عدم حمایت و تخصیص بودجه، مهمترین موانع پژوهش درحوزه زمین‌شناسی
به گزارش ایسنا، زمین‌شناسی علمی است که درباره زمین صحبت می‌کند. این تعریف را باید کاملتر کرد. زیرا علوم دیگر نظیر هیات، نجوم و … نیز درباره زمین صحبت می‌کنند. ولی مقصود از زمین‌شناسی، شناسایی و مطالعه تئوری‌های پیدایش زمین و مواد تشکیل دهنده آن، بررسی عواملی که در وضعیت آن تاثیر دارند و بالاخره مطالعه و شناسایی مواد ارزشمند زمین و نحوه استفاده از آنهاست. زمین‌شناسی علم قدیمی و دارای سابقه طولانی است و بشر همواره در مورد زمین کنجکاو بوده است. حوادثی مانند زلزله، توفان ، سیل ، گردباد و … انسان را همواره در مورد زمین نگران می‌کرده است. علم زمین‌شناسی یعنی آنچه که امروزه علمی جداگانه دارای رشته‌های متنوعی است که بیش از دو سه قرن سابقه ندارد و مانند سایر رشته‌های علوم، تحقیقات مداوم دانشمندان متعددی این علم را به پایه امروزی رسانده است.
در زمین‌شناسی، منشأ زمین، تاریخ و ساختمان زمین، مواد متشکله آن، منابع طبیعی موجود در آن و تغییر و تحولاتی که در طول زمان پدید آمده‌اند، مورد بررسی قرار می‌گیرد. در واقع از اعماق اقیانوس‌ها تا نوک بزرگترین قله‌ها و حتی ماورای این دو، مورد مطالعه قرار گرفته و اطلاعات حاصل از آنها به صورت نقشه و گزارش ثبت می‌شود.
کشور ایران با در اختیار داشتن منابع معدنی بسیار غنی اعم از مواد سوختی و ذخایر فلزی و غیرفلزی گرانبها و قرار گرفتن بر روی منطقه‌ای فعال از نظر زمین‌شناسی که باعث وقوع زلزله‌ها، تغییر ساختار زمین، پدیده کوه‌زایی، تغییر پهنای دریاها و خلیج مجاور می‌شود و ده‌ها مطلب شگفت‌انگیز و در خور دقت و مطالعه دیگر، نیاز وافر به پژوهشگران و متخصصان زمین‌شناسی دارد که در این زمینه‌ها به مطالعه و کاوش پرداخته و اطلاعات لازم را برای بهره‌برداری صحیح در اختیار مسؤولان ذی‌ربط قرار دهند.
با توجه به این موضوع، به سراغ یکی از پژوهشگران علم زمین‌شناسی رفته‌ایم که تحقیقات ارزشمندی در این حوزه انجام داده که یکی از برجسته‌ترین آنها تالیف کتاب «تنوع زمین‌شناختی ایران» است و به شکل یک راهنما طراحی و اجرا شده است و تلاش بر آن بوده تا اغلب پدیده‌هایی که امکان مشاهده آنها بدون نیاز به تجهیزات امکان‌پذیر است، معرفی شوند. در این گفت‌وگو با مهندس سید امیر توکلی صبور به اهمیت و جایگاه علم زمین‌شناسی در ایران و جهان و موانع پژوهش در این حوزه پرداخته شده است.
مهندس سید امیر توکلی صبور با اشاره به اهمیت و جایگاه علم زمین‌شناسی در ایران و جهان و موانع پژوهش در این حوزه به خبرنگار ایسنا گفت: علم زمین‌شناسی به منشاء زمین و چگونگی تشکیل آن، تشکیل هیدروسفر و اتمسفر، سیر تکامل موجودات زنده، روند تشکیل سنگ‌ها و کانی‌ها می‌پردازد و همین‌طور تفسیر فرآیندهایی که باعث تغییر شکل چهره زمین طی نیروهای درونی و بیرونی مانند زلزله، تشکیل کوه‌ها و اقیانوس‌ها، ایجاد بیابان‌ها و کویرها، رودخانه و دره‌ها و بسیاری از موارد دیگر در حیطه این علم است.
وی افزود: زمین‌شناسی در بسیاری از کشورهای پیشرفته و توسعه یافته به واسطه اینکه جزو علوم پایه است، دارای اهمیت بسیاری است و در این کشورها نقشه‌های زمین شناسی که یکی از پایه‌ای‌ترین نقشه در روند اکتشاف معادن و حتی توسعه شهرها و احداث سازه‌هایی مانند سدها و غیره است در مقیاس‌های متعدد طی سال‌های متمادی بازبینی می‌شوند و نسخه کاملتر آنها به چاپ رسیده و در اختیار همگان قرار می‌گیرد و این در حالی است که در ایران نه تنها پوشش کاملی از اصلی‌ترین مقیاس اکتشافی وجود ندارد، بلکه بسیاری از نقشه‌های موجود از زمان تهیه آنها بیش از 50 سال می‌گذرد که واضح است نیازمند اصلاح و بازبینی هستند.
