حرم امام رضا(ع)؛ دانشگاهی از هنر، معماری و فناوری

بنایی که با برخورداری از متنوع‌ترین ویژگی‌ها و عناصر معماری ایرانی – اسلامی، هر ساله پذیرای میلیون‌ها زائر و گردشگر است.

 گفتگویی با دکتر محمود گلابچی، چهره ماندگار مهندسی راه و ساختمان و معماری، دارای کرسی یونسکو در معماری، مشاور عالی موسسه مهندسان مشاور آستان قدس رضوی و كميسيون مقاوم سازی ابنيه حريم حرم حضرت رضا (ع) در خصوص ویژگی های منحصر به فرد این بنای تاریخی انجام داديم.

حرم مطهر رضوی دارای چه ویژگی هایی است که آن را نسبت به سایر آثارهای معماری متمایز کرده است؟

حرم مطهر رضوی حاصل تلاش هزار ساله معماری، هنر و فناوری در تاریخ معماری ایران و کشورهای اسلامی است زیرا از سال 400 هجری قمری تاکنون، طی دوره های مختلف تاریخی( غزنویان، سلجوقیان، تیموریان، صفویان، قاجار) آثار مختلفی برجای مانده است به همین دلیل حرم امام رضا(ع) ویژگی های استثنایی به لحاظ هزار سال تاریخ هنر، معماری و فناوری معماری دارد. در واقع حرم مطهر رضوی تاریخ مجسم، زنده و در حال بهره برداری از معماری، شهرسازی و جهان اسلامی هزار سال گذشته است و یک اثری تاریخی منحصر به فرد در جهان به شمار می‌رود.  ویژگی های استثنایی و خاص این مجموعه باعث شده تا این مکان تبدیل به دانشگاهی از هنرهای اسلامی شود. از سوی دیگر امروزه بسیاری از بناهای تاریخی ایران و سایر کشورها تبدیل به موزه تاریخی شده اند که توریست ها از آن مکان ها بازدید به عمل می آورند اما روزانه طی 24 ساعت هزاران زائر از فضای حرم مطهر امام رضا(ع) به طور کامل و دایم استفاده می کنند.

پس با این حساب حفظ این مجموعه آثار هزارساله معماری، هنر و فناوری ضرورت پیدا می کند. در حال حاضر برای مقاوم سازی این سازه و آثار معماری و هنری چه اقدام هایی صورت گرفته است؟

هنگام ساخت رواق دارالحجه در زیر صحن انقلاب، به لحاظ  برخی ضرورت ها باید در زیر بست شیخ طوسی، شیخ حر عاملی و صحن انقلاب یک شبستان جدیدی ساخته می شد از اینرو مطالعه‌ها و طراحی های مقابله سازی و بهسازی لرزه ای به دقت انجام شد و تجهیزات دقیقی برای مانیتورینگ رفتارهای سازه ای سردرهای ساعت، نقاره خانه و گنبد طلا به کار برده شد. مانیتورینگ رفتارهای سازه ای این سردرها باعث شد در آن زمان همزمان با اجرای رواق دارالحجه، مساله مقاوم سازی قسمت‌های زیرین صحن انقلاب، سردرهای ساعت و نقاره خانه هم انجام و کمیسیون مقاوم سازی تشکیل و مطالعه های مقاوم سازی حرم آغاز شود. هم اکنون بخش هایی از دارالحجه مقاوم سازی شده است. این کار باید ادامه پیدا کند و برای هریک از بناهای حرم، شبستان ها، رواق ها، طاق ها و گنبدها و … به تفکیک بحث طراحی و اجرای بهسازی لرزه ای و مقاوم سازی  انجام شود.

حرم مطهر رضوی حاصل تلاش هزار ساله معماری، هنر و فناوری در تاریخ معماری ایران و کشورهای اسلامی است زیرا از سال 400 هجری قمری تاکنون، طی دوره های مختلف تاریخی( غزنویان، سلجوقیان، تیموریان، صفویان، قاجار) آثار مختلفی برجای مانده است به همین دلیل حرم امام رضا(ع) ویژگی های استثنایی به لحاظ هزار سال تاریخ هنر، معماری و فناوری معماری دارد. 

آیا برای طراحی و اجرای بهسازی لرزه ای و مقاوم سازی این بناها از فناوری های نوین بکار برده می شود؟

امروزه برای طراحی مقاوم سازی این بناها نرم افزارها و روش های محاسباتی جدیدی وجود دارد. در کنار این روش های نوین، استفاده از مصالح جدید نیز الزامی است. یکی از این مصالح،FRP( الیاف تقویت شده با پلیمر های رزین اپوکسی) است که مورد استفاده قرار می گیرد.

به نظر می رسد نقش معماری ایرانی- اسلامی طی دهه های اخیر نسبت به گذشته کمرنگ تر شده است، علت اصلی این امر چیست؟

یکی از علت های آن مربوط به غفلت ما از ارزش ها و یافته های ارزشمند تاریخی کشورخودمان است. ما به جای پرداختن به ارزش های معماری ایران، الگوهای معماری کشورهای دیگر را وارد سرزمین مان کرده ایم. الگوهایی که جایگزین هنر و معماری ایرانی شده اند. این امر باعث شده تا ما از آن ویژگی ها و ارزش های معماری اسلامی مان فاصله بگیریم و معماری شهرسازی ما در جایگاه مناسب خودش قرار نگیرد.

اگر همچنان نسبت به این مساله اغفال کنیم، چه آینده در پیش روی معماری ایرانی قرار خواهد گرفت؟

خوشبختانه مقام معظم رهبری در مورد حفظ معماری و شهرسازی اسلامی ایران تاکید فراوانی داشته اند و امروزه از مسوولان عالی رتبه نظام گرفته تا دستگاه های اجرایی و مجامع علمی مانند دانشگاه ها و انجمن های تخصصی نسبت به این موضوع توجه زیادی داشته اند. امسال نیز کارهای مختلفی از سوی دستگاه های اجرایی و دانشگاه ها صورت گرفته است به همین دلیل من آینده معماری ایران را نسبت به گذشته خیلی بهتر می دانم و معتقدم ما هم اکنون به سمت تحقق معماری-شهرسازی اسلامی و ایرانی گام برداشته ایم اما نیاز به کار و تلاش زیادتر در هر دانشگاه ها، دستگاه های نظارتی و اجرایی و سازمان های مجری بناهای دولتی وغیر دولتی داریم تا شاهد معماری و شهرسازی مطلوب در کشورمان باشیم.

 

گفتگو: فرزانه صدقی

 

 

 

 

 

 

 

 

No tags for this post.

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا