گردشگری میراث، میراث گردشگری

امروزه گردشگری به عنوان یک صنعت عظیم و یکی از منابع بسیار مهم جذب درآمد و توسعه اقتصاد شناخته شده و میزان تبادلات مالی این حوزه به نسبت قرن بیستم، افزایش زیادی را شاهد بوده است. این موضوع سبب شده است تا کشورهای مختلف با تکیه و تاکید بر داشته ها و منابع و امکانات سخت افزاری، نیروی انسانی و سایر شاخصه های مورد نیاز در این حوزه سرمایه گذاری های سنگینی انجام داده و با تکیه بر این سرمایه گذاری، سود مناسبی دریافت کنند.

در کشور ایران نیز در سال های گذشته شاهد رشد صنعت گردشگری و تلاش مسئولان برای افزایش درآمدهای ناشی از این صنعت بودیم که از جمله اقدامات انجام شده در این زمینه می توان به ادغام سازمان های میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری اشاره کرد. نگاهی به وضعیت گردشگری ایران و کشورهای همسایه نشان از این واقعیت دارد که ما از نظر جذب گردشگر در رقابت با سایر همسایگان خود موفق عمل نکرده و در شرایطی که کشورهایی مانند ترکیه و امارات متحده عربی توانسته اند خود را به عنوان مقصدی بین المللی برای گردشگران معرفی کنند، گردشگری ایران هنوز بر پایه گردشگران داخلی بوده و سهم گردشگران خارجی در این حوزه بسیار ناچیز است.

در ابتدا باید در نظر داشت که محوریت های گردشگری در دنیای مدرن با شرایط پیشین تفاوت پیدا کرده و علاوه بر حوزه های سنتی مانند آثار باستانی، مناطق طبیعی، اماکن مذهبی و …. حوزه هایی مانند گردشگری پزشکی، گردشگری کشاورزی، گردشگری سبز و ….. نیز وارد این صنعت شده اند.

موضوعی که در سیاست های کلان گردشگری ایران به چشم می خورد، نوعی آشفتگی و سردرگرمی بین حوزه های فوق بوده و علی رغم اقدامات انجام شده در حوزه های مختلفی از جمله گردشگری پزشکی، مذهبی و …. هنوز میزان جذب گردشگر در این حوزه ها متناسب با ظرفیت های موجود نیست. برای واکاوی این موضوع باید در نظر داشت که در ابتدا باید با شناسایی نقاط ضعف و قوت خود، به طور واقع بینانه ای نسبت به برنامه ریزی بلند مدت و تلاش بر افزایش توانمندی ها و بر طرف کردن نقاط ضعف اقدامات لازم را انجام دهیم.

