وجود جامعه اطلاعاتی منجر به توسعه می شود؟

این تغییر می‌تواند بر دگرگونی مسأله توسعه نیز اثر گذاشته و شامل حال ایران نیز شود. اما مسأله‌ای که در این میان باید مورد توجه قرار بگیرد این است که نخست باید جامعه اطلاعاتی را تعریف کنیم.

تعاریف متعدد و متنوعی از جامعه اطلاعاتی وجود دارد. در یکی از این تعاریف آمده است که جامعه اطلاعاتی یک فعالیت مهم در زمینه سیاسی، اقتصادی و فرهنگی است که در واقع افراد، از طریق به‌دست آوردن اطلاعات و دانش، اطلاعات لازم را به دست می‌آورند و جامعه اطلاعاتی را تشکیل می‌دهند.

 برخی دیگر جامعه اطلاعاتی را جانشین جامعه صنعتی می‌دانند، یعنی معتقدند پس از جامعه صنعتی اگر جامعه پساصنعتی در نظر گرفته شود، انقلابی از اطلاعات صورت گرفته که جامعه شبکه‌ای یا اطلاعاتی را به وجود آورده است.

 مسأله مهم در جامعه اطلاعاتی این است که ببینیم تا چه حد اطلاعات و تولید اطلاعات بار ارزشی مثبت دارد. یعنی هر چه تولید اطلاعات در جامعه بیشتر باشد و بار ارزشی مثبتی هم داشته باشد، نشان‌دهنده آن است که جامعه اطلاعاتی ثبات بیشتری دارد.

از سوی دیگر، هر چه افراد یک جامعه بتوانند اطلاعات بیشتری تولید کرده و آن را مورد پردازش و سپس اطلاعات پردازش شده را مورد استفاده قرار دهند، در این صورت می‌توان ادعا کرد که جامعه اطلاعاتی موجب توسعه‌یافتگی شده است.

اینکه هر فرد و شهروندی تا چه حد به اطلاعات دسترسی داشته باشد، یکی از مسائلی که در خصوص جامعه اطلاعاتی و توسعه مطرح است. ضمن اینکه، اگر از یک سو نتوانیم به اطلاعات به دلیل معضلات ارتباطی بین کشورها دسترسی داشته باشیم و از سوی دیگر نتوانیم خودمان اطلاعات را تولید و پردازش کنیم، در نتیجه اطلاعات هم مورد استفاده قرار نمی‌گیرد تا بخواهد به عنوان ابزار منجر به توسعه شود و حتی این مسأله موجب می‌شود تا میان کشورهای مختلف جهان نوعی شکاف اطلاعاتی ایجاد شود.

 نمی توان از این نکته غافل ماند که اینترنت به عنوان یکی از ابزارهای جامعه اطلاعاتی و رسانه توانسته نقش اطلاع‌رسانی را ایفا کند اما این مسأله در جوامع مختلف متفاوت است. به عنوان مثال، ما در برخی از جوامع شاهد این موضوع هستیم که رسانه‌های جمعی دیگری مانند رادیو و تلویزیون نقش اصلی اطلاع‌رسانی را بر عهده دارند و به نوعی می‌توانند مسیر توسعه در جامعه را رقم بزنند و در برخی از جوامع دیگر اینترنت توانسته این رسالت را به دوش بگیرد.

در حال حاضر در این خصوص معیارهایی در جهان وجود دارد که مثلاً کشورهایی که فلان تعداد دستگاه کامپیوتر دارند یا فلان تعداد دستگاه تلویزیون را دارند و…، کشورهایی هستند که وارد مقوله جامعه اطلاعاتی شده‌اند. البته باید به این نکته توجه داشت که تا کنون هیچ کس نتوانسته در این خصوص  دسته‌بندی محکمی ارائه دهد.

 

دکتر افسانه مظفری/ استاد ارتباطات و عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی

No tags for this post.