برنامه‌ریزی ستاد نانو برای تجاری‌سازی و صادرات محصولات داخلی
به گزارش سیناپرس به نقل از خبرگزاری ایسنا،از سال ۱۳۸۴ موضوع حرکت کشور به سمت فناوری نانو و توسعه این فناوری در بخش‌های صنعتی و پزشکی مطرح شد و با ایجاد ستاد توسعه فناوری نانو گام‌هایی در این زمینه برداشته شد که تولید ۳۲۷ محصول در حوزه فناوری نانو از سوی محققان کشور، صدور گواهینامه نانو مقیاس، ایجاد شرکت‌های فعال در این حوزه، ثبت بین‌المللی ۱۴۷ اختراع، ایجاد ۳۵ مرکز رشد فعال و ۵۰ واحد فناور نانو مستقر در مراکز رشد تنها بخشی از دستاوردهای ستاد فناوری در این حوزه است.
برای هدایت بخش‌های علمی کشور به سمت توسعه فناوری نانو تاکنون ۲ سند راهبردی در این حوزه تدوین شده است و در حال حاضر در سال دوم اجرای سند راهبردی دوم قرار داریم. خیز کشور در سند دوم، تجاری سازی و کسب بازارهای جهانی حوزه نانوتکنولوژی است.
در این بین به گفته دکتر سرکار، دبیر ستاد توسعه فناوری نانو با برخی ادعاها در زمینه تولید محصولات مبتنی بر نانو مواجه هستیم که این محصولات از جوراب نانویی آغاز شده و تا تولید النگوی نانویی به پیش رفته است. برای جلوگیری از این امر این ستاد اقدام به اعطای گواهینامه نانو نماد برای محصولات تولیدشده کرده است.
تدوین دو سند راهبردی در حوزه نانو
دکتر سعید سرکار با بیان اینکه دیدگاه ستاد نانو برای توسعه این فناوری، تدوین چارچوب فعالیت بلندمدت کشور بوده است، افزود: در این مسیر، برنامه راهبردی ۱۰ساله فناوری نانو در ستاد تهیه شد و اولین سند این فناوری در مرداد ماه سال ۱۳۸۴ به تصویب هیات دولت رسید.
وی افق زمانی این سند را ۱۰ ساله دانست و ادامه داد: در سند ۱۰ ساله اول که با عنوان «سند راهبرد آینده» اجرایی شد، قرار گرفتن در میان ۱۵ کشور برتر جهان در حوزه فناوری نانو، تولید علم، تولید ثروت و تلاش برای ارتقای مداوم این جایگاه به منظور تولید ثروت و بهبود کیفیت زندگی مردم هدف‌گذاری شده بود که به نتیجه رسید و حتی تلاش‌های دانشمندان کشورمان از هدف هم پیشی گرفت؛ به گونه‌ای که دانشمندان کشور چند سال زودتر از اتمام زمان ۱۰ ساله سند به رتبه هفتم دنیا در تولید علم یعنی بهتر از آنچه هدف‌گذاری شده بود، رسیدند.
سرکار در خصوص اینکه توسعه فناوری نانو با اجرای یک برنامه ۱۰ ساله در چه وضعیتی قرار دارد، توضیح داد: با اجرای سند اول فناوری نانو تحولات اساسی را شاهد هستیم؛ به گونه‌ای که در زمان آغاز فعالیت در حوزه نانو، ایران در عرصه نانو در رتبه پنجاه و هفتم جهان قرار داشته است، ولی در حال حاضر رتبه ششم دنیا را از آن خود کرده‌ایم.
وی رسوخ فناوری نانو در صنایع را از دیگر دستاوردهای ستاد نانو بعد از اجرای سند اول این فناوری نام برد و اضافه کرد: این فناوری در بیش از ۱۰ حوزه صنعتی وارد شد؛ چراکه در این حوزه علمی بیش از ۳۰۰ محصول تولیدی مبتنی بر فناوری نانو به بازار عرضه شده و بیش از ۱۵۰ شرکت در حوزه فناوری نانو، محصول تولید می‌کنند.
دبیر ستاد توسعه فناوری نانو یادآور شد: بر اساس آمارها، در اجرای سند اول راهبردی از مجموع ۳۰۰ محصول مبتنی بر نانو، ۱۲۳ محصول مربوط به تجهیزات نانو و ۱۷۷ مورد نیز مربوط به محصول نانویی تولیدشده است. همچنین آمارها اعلام می‌کنند که در حوزه تولید فناوری نانو در ایران، تعداد ۱۴۷ اختراع در سطح بین‌المللی منتشر شده است. علاوه بر آن ۳۵ مرکز رشد فعال و ۵۰ واحد فناور نانو که در مراکز رشد مستقر شدند و به تولید فناوری نانو مشغول هستند و همگی این واحدهای فناور تاییدیه نانو مقیاس را دریافت کرده‌اند.
