مرهم دولت یازدهم بر زخم‌های آموزش عالی
به گزارش سیناپرس به نقل از خبرگزاری ایسنا، آموزش عالی یکی از ارکان مهم و به عبارتی تکیه‌گاه دولت‌ها برای تحقق توسعه پایدار به شمار می‌رود، در عین حال و متاسفانه دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی کشور طی چند سال اخیر و به دلیل گسترش کمی بی‌رویه با معضلات و چالش‌های جدی نظیر صندلی‌های خالی مواجه شدند؛ جریانی که در یک مقطع زمانی بدون آینده‌پژوهی و با در نظر گرفتن برخی ملاحظات، رشد کرد و به کابوس و مرز بحران در سیستم آموزش عالی رسید که اگر این مسئله زودتر علاج نمی‌شد تاثیرات منفی بسیاری را نه تنها در جامعه علمی، بلکه در پیشرفت کشور بر جای می‌گذاشت.
وزارت علوم دولت فعلی در سال 92 در حالی سکان هدایت آموزش عالی کشور را در دست گرفت که با چالش‌ها و نابسامانی‌های زیادی در عرصه امور دانشجویی نظیر مساله "بورسیه‌ها" و "دانشجویان محروم از تحصیل تحت عنوان «دانشجویان ستاره‌دار» "، "فضای بسته و تک صدایی در فعالیت‌های دانشجویی و عدم وجود فضای نقد و آزاداندیشی در دانشگاه‌ها"، "عدم کارآیی و اثربخشی پژوهش و فناوری کشور و ابهامات فراوان در طرح‌های کلان ملی پژوهش و فناوری"، "توسعه کمی نامتوازن و غیرهدفمند آموزش عالی"، "تمرکزگرایی و نابسامانی اداری و مالی دانشگاه‌ها در توزیع و اختصاص بودجه‌ها و جذب نیرو"، "ضعف دیپلماسی علمی به دلیل محدودیت روابط با مراکز علمی جهان"، "کاهش خدمات پشتیبانی و رفاهی دانشجویی به دلیل توسعه کمی همچنین نابسامانی‌ها و تخلف‌ها در صندوق رفاه دانشجویان" و در نهایت "مخدوش شدن استقلال و اختیارات دانشگاه‌ها با دخالت نهادهای مختلف در امور آنها" و برخی موارد دیگر مواجه بود، لذا این وزارتخانه طی چهار سال اخیر با هدف متوقف کردن موتور کمی‌گرایی سعی در توسعه کیفی آموزش عالی کرد و تا حدود قابل توجهی توانست در ساماندهی آموزش عالی موفق باشد.
اگر چه در این راستا انتقاداتی نظیر "کاهش رشد و شتاب علمی کشور در دولت یازدهم"، "انتصاب رؤسای دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی و همچنین مدیران ستاد وزارتخانه با گرایش‌های سیاسی خاص!"، "عدم جایابی برای بورسیه‌ها" و "استادمحوری در دانشگاه‌ها" از سوی منتقدان به برنامه‌های وزارت علوم وارد می‌شود و در کنار این انتقادات گلایه‌هایی نیز همانند "امنیتی باقی ماندن فضای عمومی دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی علی‌رغم گشایش‌های نسبی ایجاد شده"، "کنترل نشریات دانشجویی"، "عدم مقابله جدی با مقوله پایان‌نامه‌نویسی و سرقت علمی"، "کاهش حمایت مالی از اساتید" و "عدم افزایش حقوق متناسب با هزینه‌های آنان"، "عدم نظارت بر توسعه بی‌رویه تحصیلات تکمیلی در دانشگاه آزاد اسلامی"، "عدم پیگیری تخلفات مربوط به بورسیه‌های دولت گذشته"، "کاهش حمایت مالی دولت از آموزش عالی و پولی شدن خدمات در دانشگاه‌ها"، "عدم تناسب رشته‌های تحصیلی با بازار کار و مدرک‌گرایی"، "کاهش حمایت مالی دولت از آموزش عالی و پولی شدن خدمات در دانشگاه‌ها" در برخی موارد دیگر از سوی طرفداران دولت تدبیر و امید به وزارت علوم وارد است و این وزارتخانه به هر دوی این گروه از خواسته‌ها پاسخ شفاف داده است.