کشور ایران یک کشور تاریخی و با تمدنی چندهزار ساله است که این موضوع سبب شده تا از نظر دارا بودن آثار تاریخی و مذهبی بسیار غنی باشد. اگرچه سرزمین ایران دارای طبیعتی بسیار زیبا، متنوع و جذاب است اما به جرات می توان ادعا کرد که اصلی ترین شاخصه جذاب گردشگری ایران را باید آثار تاریخی، بافت های شهری تاریخی و اماکن مذهبی قلمداد کرد. در رتبه دوم این فهرست، می توان آثار طبیعی و دیدنی های طبیعی را جای داد که هر کدام دارای پتانسیل و ظرفیت بسیار زیادی در جذب گردشگر هستند. متاسفانه امروزه شاهد این موضوع هستیم که گردشگران داخلی و خارجی در هنگام بازدید از دیدنی های ایران با مشکلات متعددی در زمینه دسترسی به امکانات رو به رو هستند. به استثنای شهرهای بزرگ، معضل محل اقامت و مراکز گردشگری در سراسر ایران دیده می شود. برای نمونه در استان زنجان که از نظر مسیر دسترسی در موقعیتی بسیار عالی قرار داشته و از تهران، تبریز، شهرهای غربی و شمالی کشور به راحتی قابل دسترسی است، شاهد وجود آثار تاریخی و طبیعی متعددی هستیم که می تواند گردشگران بسیاری را به خود جذب کند. فرض کنیم یک گروه از گردشگران خارجی برای دیدن گنبد سلطانیه که بزرگترین گنبد آجری جهان محسوب شده و از نظر معماری یک شاهکار منحصر به فرد محسوب می شود، به شهرستان سلطانیه مراجعه می کنند. این گردشگران ناگزیر هستند برای برنامه بازدید خود به شهر سلطانیه مراجعه کرده و پس از پایان بازدید از منطقه خارج شوند زیرا در این شهر هیچ مرکز اقامتی مناسب و هتلی وجود نداشته و گردشگران نهایتا از آثار دیگر شهر در نزدیکی گنبد از قبیل مجموعه چلپی و … دیدن کرده و شهر را ترک می کنند. این نوع از حضور گردشگران هیچ سودی برای منطقه نداشته و اصولا حضور این افراد تاثیری بر اقتصاد نخواهد داشت زیرا افراد فوق به صورت کپسولی به شهر مراجعه کرده و بدون انجام هزینه های جانبی به غیر از خرید بلیط، منطقه را ترک می کنند. متاسفانه این شهر که مشتی نمونه خروار محسوب می شود، فاقد رستوران هایی در سطح مناسب بوده و به این ترتیب مدت زمان حضور گردشگر در این شهر حداکثر چند ساعت بیشتر نخواهد بود. حال در نظر بگیرید با ساخت مراکز اقامتی مناسب و برنامه ریزی حرفه ای جهت جذب حداکثری تورهای گردشگری که نیازمند هماهنگی بخش ها و سازمان های دولتی و خصوصی مختلفی است، گردشگران با محوریت اصلی بازدید از گنبد سلطانیه وارد این شهر می شوند. در نزدیکی سلطانیه غار منحصر به فرد کتله خور قرار دارد و آثار متعدد دیدنی از قبیل معبد اژدها در روستای ویر، مقبره قیدار نبی، مسجد جامع قروه، مسجد جامع سجاس و دیدنی های طبیعی مانند دودکش جن، چمن سلطانیه نیز در مجاورت شهر سلطانیه قرار دارند که با فراهم کردن امکان حضور مناسب گردشگران در این شهر می توان آن ها را برای مدت زمان چند روز در شهر نگهداشته و این موضوع تاثیرات بسیار مطلوبی در اقتصاد منطقه خواهد گذاشت. مشابه این مثال در استان های مختلف کشور و به طور ویژه استان هایی مانند خراسان شمالی، خراسان جنوبی، ایلام، کهکیلویه و بویر احمد، کردستان، کرمانشاه و …. دیده می شود.

در حقیقت باید اذعان داشت که با توجه به شرایط موجود و امکانات و داده های بالقوه کشور، توسعه گردشگری باید با محوریت میراث فرهنگی شکل گرفته و بر خلاف رویه فعلی که میراث فرهنگی در خدمت گردشگری بوده و در بسیاری از موارد آسیب می بیند، گردشگری باید بر محور میراث فرهنگی و طبیعی کشور شکل گرفته و برنامه ریزی جذب گردشگر به کشور بر مبنای شناسایی و ارتقا توانمندی های سخت افزاری و انسانی مناطق فوق، شکل گیرد.

از این گذشته باید به گونه ای برنامه ریزی شود که با توجه به محدودیت های مذهبی قانونی، از نهایت ظرفیت های موجود جهت جذب گردشگر استفاده شده و به این ترتیب حضور هر چه بیشتر گردشگران که به تبع آن درآمدزایی و شکوفایی اقتصادی به  وجود خواهد آمد، امری دور از ذهن نخواهد بود. برای رسیدن به این هدف نیز باید از طریق تشکیل اتاق های فکر، استفاده از تجربیات مشابه در سایر نقاط جهان و با تاکید بر داشته ها، محدودیت ها و توانایی های خود، جامعه گردشگر هدف را شناسایی کرده و به طور حداکثری شرایط و امکانات مورد نیاز آن ها را فراهم کنیم. فراهم کردن این امکانات می تواند از طرق مختلف و با بهره گیری از توانمندی های بخش خصوصی، دولتی و سرمایه گذاری های خارجی باشد که متاسفانه در حال حاضر بسیار ناچیز بوده و امروزه به ندرت نشانی از حضور شرکت های گردشگری بین المللی از جمله هتل های زنجیره ای در ایران هستیم. وجود این سرمایه گذاری ها و حضور شرکت های بین المللی در زمینه گردشگری به نوبه خود بار زیادی را در حوزه تبلیغات و جذب گردشگر از دوش گردشگری ایران برداشته و این شرکت ها به دلیل وجود منافع مشترک، اقدام به تبلیغ و جذب گردشگر می کنند.

در پایان تاکید می شود که در این میان محوریت اصلی باید با میراث فرهنگی و آثار تاریخی باشد و در کنار این عامل مهم با تزریق توانمندی های طبیعی، پزشکی و …. و ارائه خدماتی در حد استانداردهای جهانی، مجموعه ای جذاب و کامل را برای گردشگران ایجاد کنیم.

دکتر احسان محمدحسینی – باستان شناس  

No tags for this post.

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا