واکاوی اقدامات ستاد توسعه علوم شناختی در سالی که گذشت

به گزارش ایسنا، «راه‌اندازی آزمایشگاه ملی نقشه‌برداری مغز»، «حمایت از تدوین پروتکل‌های شناختی برای معالجه اختلالات شناختی»، «طراحی و عملیاتی کردن میزهای همکاری بین‌المللی»، «طراحی سامانه جامع نقشه‌برداری مغزی زبان و حافظه»، «شناسایی چهره انسان با استفاده از شبکه‌های عصبی»، «ساخت ربات طوطی‌نما برای توانبخشی کودکان اوتیستیک» و «استفاده از سیستم‌های هوشمند در تشخیص اوتیسم» از جمله فعالیتها و اقدامات ستاد توسعه علوم و فناوری‌های شناختی در سال 1395 بوده است.

ستاد توسعه علوم و فناوری‌های شناختی معاونت علمی‌وفناوری ریاست‌جمهوری عهده‌دار تبیین اهداف و راهبردهای کلان و همچنین حمایت و هدایت دستگاه‌های مختلف کشور در جهت نیل به اهداف و منافع ملی مندرج در سند جامع خود است؛ رویه و خط مشی عملکرد این ستاد، «تمرکز» بر حوزه‌های اولویت‌دار تا حصول نتایج عملی و ملموس در سطح جامعه است.

«سنجش وپایش، پیشگیری، بازتوانی و تقویت توانایی‌های شناختی»، «توسعه آموزش و پرورش شناختی»، «توسعه ابزارها و فناوری‌های سنجش و معالجه اختلالات شناختی»، «توسعه علوم و فناوری‌های شناختی در سایر حوزه‌های علمی»، «توسعه پدافند شناختی در برابر تهدیدات و مداخلات در امنیت ملی» پنج حوزه اولویت‌دار ستاد توسعه علوم و فناوری‌های شناختی معاونت علمی‌وفناوری ریاست‌جمهوری را تشکیل می‌دهند.
 

سنجش وپایش، پیشگیری، بازتوانی و تقویت توانایی‌های شناختی

ستاد توسعه علوم شناختی در سال 1395 از تولید و توسعه تست‌های شناختی و همچنین تولید و توسعه پروتکل‌های درمان و ارتقای کارکرد­های شناختی حمایت کرده است. برخی از این تست‌ها کاربردهای عام دارد و برخی دیگر در حوزه‌های تخصصی همچون پزشکی، آموزش و پرورش و غیره استفاده می­‌شود که از طریق فراخوان و داوری، به متخصصان سفارش داده شده است. علاوه بر این در همکاری با وزارت بهداشت از تدوین راهنماها و پروتکل‌های شناختی برای معالجه اختلالات شناختی حمایت کرده است که این حمایت در سال 96 نیز ادامه خواهد داشت.

 

توسعه آموزش و پرورش شناختی

کمک به آموزش و پرورش و همچنین ارتقای شیوه‌های تربیت به کمک آموزه‌های شناختی، یکی از اولویت‌های جدی کشور و تاثیرگذار در آینده ایران اسلامی خواهد بود. ستاد توسعه علوم شناختی علاوه بر حمایت از پروژه‌های پژوهشی که به تبیین اصول و شیوه‌های آموزش و پرورش شناختی می‌پردازد، با کمک وزارت آموزش و پرورش به طراحی سیستمی که بتواند به ارتقاء و بهبود مستمر مدارس (مبتنی بر آموزه‌های شناختی) کمک کند، پرداخته است.

 

توسعه ابزارها و فناوری‌های سنجش و معالجه اختلالات شناختی

توانمندی در تامین زیرساخت‌ها و همچنین ابزارهایی که سایر ارائه‌کنندگان خدمات شناختی در کشور، خدمات خود را مبتنی بر آنها ارائه خواهند کرد، یکی از الزامات موفقیت برنامه‌های توسعه و تعالی ارائه خدمات شناختی کشور است. ستاد توسعه علوم شناختی در این زمینه در سال گذشته به موفقیت‌های ذیل نائل آمده است:

«ایجاد و راه‌اندازی آزمایشگاه ملی نقشه‌برداری مغز» که مورد استفاده پژوهشگران حوزه مغز و علوم و فناوری‌های شناختی خواهد بود. از زمانی که این آزمایشگاه ملی کار خود را شروع کرده، استقبال روبه رشدی از خدمات آن بعمل آمده و اجرای پروژه‌های پژوهشی در آن آغاز شده است.

