات پزشکی مورد استفاده قرار می گیرد. برای بررسی شرایط پیچیده این حوزه در کشور ایران که از یکسو دارای پیشینه ای چند هزار ساله در طب سنتی و گیاهان داروئی است و از سوی دیگر  با حضور افرادی که ادعاهایی غیر علمی و عقلانی مطرح می کنند با دکتر پیمان یوسفی آذر مجری طرح ملی گیاهان دارویی وزارت جهاد کشاورزی به گفتگو نشستیم.

ما نمی توانیم به صرف ادعای افراد نا آگاهی که مثلا می گویند مسواک نزنید، ریشه طب ایرانی را بزنیم. این طب دارای پیشینه ای چند هزار ساله با پتانسیل بزرگی برای بازارهای جهانی است و ما اگر قدر این فرصت را ندانیم، دنیا آن را از ما خواهد گرفت.

• ایران دارای پیشینه زیادی در زمینه گیاهان داروئی و طب سنتی است، چه راهکاری برای استفاده  عملی و در چارچوب علمی از این پیشینه وجود دارد؟

بی شک قرن حاضر را می توان قرن کشاورزی سالم نامید و گیاهان داروئی در این حوزه دارای اهمیتی ویژه هستند. بسیاری از کشورهای جهان در این مسیر در حال سرمایه گذاری های سنگین و سریعی هستند. خوشبختانه در ایران نیز وزارت جهاد کشاورزی با احساس نیاز مبرم در کشور، طی سال گذشته اقدام به حمایت از حوزه گیاهان داروئی کرده است. در حال حاضر طرح ملی گیاهان داروئی در چهار محور آماده شده و و به امید خدا اجرای این طرح با موفقیت پیش رفته و با تزریق مالی که در هفته های اخیر در حال انجام است، از طریق ارائه تسهیلات به تولید کنندگان شاهد تسریع در روند تولید و گسترش استفاده از گیاهان داروئی خواهیم بود. برای رسیدن به این هدف، طرحی جامع تدوین شده است که با کمک آن می توان نسبت به ترسیم چشم اندازی درخشان در حوزه گیاهان داروئی ایران امیدوار بود.

• در مورد این طرح توضیحات بیشتری می دهید؟

این طرح دارای چهار محور اصلی است که نخستین بخش آن حوزه تولید استاندارد است که منظور از آن استاندارد سازی مراحل کاشت، داشت و برداشت بوده  که ما باید به این طریق نیازهای داخلی و خارجی خود را تامین کنیم، حوزه بعدی حوزه فرآوری است. ما قصد داریم گیاهان داروئی را از مرحله خام فروشی خارج کرده و به کمک فناوری های نوین و استفاده از آن ها، این علم را توسعه دهیم. در حال حاضر اقدامات بزرگی در این حوزه در حال انجام است و می توان این نوید را داد که با کمک این طرح ایران به پیشینه تاریخی با اهمیت خود در زمینه گیاهان داروئی بازگردد. محور سوم این طرح، تحقیقات محصول محور است. قطعا از پژوهش های محصول محور در قالب این طرح حمایت خواهد شد و حلقه آخر این طرح نیز توسعه بازارهای داخلی و خارجی محسوب می شود.

