موزه؛ تجلی هنر، علم، تاریخ و فرهنگ

موزه ها با کارکردهای متعدد و حوزه های گسترده تحت پوشش خود؛ سهمی مهم در ارتقا و حفظ دانش و فرهنگ بشری ایفا می کنند. در حقیقت موزه ها را می توان پلی بین جامعه و حوزه های مختلف علوم، طبیعت؛تاریخ؛ هنر و فرهنگ محسوب کرد که موجبات ارتباط بی واسطه توده های مردم و موضوعات فوق را فراهم می کنند. شاید جامع ترین تعریف در این حوزه از سوی شواری بین المللی موزه ارائه شده است که بر اساس آن: موزه، موسسه ای دائمی و فاقد اهداف مادی و در خدمت تمامی افراد جامعه است که هدف آن تحقیق در آثار و شواهد انسان، محیط زیست و زندگی وی، جمع آوری آثار، حفظ و بهره برداری معنوی و ایجاد ارتباط بین این آثار و افراد جامعه از طریق نمایش آن ها است.

موزه، موسسه ای دائمی و فاقد اهداف مادی و در خدمت تمامی افراد جامعه است که هدف آن تحقیق در آثار و شواهد انسان، محیط زیست و زندگی وی، جمع آوری آثار، حفظ و بهره برداری معنوی و ایجاد ارتباط بین این آثار و افراد جامعه از طریق نمایش آن ها است.

اگرچه موزه به شکل فعلی آن یک مفهوم مدرن محسوب می شود اما ریشه این مفهوم را باید در یونان باستان جستجو کرد که در شهر آتن عبادتگاهی با هدف تکریم و پرستش موزها یا الهه گان هنر و صنعت ساخته شده بود.  در حقیقت واژه موزه از یک کلمه یونانی که ریشه در الهه های سه گانه صنعت و هنر دارد گرفته شده است. این الهه ها در افسانه های یونانی موزها نام داشتند . 

بر اساس شواهد باستان شناسی، نخستین بار در بابل باستان پادشاهی به نام نابونید اقدام به حفاری یک محوطه تاریخی کرده و سپس اشیا کشف شده در این عملیات را به نمایش گذاشت. در طول تاریخ چند هزار ساله تمدن بشری، انسان همواره نسبت به کسب اطلاع از زندگی گذشتگان کنجکاو بوده و برای آثار تاریخی و باستانی؛ ارزشی بسیار قائل می شد. این موضوع به ویژه در اواخر قرون وسطی و با شکل گیری طبقات اشرافی و ظهور هنرمندانی نامی همچون میکل آنژ و لئوناردو داوینچی، روندی شدیدتر گرفته و تب گرداوری عتیقه جات و داشتن مجموعه های خصوصی افزایش یافت.

یکی از انواع مهم و در حقیقت شالوده دنیای موزه ها، موزه های باستان شناسی و تاریخ هستند. امروزه این موزه ها آخرین پناهگاه آثار تاریخی و ایستگاه آخر سفر طولانی آن ها از اعماق تاریخ تا مقابل دیدگان بازدیدکنندگان محسوب می شوند. در حقیقت فلسفه پیدایش موزه در قرون جدید همین حفاظت و صیانت از آثار تاریخی و میراث فرهنگی است. در موزه ها شما می توانید سیر تکامل بشریت را از مراحل نخستین آن تا دوران معاصر به صورت زنجیر وار دنبال کنید. موزه داران با ایجاد سیستم های حفاظتی از آثار باستانی و اشیا تاریخی باید همزمان  رضایت خاطر بازدیدکنندگان را هم فراهم کنند و در کنار این موارد در حالت ایده آل که متاسفانه موزه های ایران هنوز با آن فرسنگ ها فاصله دارد، با ایجاد شرایط مناسب و ثابت رطوبت، دما و نور عمر مفید این اشیا را افزایش داده و در کنار آن با کمک باستان شناسان نسبت به تاریخ یابی و تفسیر کاربری و تکنیک های به کار رفته در این آثار و ارائه و معرفی آن ها به بازدید کنندگان اقدام نمایند. فعالیت موزه های دنیا بر اساس قوانین سازمان جهانی موزه ها (ایکوم)  تعریف می شود. روز 18 می برابر با بیست و هشتم اردیبهشت نیز از سوی این سازمان به عنوان روز جهانی موزه ها نامگذاری شده و از سال 1977 میلادی تاکنون همه ساله در سراسر دنیا در این روز خاص، موزه ها مورد توجه و تکریم قرار می گیرند. در ایران نیز بر اساس اعلام سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور، به مناسبت روز جهانی موزه و هفته میراث ‌فرهنگی، روز پنجشنبه ۲۸ اردیبهشت بازدید از موزه‌های سراسر کشور رایگان است.

 بر اساس تعریف سازمان ایکوم انواع موزه ها را می توان به این گونه دسته بندی کرد:

موزه های ملی ، محلی ، استانی ، منطقه ای ، سایت موزه ها ، اكوموزه ها ، موزه های تخصصی و  موزه های  شخصی .

البته از نظر کارکرد و موضوعات به نمایش درآمده در موزه ها نیز می توان این مراکز را در دسته بندی متفاوتی گنجاند که از آن جمله می توان به موزه‌های تاریخ و باستان‌شناسی، موزه‌های مردم‌شناسی، موزه‌های علوم و تاریخ طبیعی، موزه‌های سلاح (جنگی)، موزه‌های اندیشمندان و … اشاره کرد.  

موضوعی که باید کمی بیشتر نسبت به آن توجه داشت، عدم وجود فرهنگ موزه گردی در خانواده های ایرانی است. بر اساس آمارهای موجود به نظر می آید هنوز فرهنگ بازدید از موزه ها و آثار تاریخی در سبد تفریحات خانواده ایرانی جای خود را پیدا نکرده است و این واقعیت تلخ در حالی به چشم می خورد که کشور ما از نظر دارا بودن موزه های متنوع و گوناگون و به ویژه آثار باستانی و تاریخی جز چند کشور قدیمی و بسیار غنی جهان به شمار می رود. موزه ها فضائی بسیار عالی برای گذراندن اوغات فراغت خانواده محسوب شده و اعضای مختلف خانواده می توانند در کنار یکدیگر از فضای سالم و آموزنده موزه ها بهره برده و بر آگاهی، دانش و اطلاعات خود بیافزایند.

 

گزارش: احسان محمدحسینی    

No tags for this post.