المپیک،زیکا،سفر به ریو
به این بهانه دکتر علی اردلان،اپیدمولوژیست مهمان برنامه چرخ بودند تا مخاطبان شبکه 4 درباره ویروس زیکا و راههای مقابله با آن اطلاعات بیشتری پیدا کنند.
مسئولان برگزاری المپیک معتقدند یک مقدار بزرگنمایی شده و این قدرها هم ورزشکاران و مسافران درخطر نیستند و همه چیز تحت کنترل است. آیا واقعا می شود نسبت به سفر به برزیل مطمئن بود؟
به هر حال باید به برآوردهای سازمان جهانی بهداشت استناد کرد که به عنوان آژانس فنی این موضوع چه نظری دارد. با اینکه احتمال خطر وجود دارد، سازمان جهانی بهداشت، نه برنامه را کنسل کرده و نه توصیه کرده که برنامه به تعویق بیفتد، ولی توصیه می کند که یکسری نکات بهداشتی و پیشگیری رعایت شود، حالا چه توسط ورزشکاران و چه توسط افراد گردشگر. عمده این احتیاط ها هم برمی گردد به اینکه زیکا یک بیماری ویروسی است که از طریق پشه آئدس منتقل می شود و افراد مبتلا می شوند. در 80 درصد موارد بدون علامت است یا علائم خفیف است. جای نگرانی که وجود دارد علائم عصبی است که به خصوص برای کودکان ممکن است ایجاد کند.
این علائم عصبی، روی ساختار مغزی کودکان اثر میگذارد؟
مادری که باردار است چنانچه مبتلا شود، ممکن است بچه با مغز تکامل نیافته به دنیا بیاورد که دچار میکروسفالی یا کوچکی مغز است. به هر حال یک عارضه خیلی خیلی جدی است. در بعضی موارد نادر دیده شده است که بالغین دچار سندرمی به اسم گیلن باره می شوند یک حالت ازفلجی وبی حسی است که آن هم می تواند خطرناک باشد.
بنابراین فرد گزیده شده و ناقل ویروس در خطر نیست، بیشتر نوزادی که از مادر گزیده شده متولد میشود، در خطر است. آیا ممکن است خطری خود فرد ناقل را هم تهدید کند.
اگر دچار این اختلالات عصبی که عرض کردم مثلا گلین باره شود که خیلی نادر است، بله، ولی در مجموع بیماری است که نسبت به بیماری های مشابهی که از این پشه آئدس ایجاد می شود مثل ِدنگی و موارد دیگر خفیف تر است. مریض ممکن است تب کند، دچار درد بدن شود، درد عضلات، درد مفاصل، دچار دانه های قرمز روی بدن به خصوص روی صورت و گردن و سینه و قرمزی چشم شود.
تهوع شامل این علائم نیست؟
ممکن است ولی به صورت کلاسیک نمی نویسند و در علائمش اشاره نشده است. مواردی که عرض کردم علائم بارز بیماری است، ولی در 80 درصد موارد بدون علامت است و 2 تا 7 روز بعد از گزش ممکن است نشانه ها مشخص شود.
خود اینها هم آن فرد را در یک وضعیت بلاتکلیفی و ناایمن قرار می دهد و اصلا متوجه نمی شود که مبتلا شده است. ولی خیلی خیلی مهم است که خانم های باردار به این منطقه سفر نکنند، یعنی حداقل این یک المپیک را خانه بنشینند .این طوری ایمن تر خواهند بود.
کسانی که چه به عنوان ورزشکار و چه به عنوان توریست می روند، چنانچه مبتلا نشدند و هیچ علامتی ندارند، زمانی که برمی گردند تا دوماه ارتباط جنسی محافظت شده داشته باشند. آنهایی که علامت دارند، حتی از نوع مشکوک، اینها بهتر است که شش ماه باشد. این یکی از مهمترین توصیه هایی است که انجام می شود. بهتر است موقعی که برمی گردند تا یک ماه خون ندهند.
برزیل جای خوبی برای ماه عسل نیست؟
قطعا، الان حداقل. تا زمانی که این بحث زیکا منتفی بشود. الان حدود 60 تا کشور دیگر هم درگیر هستند.