• این توسعه به چه صورت خواهد بود؟

ما صادرات دو نیم میلیارد دلاری را در پنج سال آینده هدف گذاری کرده ایم. این رقم در حال حاضر حدود چهارصد میلیون دلار هست اما به هیچ عنوان جای نگرانی نیست زیرا در همسایگی ما کشور ترکیه دارای صادرات پنج میلیارد دلاری در این حوزه است. این مساله نشان می دهد ایران با داشتن پتانسیل های بسیار بیشتر از ترکیه می تواند به صادرات رقم دو ونیم میلیارد دلاری دست پیدا کند. از سوی دیگر با همکاری نهاد های بسیار مهمی از قبیل جهاد دانشگاهی و سازمان های تحقیقاتی کشور امیدوارم طی دو سه سال آینده شاهد یک جهش بزرگ در اقتصاد گیاهان داروئی کشور باشیم. در این طرح ما حدودا هفتاد هزار شغل پیش بینی می کنیم که جدا از بخش صادرات بوده و همچنین در صورت اجرایی شدن کامل این طرح سطح کاشت گیاهان داروئی با افزایش صد هزار هکتاری مواجه خواهد شد. این افزایش در هر دو بخش کمی و کیفی خواهد بود. در حوزه آموزش ما تلاش می کنیم برای متخصصین، مزرعه داران و کشاورزان آموزش های علمی ارائه کنیم. یکی دیگر از پایه های مهم و هدفگذاری های اصلی ما در بخش  تولید محصولات ارگانیک است. وزارت جهاد کشاورزی در نظر دارد بر اساس برنامه ریزی های انجام شده، 30 درصد کاشت گیاهان داروئی را به سمت کشت ارگانیک ببرد. موضوع دیگر نیز بحث تلفیق گیاهان داروئی و طب سنتی است. ما اعتقاد داریم طب سنتی بال مکمل گیاهان داروئی است کشاورزی و طب سنتی باید یکدیگر را تکمیل کنند. از منظر علمی همواره طب سنتی در کنار گیاهان داروئی قرار داشته و گیاهان داروئی نقش مهمی در طب سنتی دارند. اگر این دو حوزه در کنار هم قرار بگیرند مطمئن باشید کشور ایران با پتانسیل بالای اقلیمی و دانش و تجربه و پیشینه تاریخی خود می تواند پیشرو ترین کشور جهان در حوزه گیاهان داروئی باشد.

• در بسیاری از کشورهای دنیا مانند هند و چین طب سنتی از قبیل طب آیورودیک (Ayurvedic) به شکل برندی جهانی در آمده است. برای مطرح کردن طب سنتی ایرانی در سطح جهان چه راهکاری وجود دارد؟

بستر این کار در ایران آماده است. ایرانیان نیز مانند مصری ها ، هندی ها و چینی ها پیشینه ای بسیار کهن در طب دارند. ابوعلی سینا را می توان یکی از نخستین فیتوتراپیست های جهان محسوب کرد. علاوه بر این می توان ادعا کرد که یکی از قدیمی ترین گیاه درمانی های دنیا در ایران انجام شده است و ابوعلی سینا نیز گیاهان داروئی بسیاری را به نام خود ثبت کرده است. باید اذعان داشت که ما توانائی مطرح شدن در سطح جهان را داریم زیرا Persian Medicinal  یا طب ایرانی تاریخی بالای 6 هزار سال دارد. طب ایرانی در بسیاری از حوزه ها از طب هندی و مصری پیشرو تر بوده و در حال حاضر برای تحقق این رویا که چطور باید در جهان طب سنتی ایران را برند کنیم دو مشکل وجود دارد یکی مشکل داخلی و دیگری مشکل معرفی این دانش در سطح کشورهای خارجی است.  متاسفانه ما هنوز در داخل کشور مقاومت های آگاهانه یا نا آگاهانه ای در برابر طب سنتی ایرانی داریم و تا زمانی که این مقاومت ها وجود دارد، امکان دستیابی به موفقیت وجود ندارد، از سوی دیگر ما هنوز در بین مسئولان عالی رتبه کشور نیز مخالفانی در برابر طب ایرانی داریم و این مساله مورد قبول نیست زیرا این طب دارای ریشه ای شش هزار ساله است. چرا باید با این پیشینه مخالفت کرد؟

• ما امروزه در شبکه های مجازی به نقل از برخی فعالان طب سنتی شاهد هستیم که ادعا می شود مسواک نزنید و حتی در برخی اوقات مواردی مطرح می شود که با معیارهای علمی در تضاد است، در این مورد چه باید کرد؟

هر حوزه ای شاهد وجود افراد ناسالم و سودجو است. قطعا در حال حاضر تجارت رو به رشد طب ایرانی و گیاهان داروئی دارای ناخالصی و ناپاکی هایی است که مطمئنا ما باید در طرح ملی گیاهان داروئی یک نظام درست و مناسب برای این حوزه طراحی کنیم. در این نظام و سیستم جدید باید افراد ناخالص این حوزه را پالایش کرد. ما نمی توانیم به صرف ادعای افراد نا آگاهی که مثلا می گویند مسواک نزنید، ریشه طب ایرانی را بزنیم. این طب دارای پیشینه ای چند هزار ساله با پتانسیل بزرگی برای بازارهای جهانی است و ما اگر قدر این فرصت را ندانیم، دنیا آن را از ما خواهد گرفت.

گفتگو: احسان محمدحسینی

No tags for this post.