«کاشت الکترود در مغز و تحریکات فراجمجمه‌­ای مغز شامل پروژه‌های اپتوژنتیک و تحریک عمقی مغز  (DBS)» که هدف از پروژه «اپتوژنتیک» دسترسی به دانش چگونگی تحریک سیستم عصبی مغز با استفاده از کانال‌های یونی حساس به نور لیزر است و از «فناوری تحریک عمقی مغز» برای معالجه بیماری‌هایی چون پارکینسون و دیستونیا استفاده می‌­شود. از این فناوری در ایران هم استفاده می­‌شود، ولی هزینه آن بسیار زیاد است. پروژه تولید الکترودها و باتری سیستم تحریک عمقی مغز یکی از پروژه‌­های مورد حمایت ستاد است که فاز اول آن در مورد موش به نتیجه رسیده است و در آینده ادامه خواهد داشت.

«نگاشت مغز و ابزار واسط مغز وماشین» که شامل مغزنگاری مغناطیسی بر پایه حسگرهای اتمی، ساخت نمونه سیستم آزمایشگاهی دستگاه fNIRS، نمونه آزمایشگاهی دستگاه TD/ACS، دستگاه واسط مغز وکامپیوتر، مطالعه نگاشت چند مدالیته مغز در بیماران اسکیزوفرنی،‌ طراحی سامانه جامع نقشه‌برداری مغزی زبان و حافظه، شناسایی چهره انسان با استفاده از شبکه‌های عصبی، مدلسازی و بررسی تاثیر ربات‌های انسان‌نما به عنوان دستیار درمانگر در درمان کودکان اوتیستیک، طراحی و ساخت ربات طوطی‌نما برای توانبخشی کودکان اوتیستیک و استفاده از سیستم‌های هوشمند در تشخیص اوتیسم است.

– مغزنگاری مغناطیسی بر پایه حسگرهای اتمی: این سنسور نسل آینده دستگاه هایMEG را خواهد ساخت. ترکیبی از دو تیم مغناطیس و اپتیکبر روی این پروژه کار می­کنند که اکنون به ساخت سنسورهای شبه مینیاتوریدست یافته­اند. فازهای بعدی این نیز در دستور کار سال آینه ستاد می­باشد.

– ساخت نمونه سیستم آزمایشگاهی دستگاه fNIRS: این دستگاه که در پژوهش‌ها و هم در درمان بیماری‌های  خاصی کاربرد دارد، هم اکنون در دنیا موجود است، بسیار گران قیمت است و برای ورود کشور به این بازار، تولید داخلی نسل‌های بعدی این سیستم در دستور کار ستاد قرار دارد.

– نمونه آزمایشگاهی دستگاه TD/ACS: این دستگاه برای تحریک نواحی مختلف مغزتوسط میدان الکتریکی با جریان  مستقیم و یا متناوب است و در درمان افسردگی، اختلالات حرکتی، میگرن، سکته، اعتیاد، زنگ گوش، دردهای مزمن کاربرد دارد. هزینه کم، سادگی، ایمنی این روش قابل توجه است. کار پژوهشی و ساخت نمونه آزمایشگاهی تمام شده و پروژه آماده فاز بعدی و تجاری سازی محصول است.

– دستگاه واسط مغز وکامپیوتر: هدف این طرح، ساخت سیستم‌هایی کاربردی است که بتواند ارتباط میان کاربران و رایانه را مستقیماً از خوانش مغز و بدون دخالت دست و گفتار و غیره فراهم آورد. این فناوری نسل بسیار پر کاربردی از ابزارها و وسایل را در زندگی روزمره رقم خواهد زد.

– مطالعه نگاشت چند مدالیته مغز در بیماران اسکیزوفرنی: این طرح به توسعه روش‌های تلفیق داده‌های تصویر برداری ساختاریMRI و تصویر برداری کارکردی fMRI اختصاص دارد.

– طراحی سامانه جامع نقشه‌برداری مغزی زبان و حافظه: طراحی سامانه جامع نقشه برداری مغزی زبان و حافظه در  نمونه‌های فارسی زبان برای هدایت اعمال جراحی مغز با استفاده از تصویربرداری مغزی ساختاری و عملکردی

– شناسایی چهره انسان با استفاده از شبکه‌های عصبی: این روش متفاوت از شناسائی چهره انسان دقت بالاتری داشته، کاربردهای فراوانی در ارتباط متقابل انسان و رایانه، جستجوی افراد خاص در داده های حجیم همانند اینترنت، تبلیغات هدفمند در فروشگاهها، بیزینس و… دارد.

– مدلسازی و بررسی تاثیر ربات‌های انسان‌نما به عنوان دستیار درمانگر در درمان کودکان اوتیستیک و همچنین طراحی و ساخت ربات طوطی‌نما برای توانبخشی کودکان اوتیستیک و همچنین استفاده از سیستم‌های هوشمند در تشخیص اوتیسم، سه پروژه دیگری است که در سال گذشته به اتمام رسیده و پس از اتمام مراحل تجاری‌سازی، منافع گسترده خود را به جامعه عرضه خواهند کرد.

 

«توسعه علوم و فناوری‌های شناختی در سایر حوزه‌های علمی»

علوم شناختی، ماهیتی بین رشته‌ای داشته، می‌تواند به غنای سایر علوم ایفای نقش کند. علومی همچون مدیریت شناختی، اقتصاد شناختی، رسانه، علوم سیاسی و… می­‌توانند از آموزه‌­های شناختی بهره برند. 

از جمله اقدامات ستاد توسعه علوم شناختی طی سال گذشته در این حوزه می‌توان به «تربیت نیروی انسانی: تشویق به مهاجرت محققان، اساتید و دانشجویان برای مطالعه و پژوهش در حوزه‌های شناختی»، «ایجاد رشته‌های جدید همچون علوم شناختی، رسانه و علوم شناختی، مطالعات نظری هنر»، «ایجاد دروس و کارگاه‌های اختصاصی در برخی دانشگاه‌های برتر کشورـ»، «تهیه منابع از جمله حمایت از ترجمه و تالیف کتب، برگزاری سمینارها و کارگاه‌ها و …»، «ایجاد ساختارهای پیشران در مؤسسات دانشگاهی و پژوهشی» و «برنامه‌ریزی جهت تحقیق در حوزه‌های مضاف در بستر فرهنگی و کاری ایران» اشاره کرد.

«توسعه پدافند شناختی در برابر تهدیدات و مداخلات در امنیت ملی»

کمک به ارتقای امنیت ملی با استفاده از علوم و فناوری‌های شناختی در عرصه‌های ملی و بین‌المللی، یکی از اولویت‌های جدی ستاد است. بطور کلی، توسعه علمی با استانداردهای بین‌المللی، گسترش ارتباطات با پژوهشگران و دانشگاه‌های معتبر بین‌المللی، رعایت اصول اخلاقی و حرفه ای، توسعه فناوری و خدمات شناختی و اولویت داشتن حل معضلات اجتماعی، گسترش بخش خصوصی، فعالیت در حوزه‌های بین بخشی و میان‌رشته‌ای، ارتقای رقابت‌مندی و ورود به بازارهای بین‌المللی از جمله خط مشی‌های ستاد توسعه علوم شناختی بوده است.

تمرکز بر تربیت و توسعه نیروی انسانی متخصص و همچنین آماده‌سازی ابزارها و زیرساخت‌های مورد نیاز حوزه، ضرورتی است که ستاد به آن پرداخته است. از این رهگذر، ستاد در بخش آموزش، به هدایت هدفمند بورسیه‌ها به حوزه‌های اولویت دار، بورسیه کردن تعدادی از متخصصین، جلب همکاری فارغ‌التحصیلان خارج کشور، فراهم کردن حمایت از فرصت‌های مطالعاتی، دعوت از اساتید مبرز بین‌المللی، برگزاری دوره‌ها و دروس انتخابی در دانشگاه‌های برجسته کشور و تربیت کارشناسان آزمایشگاه‌ها پرداخته است.

ستاد توسعه علوم شناختی در بخش ترویج، نقش حمایتی داشته و از انتشار کتاب مقالات علمی- ترویجی، برنامه‌های ترویجی مختص دانش‌آموزان و دانشجویان، ارائه مقالات، تولید محتواهای رسانه‌ای و بویژه برنامه‌هایی در شبکه‌های مختلف صدا و سیما، برگزاری کارگاه‌ها، سمینارها و کنگره‌ها، کارزارهای اجتماعی حمایت داشته است.

علاوه بر این، در راستای توسعه همکاری‌های بین‌المللی، میزهای همکاری همچون ایران و برزیل، ایران و چین، ایران و سوییس و میزهای مشابهی برای همکاری با سایر کشور ها طراحی و بعضاً عملیاتی شده‌اند. پروژه‌های مشترکی با حضور اساتید و دانشگاه‌های ایرانی و دانشگاه‌های کشورهای دیگر تنظیم می­‌شود، به طوری که هزینه طرف ایرانی را ستاد و هزینه طرف مقابل را آنها می‌پردازند.

No tags for this post.