هندوستان پیشتر گفته بود تا دو سه ماه آینده واکنسش را خواهد ساخت.آیا واقعا واکسنش ساخته شده است؟
خیلی خبر قطعی وجود ندارد. روی چنین بیماری هایی همیشه تحقیقات خیلی جدی می شود، راجع به آن صحبت می کنند، شرکت هایی که این واکسن ها را می سازند، بحث های تبلیغاتی شان را دارند، ولی تا زمانی که سازمان جهانی بهداشت اعلام نکرده که این واکسن وجود دارد و موثر است، بهتر است که جوابی که بنده خدمتان می دهم نه باشد.
آقای دکتر وقتی به سبک این ویروس هایی که هر از چند گاهی ظهور می کنند نگاه می کنیم همیشه همه گیرشدنشان یک قصه است، ولی داستان تولد و پیدایشان بحث دیگراست. آیا ممکن است رفتار انسانی منجر به خلق چنین ویروس های جدیدی شود؟ اصلا چرا ما شاهد تولد ویروس های جدید هستیم؟
خب یک بخشش برمی گردد به تغییرات و تحولات ژنتیکی که می تواند ایجاد شود.
در همه موجودات؟
درهمه موجودات. اینکه یک بحث عمدی در آن وجود داشته باشد و آن داستان های بیوتروریسم و اینها که در دنیا وجود دارد، همیشه به عنوان فرضیه و تئوری مطرح است. اگر خاطرتان باشد زمانی که سارس هم آمد، خیلی این بحث جدی بود که اصلا یک کار انسان ساخت است.
که مثلا شرکت های داروسازی می سازند که بعدا داروهایشان را بدهند که این یک نوع کسب و کار است.
همه این ها فرضیه و تئوری هاست.
ممکن است باشد؟
بله،
جواب قطعی ندارد؟
جواب قطعی هم ندارد، ولی حداقل آن قسمتی که در حوزه بهداشت و پیشگیری به ما مربوط می شود، این است که خودمان را آماده کنیم که افراد بیشتری مبتلا نشوند و الان از قضا خیلی جالب است که بدانید وزارت بهداشت و مرکز مدیریت بیماری ها برنامه خیلی مفصلی دارد برای کاروان المپیک که دارند به برزیل می روند.
این خیلی نکته مهمی است. آیا کاروان ما ایمن هستند؟ شاید این سوالی است که همه بپرسند که آیا فکری شده که این کاروان ایزوله برود و ایزوله برگردد؟
بله، اتفاقی که افتاده این است که یکسری جلسات هماهنگی بین وزارت بهداشت و آن سازمان مربوطه و برگزارکنندگان برگزار شده، رابط سلامت از خود آن کاروان تعریف شده، همه تیم آموزش دیده اند، آن رابط آموزش ویژه دیده است و برای آنها پروتکلی تعریف شده که حتی زمانی که برمی گردند تحت مراقبت هستند که اگرخدای ناکرده علامتی مشاهده شد، بلافاصله تست های تشخیصی بتواند دقیق ترانجام شود. البته توصیه هایی هم شده که البته این توصیه ها فقط برای ورزشکاران نیست و برای مسافران نیز هست که این پشه علاوه بر اینکه شب می گزد، روز هم فعال است و در فضاهای بسته هم می تواند گزش را انجام دهد و خونخواری کند. بهترین کار این است که تا جایی که می شود فضا، فضای بهداشتی و تمیزی باشد، خنک باشد، توری داشته باشد که پشه وارد نشود. در فضای بیرون حتما لباس ها آستین بلند باشد. از مواد دافع حشرات استفاده شود.
همین کرم ها ولوسیون های دافع حشرات؟
بله، ولی توصیه می شود قبل از سفر حتما آن موادی را که می خواهند استفاده کنند، تست کنند که آلرژی یا حساسیت نداشته باشند. این توصیه های اصلی است که انجام می گیرد. اینها هم در گروه ورزشکاران و هم برای بقیه مسافران صادق است.