تجاری‌سازی اولین دغدغه اجرای سند دوم راهبردی نانو
سرکار با بیان اینکه با پشت سر گذاشتن سند ۱۰ ساله اول هم اکنون اجرای برنامه ۱۰ ساله دوم فناوری نانو را در دستور کار داریم، یادآور شد: در مسیر تجاری‌سازی محصولات مبتنی بر نانو، تجهیزات آزمایشگاهی اولین گلوگاه توسعه نانوتکنولوژی کشور است. بررسی‌های ما بر روی بیش از ۱۰۰ هزار مقاله اجرا شده در کشور نشان می‌دهد که بیش از ۹۳ درصد از تجهیزات مورد نیاز این حوزه به صورت پراکنده در کشور وجود دارد و برخی از دستگاه‌ها با ارزش ۵۰۰ هزار دلار، به دلیل عدم دسترسی به یک قطعه ۵ هزار دلاری از کار افتاده بود و دسته دیگری از دستگاه‌ها به دلیل آشنا نبودن تکنسین‌ها با عملکرد آنها، بلا استفاده باقی مانده بود.
وی ادامه داد: این بررسی‌ها همچنین نشان داد که برخی دیگر از دستگاه‌های آزمایشگاهی در اختیار تنها چندین استاد قرار دارد و این اساتید استفاده از این تجهیزات را منوط به درج نام آنها در مقالات کرده بودند و در این زمینه روحیه همکاری وجود نداشت.
سرکار خاطرنشان کرد: بر این اساس با برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته از یک طرف اقدام به ایجاد شبکه آزمایشگاهی در حوزه نانو فناوری کردیم تا همه دستگاه‌های مورد نیاز این حوزه وارد این شبکه شوند و از سوی دیگر علاوه بر آنکه از خرید تجهیزات موجود در کشور جلوگیری شد، اقلامی که مورد نیاز بود ولی به دلیل تحریم‌ها قادر به خرید آنها نبودیم، اقدام به ساخت آنها در داخل کشور کردیم.
به گفته این محقق حوزه نانو با اجرای این برنامه‌ریزی‌ها در حال حاضر تعدادی شرکت تجهیزات‌ساز در حوزه نانو در کشور ایجاد شده و ستاد نانو نیز با انعقاد قراردادهای پیش‌خرید با شرکت‌های تجهیزات‌ساز، اقدام به پیش‌خرید تجهیزات آزمایشگاهی مورد نیاز در کشور کرد.
وی دلیل توفیق ستاد توسعه نانو در زمینه توانمندسازی کشور در تولید تجهیزات را نه در انعقاد قراردادهای تجاری بلکه انعقاد قراردادهای پیش‌خرید ذکر کرد و اظهار کرد: در حال حاضر سفارش‌های ساخت دستگاه‌ها بر اساس قراردادهای تجاری منعقد می‌شود که در این حالت دانش فنی تولید شده در اختیار دستگاه سفارش گیرنده قرار می‌گیرد، ولی با قراردادهای پیش‌خرید تنظیم شده از سوی ستاد نانو، دانش فنی نزد شرکت‌ها باقی می‌ماند تا از این طریق این شرکت‌ها بتوانند اقدام به تولید انبوه و حتی صادرات محصولات طراحی شده و کسب درآمد کنند.
دبیر ستاد توسعه فناوری تاکید کرد: اکنون ما به طور قطع می‌توانیم ادعا کنیم که اتخاذ این رویکرد زمینه‌ای را برای صادرات محصولات دانش‌بنیان مبتنی بر نانو تکنولوژی فراهم کرده است و بیش از ۱۴۰ قلم از تجهیزات آزمایشگاهی در کشور با توان و ظرفیت‌های داخلی تولید می‌شود.
به گفته وی، اولین دستگاه تولیدشده با این نوع رویکرد، میکروسکوپ تونلی روبشی (Scanning tunneling microscope) یا STM بوده است که در زمان ریاست جمهوری دکتر احمدی نژاد به عنوان هدیه فناورانه به رؤسای جمهور کشورها اهدا شد. در سال ۹۳ نیز دستگاه لایه‌نشانی ساخت محققان کشور به میزان ۱۳ هزار دلار صادرات داشت که این میزان در سال ۹۴ به بیش از ۱۵۰ هزار دلار رسیده است.
