توسعه و اثبات فناوری فضایی
بنابراین تمامی فناوری‌ها و محصولات جدید فضایی در گام قبل از گرفتن گواهی کیفیت فضایی، لازم است تا به‌وسیله کاوشگرهای فضایی تست شوند.
این نوع تست ضمن اثبات اکتساب فناوری، سبب کاهش هزینه‌های ناشی از شکست ماموریت‌های فضایی و همچنین پایین آوردن ریسک آنها می‌شود. بنابراین تفکر تست فناوری‌های نوظهور در کشور برای صرفه‌جویی در هزینه‌های ناشی از تست فضایی واقعی در بخش صنایع فضایی و پیشگیری از شکست‌های احتمالی بایستی در کشور نهادینه شود.
پژوهشگاه هوافضا، علوم فضایی
پژوهشگاه هوافضا در بخش علوم فضایی نیز می‌تواند با وزارت جهاد کشاورزی، سازمان نقشه‌برداری و GIS و سازمان محیط‌زیست و … همکاری کند. در حال حاضر در کشورهای پیشرفته و حتی برخی از کشورهای در حال توسعه خود کشاورزان با هزینه شخصی اقدام به خرید تصاویر ماهواره‌ای برای تخمین کمیت محصول در هر هکتار می‌کنند اما در کشور ما حتی نهادهای دولتی مربوطه در این زمینه اقدام مناسبی انجام نمی‌دهند.
در چنین وضعیتی با همکاری پژوهشگاه و وزارت جهاد کشاورزی با خدمات سنجش از دور مناسب، ضمن بهبود کمیت محصولات، این قبیل مشکلات نیز برطرف می‌شود. این یعنی فضا برای رفاه مردم، نه فضا به عنوان حوزه لوکس، فانتزی و هدر دادن منابع اقتصادی.
پژوهشگاه هوافضا، مدیریت سیستمی برنامه‌های فضایی
پژوهشگاه هوافضا در حوزه‌های مختلف هوافضایی دارای تجربه بسیار خوب است. بنابراین تجربه‌های ارزنده می‌تواند پلتفرم مناسبی برای تبدیل به مدیریت سیستمی برنامه‌های هوافضایی در کشور محسوب شود. در این ماموریت، پژوهشگاه هوافضا به عنوان مدیر سیستمی و نظارتی پروژه‌های هوافضایی در کشور نقش بازی خواهد کرد. بدین صورت که از مرکز ملی فضایی، سازمان فضایی، وزارت جهاد کشاورزی، سازمان محیط زیست، سازمان نقشه‌برداری و … نیازها را شناسایی و پروژه‌ها را تحویل می‌گیرد. ضمن شکست پروژه‌ها، بخش مرتبط با توانمندی داخلی پژوهشگاه در داخل تعریف و بقیه را با توجه به قطب‌بندی دانشگاه‌ها، انجمن‌های نجوم و هوافضا، اتحادیه‌های شرکت‌های هوافضایی و شرکت‌های دانش‌بنیان، بین آنها تقسیم و پس از انجام تحویل‌گیری می‌کند و درنهایت به نهادهای بالادستی تحویل داده می‌شود. ماموریت مذکور سبب تکمیل حلقه‌های ارتباطی بین نقش‌آفرینان برنامه‌های فضایی، حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان، سرعت بخشیدن به یکپارچه‌سازی پروژه‌ها و جلوگیری از موازی‌کاری در انجام پروژه‌های فضایی می‌شود.
نگاهی به اصلاحات فضایی در کشور
روز دوشنبه ۲۴ فروردین ۹۴، دکتر «محسن بهرامی» طی مراسم معارفه رسمی کار خود را در سمت رئیس سازمان فضایی و معاون وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات آغاز کرد. در جلسه معارفه رییس جدید سازمان فضایی، مطالبی از سوی وی و وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات مطرح شد که برای تحلیل بخش‌هایی از آن، لازم است ابتدا مروری داشته باشیم بر دسته‌بندی محصولات فضایی، تغییرات ساختاری سازمان فضایی در دولت یازدهم و بررسی دقیق آنها.
محصولات فضایی تنوع زیادی دارند که بخش اصلی آنها شامل ماهواره‌ها، ماهواره‌برها، بلوک‌های انتقال مداری، ایستگاه‌های پرتاب و ایستگاه‌های زمینی دریافت و تله‌متری است. خود ماهواره‌ها نیز براساس نوع ماموریت یا محموله به سه دسته اصلی تقسیم می‌شوند که عباتند از ماهواره‌های مخابراتی، ناوبری و سنجش از دور. براساس تقسیم‌بندی، ماموریتی که به وزارت ارتباطات مرتبط می‌شود، فقط ماهواره‌های مخابراتی است، البته لازم به‌ذکر است که این نوع ماهواره‌ها از نظر زیرسامانه‌ها (سازه، کنترل وضعیت، کنترل حرارت) با ماهواره‌های دیگر وجوه مشترک زیادی دارند، ولی الزامات طراحی آنها بسیار متفاوت است. بنابراین با آشنایی محصولات فضایی حوزه فعالیت سازمان فضایی در ساختار جدید کاملا شفاف شده است.
لزوم تغییر جایگاه سازمان فضایی در دولت یازدهم
تغییرات ساختاری بخش فضایی کشور در دولت گذشته و فرایند ادغام و ارتقای سازمان فضایی ایران و پیوستن آن به نهاد ریاست‌جمهوری، با اینکه می‌توانست تصمیم بسیار درست و به‌جایی باشد اما متاسفانه به دلیل افزایش چندین باره نیروی انسانی، به‌خصوص اضافه شدن بخش‌های ناهماهنگ با حوزه فضایی، در اجرا سازمان فضایی را از کارآمدی و چابکی ساقط کرد و سرانجام، دولت یازدهم (دولت فعلی) با اتفاقاتی که رخ‌داده بود، تصمیم به بازگرداندن سازمان فضایی به وزارت ارتباطات گرفت و نقش حاکمیتی و تصمیم‌سازی کلان از این سازمان برداشته شد و با تشکیل مرکز ملی فضایی در معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری در ساختار جدید، این مسوولیت به این مرکز و شورای عالی فضایی واگذار شد.
وظایف و چالش‌ها
اکنون که وظایف اصلی سازمان فضایی مشخص شده است، انتظارات از آن، بیش از پیش است چرا که آماده‌سازی ماهواره ملی مخابراتی با پوشش‌دهی منطقه مشخص و سایر استفاده‌های کاربردی از فضا در حوزه فعالیت تعریف شده، مسیر بسیار دشوار و پیچیده‌ای را پیش روی این سازمان نهاده است. سازمان فضایی با برنامه‌ریزی جامع بایستی ماهواره مخابراتی را در زمان مشخص به بخش ماهواره‌بر جهت پرتاب تحویل دهد. حال به عنوان اولین چالش، این مساله مطرح می‌شود که هماهنگی بین ماهواره، ماهواره‌بر و بلوک انتقال مداری و … را چگونه می‌توان اجرائی و عملیاتی کرد!؟ چرا که فرایند سیستمی این برنامه (برنامه تزریق ماهواره در مدار ژئو) خود فعالیت بسیار بزرگی است و نیازمند مدیریت سیستمی با راهبرد بسیار مشخص است.
مهم‌ترین محورها
حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان، پژوهش و تولید و استفاده حداکثری از آزمایشگاه‌ها و امکانات دانشگاهی از مهم‌ترین بخش‌های سخنان وزیر ارتباطات در روز معارفه رییس سازمان فضایی در بخش انتظارات وی از دکتر «بهرامی» رییس جدید این سازمان بود. اما واقعا این حمایت‌ها و برنامه‌ریزی‌ها به چه شکلی در ساختار فضایی کشور قابل پیاده‌سازی است و نقش‌آفرینان برنامه‌های فضایی چه کسانی هستند؟ به نظر در این ساختار جدید نیز پل ارتباطی مراکز، همچنان شفاف نشده است. نقش‌آفرینان برنامه‌ها و پروژه‌های فضایی، سیاستگذار، بهره‌بردار، کارفرما، مجری و پیمانکار و در دستگاه نظارت، کنترل و مدیریت سیستمی برنامه‌های فضایی یا به اصطلاح هلدر برنامه‌های فضایی هستند. در ساختار جدید، تمامی نقش‌آفرینان به درستی ایفای نقش می‌کنند، به جز بخش آخر، یعنی دستگاه نظارت، کنترل و مدیریت سیستمی. این بخش پل ارتباطی بین نهادهای بالادستی و نهادهای مجری و پیمانکار است. توضیح بیشتر اینکه، با توجه به بزرگ بودن زیرسامانه‌ها و زیرپروژه‌های فضایی (اصطلاحا مگاپروژه‌های فضایی)، نهادهای بالادستی نباید انتظار داشته باشند که یک زیرسامانه در یک شرکت دانش‌بنبان یا یک آزمایشگاه در دانشگاه از صفر تا نمونه فضایی طراحی، توسعه و ساخته شود. بلکه مگاپروژه‌های فضایی در هلدر به پروژه‌های کوچک قابل انجام توسط شرکت‌ها، آزمایشگاه‌ها و دانشگاه‌های فضایی، شکسته می‌شود و در اختیار آنها قرار گیرد و پس از توسعه و ساخت دو مرتبه توسط هلدر یکپارچه‌سازی شده و درنهایت به نهاد بالادستی (کارفرما) تحویل داده شود. نکته مثبت دیگر هلدر محقق شدن آرمان بعدی یعنی جلوگیری از موازی‌کاری در انجام پروژه‌های فضایی است. یعنی وقتی کلیه پروژه‌های برای انجام از یک گیت یا دروازه عبور می‌کنند، به‌راحتی موازی‌کاری در شرکت‌ها و آزمایشگاه‌ها نمی‌افتد و فعالیت هریک از شرکت‌ها و آزمایشگاه‌های فضایی در برنامه فضایی قابل رصد است.
حسن ناصح/ عضو هیات علمی پژوهشگاه هوافضا
No tags for this post.