دستاوردهای آموزش عالی
یکی از مهم‌ترین دستاوردهای وزارت علوم طی چهار سال اخیر در حوزه آموزشی توسعه فضاهای آموزشی، کمک آموزشی و بنیادهای خیرین آموزش عالی است به طوری که جمع کل این فضاها از حدود 11 میلیون متر مربع در سال 92 به بیش از 13 میلیون و 886 هزار مترمربع افزایش یافته است و در زمینه تعامل فعال بخش‌های علمی فرهنگی با محیط‌های منطقه‌ای و بین‌المللی نیز تعداد کرسی‌های زبان فارسی از 44 کرسی در سال 92 به 52 کرسی در سال 95 افزایش یافت. همچنین تعداد پروژه‌های مشترک بین دانشگاه‌های داخل و خارج از 17 پروژه در سال 92 به 235 پروژه در سال 95 رسیده است و فرصت‌های کوتاه‌مدت تحقیقاتی دانشجویان دکتری در خارج و داخل (نفر) از 686 سال 92 به 1504 در سال 95 افزایش داشته است.
توسعه فضاهای آموزشی/کمک آموزشی و بنیادهای خیرین آموزش عالی
شاخص | 1392 | 1393 | 1394 | 1395 |
جمع کل فضاهای آموزشی و کمک آموزشی (مترمربع) | 11.000.600 | 12.251.000 | 13.640.718 | 13.886.000 |
تعامل فعال و اثربخش علمی فرهنگی با محیط منطقه‌ای و بین‌المللی
شاخص‌ها | 1392 | 1393 | 1394 | 1395 |
تعداد کرسی‌های زبان فارسی این وزارت در دانشگاه‌های مختلف دنیا | 44 | 46 | 50 | 52 |
تعداد پروژه‌های مشترک جاری مابین دانشگاه‌های داخل و خارج از کشور | 17 پروژه (عمدتاً جندی شاپور) | 27 پروژه (عمدتاً جندی شاپور ایرانیان مقیم خارج) | 95 پروژه (عمدتاً جندی شاپور- ایکارد و ایرانیان مقیم خارج) | 235 پروژه مشترک تحقیقاتی |
حضور اساتید خارجی جهت تدریس، تحقیق و شرکت در کارگاه‌های آموزشی و رویدادهای علمی | 760 | 1347 | 1484 | 2056 |
فرصت‌های کوتاه‌مدت تحقیقاتی دانشجویان دکتری در خارج و داخل (نفر) | 686 | 800 | 1348 | 1504 |
ارتقای کیفیت آموزش عالی، اعتبار علمی رشته‌ها و مدارک دانشگاهی یکی دیگر از اقدامات وزارت علوم طی چهار سال اخیر در عرصه آموزش عالی است که در این راستا طرح تفصیلی آمایش آموزش عالی تدوین و اسفندماه 94 به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی ارائه شد؛ بطوریکه "ایجاد مناطق ده‌گانه آموزش عالی" (این طرح در حال حاضر اجرا است)، "اجرای طرح سطح بندی و اعتبارسنجی دانشگاه‌ها در دانشگاه‌های دولتی و غیردولتی" و "تدوین و بازنگری برنامه‌های درسی" از جمله محورهای این برنامه به شمار می‌رود و تاکنون در این راستا 534 عنوان دروس بازنگری شده و تعداد گروه‌ها، نشریات و تشکل‌های دانشجویی نیز رشد بی‌سابقه‌ای را داشته است.