وی با بیان اینکه بیشترین صادرات این محصول به کشور استرالیا (۷ دستگاه) بوده و بیشترین تجهیزات آزمایشگاهی ایرانی به کشورهای چین، کره جنوبی و استرالیا صادر شده است، گفت: دستگاه لایه‌نشانی ابزاری مفید برای ایجاد لایه‌های نازک فلزی در محیط خلا است و از این دستگاه می‌توان در آزمایشگاه‌های اپتیک، نیمه رسانا و الکترونیک بهره گرفت. همچنین برای مشاهده نمونه‌های نارسانا توسط میکروسکوپ الکترونی روبشی که نشاندن یک لایه فلزی بر روی آنها لازم است، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
استانداردسازی گلوگاه حضور ایران نانویی در عرصه بین‌المللی
دبیر ستاد توسعه فناوری نانو در خصوص اینکه در حال حاضر نانو نماد به چه سرنوشتی دچار شده است، توضیح داد: در حال حاضر بیش از ۳۰۰ شرکت دانش‌بنیان در حوزه فناوری نانو در کشور در حال فعالیت هستند که طیف وسیعی از محصولات فناورانه را عرضه می‌کنند و از سوی دیگر محصولات فراوانی با ادعای نانویی بودن از سایر نقاط دنیا به کشور وارد و یا در داخل تولید می‌شوند. از این رو وجود شاخص‌های نظارتی و استاندارد می‌تواند در رشد کیفیت این محصولات و توسعه آنها تاثیر بسزایی داشته باشد.
وی ادامه داد: با توجه به نقش نظارتی سازمان ملی استاندارد بر محصولات مصرفی و صنعتی، ایجاد ساز و کار برای اعطای نشان نانو یا «نانونماد» به منظور اعتباربخشی به محصولات حوزه فناوری نانو مورد توجه قرار گرفته است.
سرکار اعطای «نانو نماد» را به محصولاتی دانست که بر طبق تعاریف موجود در استانداردهای ملی و بین‌المللی در محدوده فناوری نانو قرار گرفته و ادعاهای بهبود کیفیت در آنها مورد ارزیابی و صحه‌گذاری قرار گرفته باشد و در عین حال تاکید کرد: در حال حاضر با آشفته بازاری مواجه هستیم که از النگو و انگشتر نانو تا لاک ناخن و محصولات بهداشتی نانویی در آن یافت می‌شود و ما هم‌اکنون شاهد هستیم که «نانو نماد» به عنوان دومین گلوگاه توسعه فناوری نانو در کشور مطرح شده است.
وی به بیان سابقه اعطای نانو نماد به محصولات تولیدشده در این حوزه پرداخت و اظهار کرد: در ابتدای دهه ۸۰ شمسی به صورت نمادین به چندین محصول، نانو نماد اعطا شد با این رویکرد که با همکاری سازمان متولی بتوانیم این موضوع را توسعه دهیم؛ ولی اقدامات صورت‌گرفته برای استانداردسازی محصولات نانویی در پیچ و خم بوروکراسی سازمان استاندارد باقی ماند و تنها به برگزاری جلسات مذاکره بسنده شده است.
سرکار یادآور شد: این نشان کمک می‌کند مصرف‌کنندگان آگاهی کامل‌تری نسبت به خواص محصولات نانویی و همچنین نکات ایمنی مربوط به آن کسب کنند علاوه بر آن وجود استاندارد برای محصولات نانویی موجب اعتماد بیشتر مصرف‌کنندگان به این حوزه علمی می‌شود؛ ولی در حال حاضر محصولاتی که نانویی نیستند به نام «نانو» به فروش می‌رسند، در حالی که با اعطای نانو نماد، شرکت و دستگاهی وجود خواهد داشت تا نسبت به اعتراضات مردم پاسخگو باشد.
تجربیات سایر کشورها در زمینه استاندارد نانو
دبیر ستاد توسعه فناوری نانو با بیان اینکه کشور تایوان بر روی موضوع «نانو مارکت»، مالزی بر روی «Nano Q» و ایران بر روی «نانو نماد» متمرکز شده است، خاطرنشان کرد: دورنمای این ستاد آن است که با ایجاد شبکه‌ای با حضور سایر کشورها، هر محصولی که دارای نانو نماد باشد در کشورهای دیگر به رسمیت شناخته شود و هر محصولی که دارای نانو مارکت باشد، در ایران بدون نگرانی وارد بازار شود؛ ولی لازمه این اقدام یکسان‌سازی پروتکل‌ها است.
No tags for this post.