آقای دکتر علیرغم اینکه همه محافظت ها را ما بکنیم، یک بحث جدی احتمالا ازدحام جمعیت در انتقال و اپیدمی شدن بیماری های مختلف است. حالا الزاما در مورد زیکا صحبت نکنیم، آیا تجمعات انسانی احتمال انتقال را افزایش می دهد؟
سوال خیلی خوب است. به هر حال بحث تجمعات انبوه یکی از بحث ها و چالش های بزرگ در دنیا است از چالش های سلامتی و همان طور که اشاره کردید بله دقیقا این تجمعات می تواند احتمال انتقال را افزایش بدهد. فرض کنید شما در فصل آنفلوانزا باشید، چنانچه تعداد کم باشد، این انتقالات هم کمتر خواهد بود. تعداد که زیاد باشد تعداد مبتلا ممکن است اضافه شود، تماس ها بیشتر خواهد شد و طبیعتا احتمال آلودگی و خدای ناکرده طغیانش هم ممکن است اضافه شود . راهش که خیلی مهم است، بحث آموزش اولیه و بعد یکسری اقدامات ساده پیشگیری است. از جاهایی که تجمع است حتی الامکان دوری شود. همین الان هم در برزیل فصل سرد خواهد بود، حتی پیک آنفلوانزا را عملا پشت سر می گذرانند تا زمان المپیک ولی باید مراقب بود. حتی توصیه می کنند که جاهایی که خیلی تجمع است، حتی الامکان حضور پیدا نکنید تا ایمن باشید.
برای زیکا انتقال انسان به انسان هم وجود دارد ؟
از طریق تماس جنسی است.
به جز آن، معاشرت های روزانه مثل دست دادن ؟
نه خود پشه این زحمت را می کشد.
برویم به سراغ انتقال های ویروسی که تبدیل به یک بیماری همه گیر می شود، تبدیل به یک وضعیت همه گیر می شود.مثلا برای اچ آی وی یک مدل پراکندگی ویروس داریم، و به نظر می آید این یک ویروس بزرگ است. برای یک موردی مثلا زیکا موقعیت زمانی آن را مشخص می کند که چه وضعیتی دارد. شاید المپیک باعث می شود که بحث آن خیلی برجسته شود؟ ما اصولا ویروس ها را می توانیم طبقه بندی کنیم، ویروس های دستهA که خیلی خطرناکند تا دسته B و C و غیره ؟
ویروس ها هم بر اساس جنسشان و عوارضشان می توانند تقسیم شوند. مثلا در زمینه زیکا، رئیس بخش اصلی مدیریت بیماری های وزارت بهداشت آمریکا از زیکا به عنوان یکی از پیچیده ترین بیماری هایی که بشر تا حالا با آن مواجه بوده، نام می برد.چراکه از گزش یک پشه امکان دارد که یک کودکی میکروسفالی به دنیا بیاید و روی بالغین شاید اثر جدی غیر از گلین باره که عرض کردم، نداشته باشد.
چرا رفتار ویروس ها با هم متفاوت است؟
به هر حال ژنتیکی که دارند، خصوصیاتی که هر کدام دارند، گونه های بسیار بسیار متعددی دارند و بعضا هم می خواهند تغییر پیدا کنند، مثل داستان آنفلوانزا به هر حال ما مرتب با سویه های جدیدی مواجه می شویم و هر کدام خصوصیات خودشان را دارند، به همین دلیل است که توصیه هایشان بعضا می تواند متفاوت باشد، ولی در انتقال خیلی از این ویروس ها پشه می تواند خیلی وقت ها نقش مهمی داشته باشد. بحث تماس فرد به فرد، ویروس هایی که سیستم تنفسی را درگیر می کنند، اینها یک گروه مهم برای خودشان هستند و راه های پیشگیری از آنها هم این است که ماسک وجود داشته باشد، تماس فردی و لمسی حداقل باشد، مثلا عطسه کردن، افراد اکثرا تو دستشان عطسه می کنند در صورتی که درست است که در آرنجشان عطسه کنند.
بله، این خیلی نکته مهمی است. حتی در مطالب آموزشی هم می آید
داستان خیلی از انتقال های ویروسی از طریق تماس با خون، سرم، بزاق، تماس جنسی است و از روی عوارضشان هم اینکه چقدر کشنده هستند، چقدر کشنده نیستند هم می شود اینها را تقسیم بندی کرد.
چگونه است که برای برخی واکسن درست می شود و برای برخی واکسن درست نمی شود؟ به طور مثال زیکا گفته می شود اینقدر پیچیده است که نمی شود واکسنی برعلیه آن درست کرد.
این بر می گردد به ساختار ژنتیکی و خصوصیات ویروس.
برگردیم به داستان المپیک، توصیه می شود اگر بچه ها، سالمندان، افرادی که بیماری مزمن خاص دارند به خصوص اگر بحث ضعف سیستم ایمنی هست، اینها حتما واکسن آنفلوانزا را بزنند، گرچه به صورت عموم این توصیه الان برای مسافران خودمان انجام نمی گیرد، مگر اینکه گروه های خاصی باشند .
خیلی متشکرم. آقای دکتر، وقتی راجع به همه گیر شدن بیماری ها صحبت می کنیم، یکی از راههای نجات بشر به نظر می آید که واکسیناسیون هست، در مقاطع مختلف زمانی که ضرورت وجود دارد، واکسیناسیون هست. هفته پیش در برنامه چرخ، در لابه لای بحت تراریخته ها و تغییرات ژنتیکی که در محصولات تراریخته داده می شود، اشاره شد که در ایالات متحده و در برخی نقاط دنیا برخی معتقد هستند که واکسیناسیون ضعف سیستم ایمنی ایجاد می کند و این شیوه ایمن کردن بدن در طی زمان، نسل هایی را به وجود آورده که نسل های ضعیف تری هستند. آیا چنین دیدگاهی در عصر جدید درست است؟
به هر حال تولید واکسن برای هر کدام از بیماری ها یکی از آرزوهایی است که جوامع بشری دارند. الان راجع به زیکا هم که صحبت می کردیم یکی از نقطه ضعف های ما از قضا این است که واکسنش را نداریم. ممکن است در جایی منجر به ضعف سیستم ایمنی شود که تازه در مکانیزمش اصلا این است که سیستم ایمنی شما را تحریک می کند که آنتی بادی ها ساخته می شوند. به همین دلیل هم، واکسن ها چیزهای خوبی هستند. خیلی هم بهتر است، کما اینکه در ایران هم از تحقیقات مرتبط با تولید واکسن حمایت میشود.
اگر جهان را بدون واکسیناسیون تصور کنیم، آیا ما تا الان منقرض شده بودیم؟
سوال خیلی سختی است، ولی نه خیلی بعید است.
ولی احتمالا جمعیت اینقدر هم نبود؟
جمعیت زمین به خیلی از فاکتورها وابسته است. یعنی بحث ویروس ها و واکسیناسیون یکی از فاکتورها است.الان آن چیزی که خیلی نگران کننده است و ایرانی ها را که خیلی می کشد و باید واقعا نگرانش بود، بحث بیماری های غیر واگیر است که اصلا بحث ویروس نیست، بحث بیماری های عفونی نیست، بحث واکسن نیست.
مثل چه بیماری هایی؟
مثل دیابت یا فشار خون که عوارضش ابتلا به بیماری های قلبی وعروقی است.
و البته دیابت هم که این روزها خیلی راجع به آن صحبت می شود و خبرهای بدی داده می شود راجع به آینده ای که در پیش روی ما هست و خیلی جالب است که در این گیر و دار یکدفعه شما به یک چیزهای جدیدی برمی خورید. یعنی ما از نوشابه عموما همه را منع می کنیم به دلیل میزان قندی که دارد، ولی کم و بیش داریم وارد یک نوشیدنی جدید در جامعه می شویم که نوشیدن آب نیشکر است. این روزها خیلی در خیابان و جاهای مختلف دیده می شود که گفته می شود آب نیشکر سهم خیلی قابل اعتنایی در افزایش توانمندی های مختلف دارد، ذهنی، جسمی و همه چیز و دعوت می شود که به جای نوشابه شما بیایید آب نیشکر مصرف کنید که ظاهرا به نظر می رسد که منبع غنی از قند است که منجر به دیابت بشود.
