نسخه نویافته ادویه مفرده، مرجع کتاب قانون ابن سینا رونمایی شد
به گزارش سیناپرس به نقل از ایرنا، این نسخه ارزشمند که اوایل امسال با تلاش و جستجوهای کتابخانه ملی در میان کتابخانه شخصی یک مجموعه دار تبریزی یافت شده، مجموعه بی نظیری است که قرار است بخش آغازین آن در قالبی نفیس و فاخر و به همت گروهی از محققان این حوزه تصحیح و به زیور طبع آراسته شود.
کتاب قانون ابن سینا به عنوان یکی از منابع اصلی علوم پزشکی در قرن پنجم هجری تالیف شده است اما 100 سال پیش از آن، طبیب و داروشناسی آندلسی به نام ابن سمجون کتابی به نام «ادویه مفرده» تالیف کرد که پیرامون داروهای غیر ترکیبی تا آن زمان بوده است.
ابن سمجون در تالیف این کتاب مجموعه ای از داروهای پیش از خود و نیز هم عصر خود را با دیدی انتقادی مطرح کرده است و در ضمن آن به بیان دیدگاه های خود پرداخته است، این اثر 100 سال بعد به یکی از منابع اصلی ابن سینا در تالیف کتاب قانون تبدیل شده است.
در تحقیقات پیشین، فواد سزگین پژوهشگر ترک، 3 نسخه از این کتاب را از کتابخانه های بریتانیا، بادلیان آکسفورد و احمد ثالث استانبول جمع آوری کرده بود. نسخه ای که امروز، پنجم شهریورماه در کتابخانه ملی رونمایی شد، بخش اول این کتاب و به نوعی کامل کننده آن است.
این نسخه اخیرا در تبریز و در دست خانواده ای قدیمی در این شهر یافت شده و بررسی پژوهشگران نشان داده است که اثری حائز اهمیت است.
مدیرکل اداره نسخ خطی کتابخانه ملی در مراسم رونمایی از این اثر تاریخی که روز یکشنبه در کتابخانه ملی برگزار شد، اظهار داشت: 80 سال پیش این کتابخانه با اندک کتاب خطی و چاپی افتتاح شد و بسیاری در آن خدماتی ارائه کردند تا گنجینه های امروز آن را در اختیار داشته باشیم.
علی اوجبی به وجود 40 هزار نسخه خطی در کتابخانه ملی اشاره کرد که بخشی از آن در جهان اسلام بی نظیر است و ادامه داد: کارشناسان مرکز نسخ خطی کتابخانه ملی به انتظار نسخه ها نمی نشینند بلکه برای به دست آوردن آنها سراغ مجموعه داران رفته تا این گنجینه ها را به کتابخانه منتقل کنند.
وی با بیان اینکه فاقد فهرست نویسان و مصححان زبده هستیم، از ریاست سازمان اسناد و کتابخانه ملی درخواست کرد دوره های آموزشی دراز مدت برای تربیت افراد برگزار شود زیرا تاکنون هیچ آموزشی در این حوزه انجام نشده تا نسخه نویسان قدر از آن بیرون آیند.
اوجبی تاکید کرد: نسخه های خطی نیاز به تصحیح دارند از این رو باید جدی تر به این مقوله پرداخت.
به گفته وی در کتابخانه مجلس نسخه ای فاخر مربوط به 400 سال گذشته، وجود دارد که موضوع آن ناباروری است و یک پزشک ایرانی مسلمان، روشی را در این باره ابداع کرده اما به دلیل اینکه این نسخه، احیا نشده است تصور می شود درمان نازایی را مرهون پزشکی معاصر هستیم.
مدیرکل اداره نسخ خطی کتابخانه ملی افزود: نسخه ابن سمجون، نسخه ای است که تمام پزشکان بعد از وی متاثر از آن بودند هرچند تاکنون هیچ منبع پزشکی را پیدا نکردم که در آن نامی از ادویه مفرده و صاحب آن ابن سمجون برده نشده باشد.
** ابن سمجون برای نجات بشر تلاش های فراوان کرده است
رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی نیز در این مراسم گفت: ابن سمجون برای نجات بشر و بهبودی شرایط زیستی و توسعه دانش بشری، تلاش های زیادی کرده است.
اشرف بروجردی افزود: رسالت کتابخانه ملی این است که چنین اسناد و نسخه هایی را در معرض دید عموم قرار دهد زیرا این مکان، مرجعی ارزشمند برای همه اندیشمندانی است که همچنان با تحقیق و پژوهش خود دنبال کشف حقایق هستند تا بر دانش انسان بیفزایند و آیندگان نیز از یافته های آنها بهره مند شوند.
وی گفت: کتابخانه ملی آمادگی دارد به عنوان خانه دوم اندیشمندان، شرایطی فراهم کند تا اصحاب خرد و اندیشه گرد هم آیند، مباحثه کنند و حاصل یافته های خود را برای آینده بشریت به ارمغان آورند.
سید صادق سجادی، معاون پژوهشی مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی نیز در این مراسم گفت: بحث درباره ابن سمجون به تحقیق مفصل و کامل نیاز دارد در حالیکه با احتساب فهرست داروها بیش از 50 صفحه از این نسخه ادویه مفرده وجود ندارد و از همین رو تحقیق جامع بدون بررسی تمام نسخه ها میسر نیست.
نجفقلی حبیبی، پژوهشگر فلسفه اسلامی نیز درباره هم دوره بودن ابن سمجون و ابن سینا توضیحاتی ارائه کرد و گفت: کتاب قانون دارای 5 بخش است که یکی از آنها نامش ادویه مفرده است.
وی افزود: ابن سمجون از بزرگترین پزشکان و داروسازان و ادیبان اندلسی است که در روزگار منصور محمد بن ابی عامر می زیسته و از زندگی آسوده ای برخوردار بوده است.
حبیبی ادامه داد: وی آثار اندکی را به رشته تحریر درآورده که از هیچ یک نشانی در دسترس نیست، آثاری چون قرابتی در داروهای ترکیبی و نیز کتابی در علم بدیع و تنها اثر به جا مانده از وی ادویه مفرده در داروهای غیرترکیبی است.
جمشید نژاد اول، ابراهیم ذاکر، یونس کرامتی و محمدحسین حکیم از دیگر سخنرانان این مراسم بودند که درباره نسخه یاد شده صحبت کردند.
مایر هوف پژوهشگر آلمانی در سال 1940 میلادی اعلام کرد نسخه ادویه مفرده اثر ابن سمجون به عنوان اثر بی بدیل داروشناسی، مفقود است و هیچ نشانی از آن در دست نیست این در حالیست که فولتون در سال 1936 بخشی از آن را در کتابخانه بریتانیا شناسایی و معرفی کرده بود.
بعدها پل کهله بخشی از ان را در کتابخانه بادلیان آکسفورد کشف کرده و همان را به همراه اصل عربی به آلمانی ترجمه و منتشر کرد و سرانجام به کوشش فواد سزگین بخشی دیگر از این دائرة المعارف داروشناسی در کتابخانه احمد ثالث استانبول یافت شد.
سزگین در سال 1992 میلادی تمام بخش های شناخته شده را به صورت عکسی در چهار مجلد چاپ کرد.
