دنیای آبی سرس
سیارک‌ها، دنیاهایی خشک و سترون به شمار می‌روند؛ اما بزرگ‌ترین سیاره منظومه‌شمسی که پس از اصلاح تعاریف اجرام منظومه در رده جدید سیاره‌های کوتوله جای گرفته است، دنیایی متفاوت و سرشار از منابع آبی است.
بررسی مقدار و محل تجمع این منابع آبی، حاصل یافته تازه‌ای است که بر مبنای داده‌های کاوشگر سپیده‌دم (Dawn) به دست آمده و حاصل بررسی آن، امروز در مجله‌های ساینس و نیچر منتشر شده است.
امروز منابع آبی موجود در سِرِس، به شکل یخ شکاف‌های موجود در لایه‌های درونی این جرم را پر کرده و یا درون مواد معدنی جاذب آب به دام افتاده‌اند؛ اما روزگاری بسیاری دور و در آغاز تاریخ منظومه‌شمسی، که گرمای حاصل از پیدایش منظومه‌شمسی هنوز محیط میان‌سیاره‌ای را گرم‌تر از امروز نگاه می‌داشت احتمالا این منابع آبی به شکل مایع در بخش‌هایی از این سیاره کوتوله جاری بوده است و همین مساله ممکن است باعث جدا شدن لایه‌های سنگ و یخ شده باشد.
این یافته تازه باعث می‌شود توجه بیشتری به این جرم منظومه شمسی صورت بگیرد و دید ما به آن را به سمت یک دنیای زنده و فعال تغییر دهد و همچنین درک ما از مفهوم سیاره بودن را ارتقا دهد.
سرس که نه‌تنها یک یخ‌فشان به ارتفاع چهار کیلومتری بر سطح خود دارد که نقاط روشنی ترکیب شده از یخ آب و سنگ بر آن دیده شده‌اند اکنون بار دیگر توجه دانشمندان علوم سیاره‌ای را به خود جلب کرده است تا به آن به چشم دنیایی مرطوب نگاه کنند.
دانشمندان پیش‌تر و با بررسی چگالی سرس می‌دانستند که این سیارک یا سیاره کوتوله که قطری معادل 940 کیلومتر دارد، از یخ آب و سنگ تشکیل شده است؛ اما تا پیش از ماموریت سپیده‌دم، تخمین مطمئنی از میزان این آب در اختیار نداشتند.
این کاوشگر با شمارش بازتاب پرتو گاما و نوترون‌هایی که در اثر بمباران این سیارک توسط پرتوهای کیهانی، به سطح آن رسیده و بازتاب پیدا می‌کنند به بررسی و شناسایی ترکیب شیمایی سطح آن می‌پردازند.
بر اساس این بررسی‌ها مشخص شده است که عمده تجمع هیدروژن در عرض‌های بالایی و بخش قطب شمال سیارک است. احتمال بالایی وجود دارد که منابع آبی نزدیک‌تر به استوا تبخیر شده و سطحی خشک را به جای گذاشته باشند. در این منطقه استوایی فضانوردان آینده باید چاهی به عمق حداقل یک متر را حفر کنند تا به منابع آبی برسند اما در منطقه قطب شمال تنها کافی است با دست خاک سطحی را کنار بزنند تا با پوششی از صفحات یخی مواجه شوند.
در مقاله دیگری که امروز در مجله ستاره‌شناسی نیچر منتشر شد، گروهی از محققان به رهبری توماس پلاتز از موسسه ماکس پلانک، به بررسی 634 دهانه برخوردی در سرس پرداخته‌اند که در تاریکی دائم قرار دارند و با کمک این بررسی سرنخ‌هایی از محل انباشتگی این منابع آبی به دست آورده‌اند.
وجود منابع آبی در سرس اگرچه به خودی خود یافته تازه‌ای نیست؛ اما دقیق‌تر شدن داده‌های ما درباره محل تجمع و نحوه شکل‌گیری آن نه‌تنها در درک بهتر منظومه‌شمسی که در بررسی دنیاهای فراسوی منظومه و همچنین تعیین مقاصد بعدی سفر انسان در فضا می‌تواند نقشی مهم ایفا کند.
مدارگرد سپیده‌دم (داون – Dawn) در سال 2007 ماموریت خود را آغاز کرد و به ملاقات دو جرم بزرگ کمربند سیارک‌ها یعنی وِستا و سِرس رفت و اکنون در مداری در اطراف سرس قرار دارد.
سرس بزرگ‌ترین عضو کمربند سیارک‌ها است که در مداری در بین سیاره‌های مریخ و مشتری در حال گردش به دور خورشید هستند. سرس همزمان هم سیارک و هم با تعریف جدید اجرام منظومه‌شمسی سیاره کوتوله به شمار می‌رود.
—
پوریا ناظمی
منبع: نیچر
عکس: NASA/JPL
No tags for this post.
