راویان تاریخ خاموش

 آثار تاریخی و باستانی را می توان یکی از اصلی ترین مقاصد گردشگری دانست. این آثار هر یک به نوبه خود به عنوان بخشی از هویت فرهنگی، هنری و معماری هر منطقه، دارای اهمیتی بسیار زیاد هستند. بناهای تاریخی را می توان شاهدی زنده از یک مقطع خاص تاریخی دانست که با ارائه اطلاعاتی زیاد در قالب کتیبه ها و نوشته ها، سبک های هنری و تکنیک های به کار رفته برای تزئینات و نوع معماری خاص خود، اسنادی زنده و غیر قابل انکار از گذشته یک سرزمین محسوب می شوند. کشورهای باستانی از جمله ایران دارای تعداد زیادی آثار باستانی و عمارت های تاریخی هستند که هر یک میزبان هزاران گردشگر و بازدید کننده مشتاقی است که با هدف دیدن آثار ارزشمند تاریخی به این بناها مراجعه می کنند.

 باید در نظر داشت دیدن نمای ظاهری و بخش های داخلی بنا نمی تواند تمامی اطلاعات لازم را به بازدید کننده ارائه دهد . حتی کارشناسان و متخصصین نیز تنها با دیدن یک بنا قادر به درک و استخراج تمامی اطلاعات موجود درباره آن نخواهند بود. به همین دلیل معرفی بنا و ارائه اطلاعات به بازدیدکنندگان از سوی مراکز مربوط به این آثار که در ایران بر عهده سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری است، امری حیاتی و بسیار مهم محسوب می شود.

به طور کلی اطلاعات ارائه شده در این رابطه به دو روش کلی توضیحات راهنمایان و اطلاعات مکتوب یا سمعی و بصری ارائه می شود که هر کدام از این موارد، نیازمند ملاحظات خاص و قابل تاملی است که می تواند منجر به افزایش آگاهی بازدیدکنندگان شده و در نهایت، اطلاعات فرهنگی و تاریخی یک جامعه را بهبود ببخشد. در ابتدا باید پذیرفت که بیشتر بازدیدکنندگان از یک اثر تاریخی،اطلاعات قبلی مناسبی درباره آن نداشته و در برخی موارد ممکن است اطلاعاتی غلط و آمیخته با دروغ و خرافات در ذهن داشته باشند.

 دیدن نمای ظاهری و بخش های داخلی بنا نمی تواند تمامی اطلاعات لازم را به بازدید کننده ارائه دهد . حتی کارشناسان و متخصصین نیز تنها با دیدن یک بنا قادر به درک و استخراج تمامی اطلاعات موجود درباره آن نخواهند بود.

اطلاعات مکتوب و سمعی و بصری

تهیه محتوا به صورت کارشناسی و کاملا دقیق و بدون اشتباه، یکی از راهکارهای افزایش آگاهی بازدیدکنندگان است. برای ارائه اطلاعات مکتوب به بازدید کنندگان می توان از روش های مختلفی استفاده کرد.

  1. اطلاعات ثبت شده روی تابلوی معرفی بنا : طبیعتا نخستین مواجه بازدیدکنندگان یک اثر تاریخی با تابلوهای راهنمای آثار و معرفی بنا است که در بیرون از بنا و پیش از باجه بلیط فروشی نصب شده است. این تابلو باید حاوی اطلاعات کلی از بنا، تاریخ ساخت، تاریخچه مختصر و شماره ثبت بنا در فهرست آثار ملی بوده و متن آن حداقل به دو زبان فارسی و انگلیسی و در صورت امکان به سایر زبان هایی مانند عربی یا فرانسوی ارائه شود. این متن باید دارای جذابیت کافی برای ترغیب گردشگران به بازدید از بنا بوده و به شاخص ترین نکات مرتبط با مجموعه اشاره کند.
  2. اطلاعات ثبت شده روی بلیط : در مورد آثار تاریخی، استفاده از بلیط های ساده به هیچ عنوان توصیه نشده و پیشنهاد می شود بلیط هایی با کیفیت مناسب و به صورت رنگی تهیه شده و در آن از تصاویر جذاب بنا استفاده شود. در پشت بلیط نیز می توان اطلاعات مختصری از بنای تاریخی و در صورت امکان تصاویر کوچک و اطلاعاتی از سایر ابنیه تاریخی منطقه ارائه شوند تا گردشگران از وجود آن ها با خبر شده و برای بازدید از آن ها ترغیب شوند.
  3. اطلاعات ثبت شده روی بروشورهای رایگان : هر اثر تاریخی باید به طور مجزا دارای بروشور رایگان باشد. برای تهیه این بروشور نیازی به استفاده از کاغذهای روغنی و گلاسه نبوده و در صورت عدم امکان تهیه این کاغذها، می توان از بروشورهای رنگی ساده که حاوی اطلاعات جامعی از بخش های مختلف بنا به صورت تفکیک شده هستند،استفاده کرد. این بروشورها باید در زبان های فارسی و انگلیسی تدارک دیده شده و به همراه بلیط به بازدیدکنندگان ارائه شود.
  4. بروشورهای ویژه فروش: در کنار بخش بلیط فروشی یا در بخش مجزا و ویژه ای در داخل مجموعه که در مسیر بازدید گردشگران قرار دارد می توان غرفه ای ویژه ایجاد کرد که در آن بروشورهایی با کیفیت بالا و حاوی اطلاعات مفصل از بنا به همراه سایر محصولات فرهنگی مانند سی دی، کتاب و … در ارتباط با بنای مورد بازدید و سایر آثار منطقه به فروش می رسند. این اطلاعات حتما باید به زبان های فارسی و انگلیسی و در صورت امکان سایر زبان ها تهیه شده و طراحی این بروشورها نیز باید جذاب و ترغیب کننده بوده و اطلاعات آن به طور دقیق و کامل تر از اطلاعات بروشور رایگان باشد. این بروشورها همچنین باید دارای تصاویری با کیفیت و ویژه از بنا و تزئینات آن باشند.
  5. اطلاعات سمعی و بصری: در برخی از بناهای تاریخی و با توجه به تعداد بازدید کنندگان و آمار گردشگران خارجی آن بنا می توان از سیستم های راهنمای بنا به صورت هدفون به زبان های مختلف استفاده کرد. این سیستم در بسیاری از نقاط دنیا رایج بوده و روشی بسیار ایده آل برای معرفی بخش های مختلف مجموعه محسوب می شود. از سوی دیگر ممکن است برخی از بناهای تاریخی دارای چند طبقه بوده و طبیعتا امکان دسترسی به طبقات بالا برای برخی از بازدید کنندگان مانند افراد کهنسال، معلولین و افراد دارای ناتوانی جسمی میسر نباشد. در این صورت وظیفه مدیریت مجموعه، تهیه شرایطی برای ارائه خدمات به این افراد است که از جمله راهکارهای موجود می توان به فراهم کردن تصاویر پاناروما از بخش های مختلف بنا در قالب تورهای مجازی یا در صورت امکان تهیه فیلمی کامل از بخش های مختلف مجموعه در قالب یک نمایش مستند که در سالن ویژه ای به طور مرتب تکرار شده و بازدیدکنندگان می توانند اطلاعات لازم را از آن کسب کنند. در سال های گذشته نمونه این کار در سالن تربت خانه گنبد سلطانیه با موفقیت اجرا شده بود.
  6. سایر موارد: برخی از روش های مبتنی بر فناوری مانند ارائه اطلاعات از طریق بلوتوث، نرم افزارهای رایگان و …. نیز وجود دارد که مدیریت مجموعه می تواند به فراخور شرایط، از آن ها استفاده کند.

توضیحات راهنمایان

متاسفانه تا چندی پیش راهنمایان آثار تاریخی فاقد تخصص کافی بوده و تنها با فراگرفتن اطلاعات کلی درباره بنا به بازگویی آن ها می پرداختند. این موضوع سبب شده بود تا اطلاعاتی بعضا نادرست و غلط به بازدیدکنندگان ارائه شود. خوشبختانه در سال های اخیر گام های بلندی در رابطه با آموزش راهنمایان آثار تاریخی برداشته شده و شاهد تاثیرات مثبتی در این زمینه هستیم. به خاطر داشته باشید برای ابنیه تاریخی بزرگ  به حضور چند نیروی راهنما نیاز است که توصیه می شود حداقل تحصیلات آن ها در حد کارشناسی در یکی از رشته های باستان شناسی، تاریخ و یا ایران شناسی باشد. در بین افراد راهنما نیز حتما باید حداقل یک نفر با زبان انگلیسی آشنائی کامل داشته و اگر امکان استخدام نیروهایی مسلط به زبان های عربی و فرانسوی نیز وجود داشته باشد، بر کیفیت خدمات رسانی به بازدیدکنندگان افزوده خواهد شد.

مدیریت مجموعه می تواند به دو صورت نسبت به تقسیم بندی راهنمایان اقدام کند که یکی به صورت ارسال آن ها به همراه گروه های بازدید کننده 10 یا 15 نفری و روش دیگر، تقسیم بندی آن ها در بخش های مختلف بنا و ارئه توضیحات همان بخش توسط این راهنمایان است. بر اساس تجربیات پیشین، روش دوم بهتر بوده و سبب می شود تا گردشگران در هر بخش با افرادی جدید و اطلاعاتی کامل در رابطه با همان بخش مواجه شوند. در نظر داشته باشید که راهنمایان باید همگی نسبت به اثر باستانی مورد بحث، اطلاعات کاملی داشته باشند و از قبل دستور العمل یکسانی جهت ارائه به بازدیدکنندگان به این افراد ارائه شده باشد. راهنمایان هر بخش باید همچنین اطلاعات کامل و دقیقی از بخش تحت نظر خود از قبیل ترجمه کتیبه ها، تفسیر و توضیح تزئینات و … داشته و با بازدیدکنندگان ارائه دهند. راهنمایان همچنین موظف هستند در صورتی که با سوالی خاص از سوی بازدید کنندگان رو به رو شدند که پاسخ آن را نمی دانستند، آن ها را به بخش های مختلفی ماند مرکز پژوهشی یا دفتر فنی مجموعه ارجاع داده و از ارائه پاسخ های غیر مطمئن پرهیز کنند.

فراموش نکنید که این راهنمایان نقش رابط بین بنای تاریخی و بازدیدکنندگان بوده و زبان گویای این آثار ارزشمند و خاموش محسوب می شوند بنابراین آموزش صحیح و حرفه این افراد نقش مهمی در افزایش دانش عمومی و شناخت بازدید کنندگان از یک مجموعه نسبت به تاریخ و فرهنگ آن منطقه و کشور خواهد داشت.

 

دکتر فاطمه کردی / باستان شناس

No tags for this post.

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا