عدم حمایت حقوقی از محققان از موانع توسعه تحقیقات به فاز بالینی است
سید رضا طباطبایی در گفت‌وگو با ایسنا، با بیان اینکه سلول‌های بنیادی نه تنها قدرت تکثیر بسیار بالایی دارند بلکه قابلیت تمایز به بافت‌های مختلف را نیز داشته و می‌توانند به بافت‌های مختلف تبدیل شوند، اظهار کرد: طرحی را در مرداد ماه امسال تحت عنوان «سپاس» برای درمان ناباvوری مورد بررسی قرار دادیم که در دنیا نیز مطرح شد.
معاون پژوهشی جهاد دانشگاهی قم افزود: سلول‌های بنیادی زمانی که رشد می‌کنند فاکتورهای رشدی آزاد می‌کنند که در زمان تعویض محیط، این فاکتورها به عنوان دورریز دیگر مورد استفاده قرار نمی‌گیرند؛ اما محققان ما در طرح درمان ناباروری این فاکتورها را جداسازی کرده و مورد استفاده قرار دادند.
طباطبایی تصریح کرد: زمانی که این فاکتورهای رشد را در محیط اسپرم ریختیم متوجه افزایش سرعت اسپرم (آنگونه که مورد نیاز ما در ساختار درمان ناباروری بود) شدیم که خوشبختانه مقاله این تحقیق نیز به نام ایران در دنیا ثبت و مورد توجه محافل علمی دنیا نیز قرار گرفت.
وی با بیان اینکه ما مواد اولیه در حوزه درمان ناباروی را از خارج از کشور تامین می‌کنیم که این موضوع نه‌تنها موجب صرف هزینه‌های خاصی می‌شود بلکه فضای وابستگی نیز ایجاد می‌کند، گفت: این روش درمانT اثربخشی بالایی داشته و در اقتصاد مقاومتی نیز اهمیت ویژه‌ای دارد، زیرا در این حوزه ما فاکتوری را که پیش از به عنوان ماده‌ای دور ریختنی شناخته می‌شد مورد توجه قرار دادیم که این موضوع قطعا منجر به کاهش هزینه‌ها و کاهش وابستگی به تولید مواد اولیه نازایی خواهد شد.
به گفته معاون پژوهشی مرکز جهاد دانشگاهی قم، استفاده از این نوع روش درمان در فضای کلینکال مورد توجه قرار گرفته که تحقیقات در حال انجام است و نتیجه در بهمن ماه اعلام خواهد شد.
محققان در کشور امنیت حقوقی ندارند
طباطبایی در ادامه به مساله ترمیم بافت از طریق سلول‌های بنیادی اشاره کرد و گفت: طرحی را که نزدیک به دو سال پیش در دستور کار قرار دادیم مساله تمایز سلول‌های بنیادی از یکی از لاین‌های تخصصی مزانشیمال مشتق بود که از بافت چربی به بافت غضروف تبدیل کردیم.
وی با بیان اینکه نقطه ضعف سلول‌های بنیادی این است که به راحتی شکل پذیر نیستند و محققان ما برای شکل‌دهی به آنها مهندسی بافت و ایجاد داربست‌هایی را در این حوزه مدنظر قرار دادند، افزود: در این راستا برای انجام آزمایشات ابتدا مساله استفاده از نوع داربست در سگ بود که پس از انتخاب داربست در فاز بعدی قسمتی از راه هوایی سگ را به طول سه سانتی‌متر برداشتیم و داربست خود را شبیه آن ساختار درآوریم و سلول‌های بنیادی که تبدیل به بافت غضروفی شده بود را به داخل بدن سگ انتقال دادیم.
طباطبایی ضمن اشاره به اینکه سلول‌های بنیادی اولیه را از سگ دیگری گرفتیم و بدن سگ دوم انتقال دادیم که این سگ دو سال است از این راه هوایی تنفس می‌کند و مشکلی ندارد، گفت: ترمیم ساختار سلولی و تجزیه داربستی در آن نقطه و تبدیل شدن به بافت مربوطه از ماه دوم شروع می‌شود و تقریبا یک سال این فرآیند به طول می‌انجامد که این دوره نقاهت طولانی بوده و اگر قرار است وارد فضای انسانی شود درد و مشقت زیادی برای بیمار به همراه دارد از این رو در فاز بعدی سلول‌های انسانی را تمایز دادیم و بافت غضروف انسانی را وارد بدن سگ کردیم که این سگ نزدیک به دو سال است که از این راه هوایی که مطابق با ساختار سلول‌های انسانی است، تنفس می‌کند.
معاون پژوهشی مرکز جهاد دانشگاهی قم ادامه داد: اهمیت ویژه این مساله در این بوده که سیستم واکنش ایمنی سگ باید کاملا کنترل می‌شد و با توجه به اینکه ما امکانات مناسبی را در کشور درخصوص نگهداری از جانوران در این زمینه نداریم سختی‌های خودش را داشت اما این پیوند انجام شد.
وی با بیان اینکه بحث انتقال بافت انسانی به بدن انسان دیگر نیاز به ساختار قوانین خاصی دارد، اظهار کرد: مارکرهای لازم در این زمینه شکل گرفته و تحقیقات انجام شده ولی به دلیل ضعف قوانین و بحث مرتبط با حوزه اخلاقی که در این زمینه وجود دارد این مرحله از کار هنوز انجام نشده و ما هنوز وارد فضای کلینیکال نشده‌ایم.
طباطبایی تصریح کرد: متاسفانه در کنار کمبودهایی که در حوزه تحقیقاتی داریم ضعف‌های قانونی به خصوص در حوزه سلول‌های بنیادی داریم زیرا هنوز ساختار حمایتی از محققان در حوزه علوم پزشکی یا به درستی ترسیم نشده و یا قوانین به قدری کلی بوده که راهگشا نیست.
معاون پژوهشی جهاد دانشگاهی قم ادامه داد: به عنوان نمونه عرصه تحقیقاتی در دنیا به این شکل تنظیم می‌شود که فاز اول در محیط آزمایشگاهی، فاز دوم در محیط حیوانی (حیوانات کوچک، متوسط و بزرگ) و در نهایت فاز پایانی در حوزه انسانی مطرح می‌شود که روند خاص خود را داشته و دارای چارچوب است.
وی افزود: در مرحله نهایی (انسان) نیز پس از سپری شدن این مراحل اگر عوارضی برای انسان شکل گیرد حمایت کامل از محقق اتفاق می‌افتد زیرا مراحل قبلی با موفقیت طی شده بود.
طباطبایی با بیان اینکه در کشور ما این ساختار وجود نداشته و محقق هیچ امنیت حقوقی در این زمینه ندارد، گفت: یکی از دلایلی که در کشور ما تحقیقات از مرحله آزمایشگاهی وارد کلینیکال نمی‌شود این است که محققان سرشان درد نمی‌کند که برای خودشان پرونده حقوقی در حوزه ساختار تحقیقاتی شکل دهند.
معاون پژوهشی مرکز جهاد دانشگاهی قم با تاکید بر اینکه اگر می‌خواهیم همگام با دنیا در عرصه تحقیقات پیش رویم باید پایه‌های حقوقی و اخلاقی مناسبی تدوین شود، اظهار کرد: از سویی دیگر ضعف و کلی بودن قوانین موجب شده برخی از محققان بی‌محابا پس از نتیجه گرفتن در حوزه آزمایشگاهی بلافاصله وارد حوزه انسانی شوند و کارهای غیرقانونی و غیراخلاقی انجام دهند.
وی همچنین به حمایت‌های مالی در حوزه پژوهش اشاره کرد و گفت: بحث حمایت‌های مالی در حوزه پژوهش بیشتر جنبه شعاری دارد چرا که متاسفانه در کشور ما پژوهش به صورت ریشه‌ای و بنیادی انجام نمی‌شود.
No tags for this post.