آمار دروس بازنگری شده
سال تصویب | تعداد تدوین | تعداد بازنگری | مجموع |
1392 | 109 | 164 | 273 |
1393 | 55 | 72 | 127 |
1394 | 99 | 198 | 297 |
1395 | 37 | 100 | 137 |
جمع کل | 300 | 534 | 834 |
1392 | 1393 | 1394 | 1395 | |
انجمن‌های علمی دانشجویی | 6132 | 7069 | 8555 | 8968 |
کانون‌های فرهنگی و هنری | 2110 | 2101 | 3110 | 3407 |
تشکل‌های اسلامی | 241 | 270 | 292 | 309 |
نشریات دانشجویی | 3181 | 4123 | 4366 | 5086 |
کرسی‌های آزاداندیشی برگزار شده در هر سال | 370 | 312 | 402 | 305 |
اتحادیه انجمن‌های علمی دانشجویی | 4 | 5 | 22 | 29 |
کمک به دانشجویان، دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی (میلیارد ریال)
عنوان فعالیت | سال 93 | سال 94 | سال 95 | درصد رشد |
تعمیر و تجهیز خوابگاه و کمک‌های ویژه صندوق رفاه از محل درآمدهای اختصاصی به دانشگاه‌ها | 447 | 451 | 1.11 | 126 |
وام‌های اعطایی به دانشجویان | 1.820 | 3.346 | 3.855 | 112 |
عملکرد کمک دولت یازدهم به دانشجویان، دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی عالی طی چهار سال اخیر در مقایسه با گذشته رشد بسیار بالایی را همراه بوده است، به‌طوری که اعطای بیش از 800 میلیارد ریال وام ویژه دانشجویان دکتری و پیش‌بینی اعطای 1100 میلیارد ریال در سال 96، افزایش بی‌سابقه ذخیره استراتژیک صندوق از مبلغ 1.400 میلیارد ریال به 3.400 میلیارد ریال، ظرفیت سازی برای اعطای تسهیلات ارزان قیمت ویژه ساخت خوابگاه‌های دانشجویی و رشد 200 درصدی وام‌های دانشجویی، اجرای طرح رتبه‌بندی خوابگاه‌های دانشجویی با هدف عادلانه‌سازی نرخ اجاره‌بها و اقدام به ارتقای سطح خوابگاه‌های رتبه 4 و5 از جمله فعالیت‌های صورت گرفته در این زمینه است.
همچنین وزارت علوم طی چند سال اخیر با اجرای برنامه‌هایی نظیر روان‌سازی جذب دانشجوی غیرایرانی به صورت بورس و غیربورس، حذف تمرکزگرایی و اعطای اختیار به دانشگاه‌ها برای جذب دانشجوی بین‌المللی، تشکیل دفاتر امور کنسولی در دانشگاه‌های بزرگ، افزایش اعتبارات مربوط به جذب دانشجوی بورسیه غیرایرانی که در نتیجه آن تعداد این دانشجویان در دانشگاه‌های وابسته به وزارت علوم به بیش از دو هزار و 500 نفر رسیده و زیرساخت‌های لازم برای افزایش حداقل دو برابری آن تا پایان برنامه ششم توسعه فراهم شده است. در زمینه تربیت بدنی نیز سرانه فضای ورزشی دانشگاه‌ها به 1 متر مربع افزایش یافته و 50 مرکز ارزیابی تندرستی و مشاوره ورزشی در 50 دانشگاه کشور راه اندازی شده است.
همچنین وزارت علوم طی سال‌های 94 تا 95 اقدامات بسیار زیادی در حوزه دانشجویی دانشگاه‌ها انجام داده است به طوری که برگزاری دو هزار 775 کرسی آزاداندیشی در دانشگاه‌های دولتی و پیام نور، غیرانتفاعی و علمی‌کاربردی، برگزاری 12 نشست تخصصی با محوریت اقتصاد مقاومتی در ستاد وزارت علوم با محوریت تبیین و نقد مفاهیم، کارکردها و ضرورت‌های اقتصاد مقاومتی و تعیین نقش و جایگاه آموزش عالی در تحقق اقتصاد مقاومتی و در نهایت برگزاری 80 کارگاه آموزشی با محوریت اقتصاد مقاومتی در دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی با محوریت تببین مفاهیم، ابعاد، کارکردها و ضرورت‌های اقتصاد مقاومتی، گفتمان‌سازی و تحلیل راه‌کارهای اجرایی شدن اقتصاد مقاومتی و بررسی موانع و چالش‌های اقتصاد مقاومتی و نسبت آن با کارآفرینی، اقتصاد دانش‌بنیان و مبحث اشتغال از جمله این برنامه‌های اجرا شده است.
محدود شدن دخالت نهادهای بیرونی در دانشگاه‌ها
براساس بررسی و پژوهش‌های به عمل آمده از سال 92 تا 95 برگزاری مراسم و اجتماعات قانونی در دانشگاه‌ها به طور میانگین سالانه 23.5 درصد رشد و نسبت اقدام‌های غیرقانونی (تجمع، شعار، شب‌نامه، درگیری و نزاع) به مراسم و اجتماعات قانونی 46 درصد کاهش داشته است. به عبارت دیگر فراهم بودن شرایط ساختاری دانشگاه‌ها برای تحرک سیاسی و اجتماعی زمینه نارضایتی را کاهش داده و در اثر افزایش امید و اعتماد به ساختار انگیزه اقدام غیرقانونی کاهش یافته است. به طوری که در این زمینه نیز شیوه‌نامه انضباطی در راستای منشور حقوق شهروندی به منظور رعایت حقوق دانشجویان در رسیدگی‌های شوراهای انضباطی دانشجویان در دانشگاه‌ها بازنگری و ابلاغ شده است.
برنامه‌های سال 96
برنامه‌ها و سیاست‌های آموزشی وزارت علوم در سال 96 نیر بر مبنای "کیفی سازی آموزش عالی" و "جلوگیری از گسترش کمی" آن حرکت می‌کند که در این راستا مأموریت‌گرا کردن دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی در حوزه پژوهشی و فناوری مبتنی بر تقاضا و نیازهای کشور و همچنین هدفمند کردن طرح‌های کلان ملی و پژوهش‌های تحصیلات تکمیلی به ویژه پژوهش‌های علوم انسانی به عنوان یک سرمایه تحقیقاتی بزرگ، توسعه کیفی و ارتقای جایگاه دانشگاه‌ها، مؤسسات آموزش عالی و نشریات علمی در سطح بین‌الملل و حمایت از توسعه تعاملات بین‌المللی در حوزه پژوهش و فناوری، فرهنگ‌سازی، اصلاح و ایجاد ساختار و محتوای لازم در دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی جهت ارزش‌آفرینی، مهارت افزایی، کارآفرینی و تحقق دانشگاه‌های کارآفرین جهت افزایش اشتغال دانش‌آموختگان و ایجاد اشتغال‌زایشی، تمرکز و گسترش آموزش‌های مهارتی با رویکرد کارآفرینی، ساماندهی آموزش‌های از راه دور در چارچوب اقتصاد مقاومتی، برگزاری کارگاه‌های آموزشی در حوزه پیشگیری از آسیب‌های مهم اجتماعی، حمایت از فعالیت‌های تشکل‌های دانشجویی و استادی با هدف ارتقای فضای نشاط اجتماعی و سیاسی در دانشگاه‌ها، برنامه‌ریزی و هماهنگی برگزاری نشست‌های مشترک فعالان دانشجویی در قالب گفت‌وگوی آزاد اندیشان، ارزیابی و رصد وضعیت فرهنگی- اجتماعی دانشگاه‌ها، حمایت و مشارکت مالی با کارگاه‌های مهارت محور و کارآفرین دانشگاه‌ها و شرکت‌های دانش بنیان با تأکید برتولید و اشتغال، اجرایی رتبه بندی دانشگاه‌ها بر اساس خدمات دانشجویی و توسعه 50 درصدی فرصت‌های تحقیقاتی برای دانشجویان مقطع دکترا از مهم ترین این برنامه‌ها است
No tags for this post.