مؤلف کتاب «تنوع زمین‌شناختی ایران» در پاسخ به این پرسش که با وجود اهمیت علم زمین‌شناسی در جهان به نظر شما چرا این رشته در ایران مهجور مانده است، گفت: شاید بهترین پاسخی که بتوان به این سوال داد، این است که طی سال‌های گذشته در ایران، سازمان زمین شناسی کشور زیر نظر وزارت معادن و فلزات قرار داشت و هنگامی که این وزارتخانه با وزارت صنایع ادغام شد و در نتیجه آن وزارت صنایع و معادن ایجاد شد، به تدریج به سازمان‌های تابعه نیز اهمیت و بالطبع بودجه کمتری اختصاص داده شد و در ادامه نیز با اضافه شدن وزارت بازرگانی به این مجموعه و ایجاد وزارتخانه صنعت، معدن و تجارت یقیناً در بهترین حالت توجه به این بخش پایه‌ای کشور توجه یک سومی می‌خواهد و این روند، تحلیل بسیاری از مشاغل در این راستا را باعث شده و در نتیجه آن مشاغلی که مستقیماً با زمین‌شناسی در ارتباط بودند به تدریج دامنه محدودتری پیدا کرده و از اهمیت آنها کاسته شده است.
توکلی صبور در مورد موانع پژوهش در حوزه علم زمین‌شناسی در ایران اظهار کرد: عدم حمایت و تخصیص بودجه در این زمینه از جمله موانع محسوب می‌شوند؛ چرا که پژوهش در این علم صرفا در محیط کتابخانه و یا با رایانه امکان‌پذیر نیست و نیازمند حضور محقق در عرصه میدانی نیز است و این بخش به دلیل اینکه نیاز به تخصیص بودجه جهت حمل‌ونقل، اسکان، نمونه‌برداری، آزمایش و بسیاری از فعالیت‌های مشابه دارد، در نتیجه متوقف می‌شود و در بسیاری از موارد افراد علاقه‌مند باید با هزینه شخصی به بسیاری از فعالیت‌های خود بپردازند.
وی خاطرنشان کرد: از سوی دیگر در دانشگاه‌ها نیز بسیاری از استادانی که امروز در کرسی تدریس حضور دارند، از دانش و تجربه کافی همانند استادان نسل‌های قبل برخوردار نیستند و در نتیجه توقع آنها از دانشجویان مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری نیز محدود به یک سری پایان‌نامه‌هایی با محوریت کتابخانه و اینترنت است و به تعبیری فارغ‌التحصیل زمین‌شناس ما گاه یک بار هم در محیط طبیعی کار علمی انجام نداده است.
مؤلف کتاب «تنوع زمین‌شناختی ایران» در ادامه در مورد چگونگی تشریح رخدادهای زمین‌شناسی و ژئوفورمولوژی در کتاب خود برای افرادی که زمین‌شناس نیستند، اما علاقه‌مند به شناخت پدیده‌ها و اشکال آن هستند، گفت: طی سال‌هایی که مشغول تدریس در این رشته بودم، به این تجربه دست پیدا کردم تا سیر روندِ توضیح و تفسیر پدیده‌های پیچیده زمین شناسی را تا چه میزان ساده‌سازی و قابل درک برای افراد علاقه‌مند به زمین شناسی کنم و طبعاً این موضع مرا مجبور به مطالعه بیشتر در این حوزه کرد.
توکلی صبور درمورد منابع مورد استفاده در تالیف این کتاب گفت: به جهت اینکه این کتاب تلفیقی از اطلاعات پایه برای شرح پدیده‌های زمین است و در کنار آن نیز به پدیده‌های موجود در حوضه ایران نیز توجه شده است، لذا برای تک تک مطالب علاوه بر منابع غیر ایرانی که تعداد آنها در نوع خود کم نیست، از کتاب‌ها، گزارش‌ها، مقالات، پایان‌نامه‌ها، نقشه‌ها و بسیاری از مطالب مفید در حوضه ایران استفاده شده است.
وی در مورد اینکه انتشار پژوهش‌های علمی در قالب کتاب چه کمکی به ماندگاری این قبیل پژوهش‌ها می‌کند، گفت: این نوع کتاب‌ها بسته به میزان تخصصی بودن پژوهش و مخاطب آن می‌تواند بازخورد متفاوتی نیز داشته باشد. مثلاً اغلب افراد و پژوهشگران جدیدترین مطالب را غالبا در مقالات ارائه شده در کنفراس‌ها جستجو می‌کنند و طبعاً آنچه که در قالب کتاب در اختیار افراد قرار می‌گیرد، معمولاً از تازگی کمتری در مقایسه با مقالات برخوردار هستند و از طرفی در تولید یک کتاب سرمایه قابل توجهی استفاده می‌شود، در نتیجه انتخاب یک موضوع برای تبدیل به کتاب باید با دقت و توجه صورت پذیرد.
No tags for this post.
