فضا را دریابیم؛ زمان از آن ماست
به گزارش سیناپرس به نقل از ایرنا، فضای پیرامونی زمین، سیارات و ستاره ها همواره سوی رازآمیز زندگی بشر بوده است؛ از روزگاری که با رصدخانه حرکت ستارگان و تاثیرات آنها را بر زندگی خود دنبال می کرد تا امروز که بر ماه گردون پا گذاشته است.فناوری یا بهتر بگوییم صنعت هوافضا و ساخت و پرتاب ماهواره ها به عنوان بخشی از این فناوری، اکنون به صنعتی مهم در زندگی هر روزه ما تبدیل شده و به نوعی دیگر بر روز و شب مان تاثیر می گذارد؛ پیش بینی وضعیت هوا، ارتباطات جهانی، شبکه های تلویزیونی و رادیویی و مدیریت ترافیک هوایی تنها بخشی از فعالیت ها در این زمینه است که موجب گردش مالی فراوان این حوزه نیز شده.
بر اساس گزارش سالانه فدراسیون فضایی به نام اقتصاد فضا/ Space Report کل حجم بازار صنعت هوافضا در سال 2016، 322 میلیارد و 940 میلیون دلار بوده است. ساخت و پرتاب انواع ماهواره ها 260 میلیارد دلار و ارائه خدمات ماهواره ای 127 میلیارد دلار درآمد داشته اند؛ طوری که تا پایان سال 2016 میلادی یکهزار و 459 ماهواره عملیاتی در مدار قرار گرفتند که تنها در مقایسه با تعداد ماهواره های سال گذشته یعنی یکهزار و 381 ماهواره افزایش مهمی را نشان می دهد.
از زمانی که روسیه اولین ماهواره را به نام اسپوتنیک 1 به فضا پرتاب کرد 60 سال می گذرد و بعد از آن کشورهای مختلفی وارد این صنعت شده اند؛ بر اساس آمار مرکز پرواز فضایی گادد ناسا (اداره ملی هوا و فضای آمریکا) اکنون دو هزار و 271 ماهواره در مدارهای مختلف زمین حرکت می کنند که روسیه با یکهزار و 324ماهواره رتبه اول و آمریکا 658 ماهواره رتبه بعد را دارند.
ایران نیز قبل از پیروزی انقلاب اسلامی روند گسترده ساخت ماهواره ها را آغاز کرده بود که بعد از پایان جنگ تحمیلی و توقفی بیش از یک دهه پی گرفته شد. ماهواره تحقیقاتی مصباح اولین ماهواره ای بود که از اواسط دهه 70 طراحی آن آغاز شد ولی به دلیل بدقولی های طرف خارجی یعنی شرکت ایتالیایی هنوز به نتیجه نرسیده است.
با وجود این، ایران ماهواره های دیگری یعنی امید (بهمن 87) نوید (بهمن 88) و فجر (بهمن 93) را نیز به مدار پرتاب کرده که هر کدام برای مدتی ماموریت های تحقیقاتی را انجام داده اند، اما عملیاتی به معنای ارائه اطلاعات از جمله تصاویر یا هر نوع اطلاعات عددی نبوده اند؛ در واقع محققان کشور در این ماهواره ها فناوری های مختلف را سنجش کرده اند تا قابلیت استفاده آنها را در ماهواره های عملیاتی بسنجند. غیر از ساخت ماهواره گلوگاه های دیگری مانند پرتابگر و سکوی پرتاب از دیگر مشکلات صنعت هوافضای ایران بوده که ساخت سکوی پرتاب ثابت امام خمینی حوالی سمنان و پرتابگر سیمرغ با ظرفیت حمل ماهواره هایی تا وزن 250 کیلوگرم در مدار 500 کیلومتری زمین تا حدی شرایط را برای پرتاب ماهواره های سنجشی آسان کرده است زیرا ماهواره های مخابراتی سنگین تر از ماهواره های سنجشی هستند و دستکم یک تن وزن دارند.
هر ساله همزمان با هفته جهانی فضا (4 تا 10 اکتبر/ 12 تا 18 مهر) سازمان ها و مراکز پژوهشی فعال در عرصه فضا علاوه بر برگزاری نشست های خبری و برپایی نمایشگاه ها دستاوردهای خود را در راستای تحقق نقشه راه برنامه فضایی کشور عرضه می کنند.
پژوهشگاه فضایی ایران، سازمان فضایی ایران وابسته به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، مرکز ملی فضایی وابسته به معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و پژوهشگاه هوافضا وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری همچنین شماری از دانشگاه های برتر صنعتی مانند دانشگاه صنعتی شریف، دانشگاه علم و صنعت و دانشگاه امیرکبیر یا بعضی شرکت های دانش بنیان در زمینه فناوری های زیرسیستم این صنعت فعال هستند.
سازمان های دولتی همزمان با هفته جهانی فضا آمار مختلفی را در مورد فعالیت های یکساله و دستاوردهای شان ارائه می دهند، اما یقینا مهم ترین خبر برای افکار عمومی و رسانه ها توانمندی کشور در زمینه پرتاب ماهواره و استفاده از اطلاعات و خدمات ماهواره های بومی است؛ هر چند بعضی مسئولان این سازمان ها معتقدند ساخت و پرتاب ماهواره آن اندازه که برای رسانه ها مهم است، برای آنها مهم نیست و فعالیت های گسترده و متنوع آنها ایجاب می کند که به دیگر فناوری های عرصه هوافضا توجه کنند.
با وجود این، خاطره دوره دشوار تحریم های اواخر دهه 80 و اوایل دهه 90 که تحریم کنندگان هر نوع خدمات غیرنظامی و صلح آمیز را از کشور دریغ کردند و حتی تامین ارتباط ماهواره ای شبکه های داخلی ایرانی روی ماهواره هاتبرد ممکن نبود، شاید بهترین دلیل برای حرکت سریع تر به سوی استقلال در این زمینه باشد.
خدمات گسترده ماهواره ها از یک سو و اهمیت فعالیت های فضایی مانند ایستگاه های فضا، کاوشگرها و تحقیقات در مورد دیگر سیاره ها و ستاره ها همچنین خدمات مختلف رادیویی، تلویزیونی، علمی و تحقیقاتی، هواشناسی، ارتباطات موبایلی، سامانه های ناوبری و هدایت زمینی باعث شده زندگی بدون این خدمات امروزه ممکن نباشد و همین امر حرکت سریع تر، مصمم تر و توجه بیشتر دولت به این صنعت را تبیین می کند.