بحث دیابت و فشار خون بالا و بیماری های این چنینی ها به الگوی زندگی و سبک زندگی ما و همین داستان تغذیه برمی گردد .یکی از بحث هایی که ما در جامعه داریم این است که گاهی اوقات توصیه می کنیم که مردم چیزی را نخورند مثل نوشابه، ولی از یک طرف دیگر جایگزین های آن را خیلی نداریم. تدارکی ندیده ایم. بحث آب نیشکر مطرح می شود، بحث نوشابه های زیرو است، بحث نوشابه های رژیمی است و اینها هم ایمن بودنشان بعضا ممکن است جای سوال داشته باشد و چیزی که در جامعه شدیدا نیاز است انجام تحقیقاتی است که بگوید با فرهنگ ایرانی چه غذای جایگزینی باید مصرف شود. مثلا توصیه می شود که پیتزا نخورند، در صورتی که مثلا در خانه محال است شما بچه ای داشته باشید و هفته ای دو بار نخواهد سفارش پیتزا دهد. دفعه سه و چهار و پنج را شما باید خیلی مقاومت کنید و واقعیت این است که خود این غذاها شاید خیلی بد نباشند، بحث سر این است که از چه ماده ای برای تولید آنها استفاده می شود و شاید لازم باشد که اصلا جامعه روی تکنولوژی و فناوری فست فودها کار کند که سالم تر شوند. در نوع زندگی اخیر ما استفاده از غذاهای سنتی خوشمزه ایرانی خیلی امکان پذیر نیست و مردم به سمت همین فست فودها روی می آورند.
چاره چیست؟
راههای جایگزین هم وجود دارد.لازم نیست یک پیتزا با سوسیس و کالباسی درست شود که خودش هم معلوم نیست با چه کیفیتی دارد تولید می شود. واقعیت این است که همین الان به صورت خیلی شایعی در اطرافتان افرادی را می بینید که فشار خون ، قند و چربی دارند . خیلی از اینها به داستان غذا برمی گردد.
البته فعالیت فیزیکی هم خیلی خوب است.
آیا دیابت و دیگر بیماریهای عصر جدید را هم در فهرست بیماری های همه گیر قرار می دهید؟
بله
کنترل این بیماریها با تغییر سبک زندگی مردم ممکن میشود؟
به هر حال باید دید چرا ایجاد می شود . زمینه های ژنتیکی هم ممکن است داشته باشد، ولی بحثی که وجود دارد در این شکی نیست که چند کار باید انجام گیرد. فعالیت فیزیکی خیلی خیلی موثر است، بحث رژیم غذایی درست، کم قند، خیلی مناسب است. رژیم غذایی که پر از سبزی و فیبر است توصیه می شود. خوردن کمتر گوشت قرمز توصیه می شود و مجموع اینها باعث می شود که احتمال ابتلا به این بیماری ها کمتر شود وگرنه متاسفانه همان طوری که می بینید جزو علل اصلی مرگ و میر ایرانی ها، بحث بیماری های قلب و عروقی است که به بحث عوامل خطر غیرواگیر برمی گردد.
ازویروس زیکا شروع کردیم به سبک زندگی روزمره مان رسیدیم. برگردیم دوباره به ویروس زیکا.خود برزیل برای پیشگیری چه کند؟ همجواری با جنگل های آمازون و شرایط اقلیمی برزیل، زیستگاه بسیار خوبی برای رشد موجودات مختلف از جمله پشه آئدس است که ناقل زیکو است. آیا برزیل می تواند محیط را ایزوله کند؟
منطقه ای گرم و استوایی است و از قضا آن طبیعت زیبایش منبع درآمد هم هست. مرکز جلب توریست است و الان هم اقداماتی که دارند انجام می دهند این است که تا جایی که می شود امکان زاد و ولد پشه را کم کنند و این در جاهایی اتفاق می افتد که آب راکد دارید. برکه ای وجود دارد، حتی مثلا گلدانی وجود دارد که مرطوب است یا آب در آن جمع می شود توصیه می شود که اینها حداقل هفتگی کاملا تمیز و پاک شوند و اتفاق دیگر این است که خود این انتقال فرد به فرد هم تا جایی که می شود کم شود تا به حدی برسد که ایمنی دسته جمعی به حدی برسد که خودش جلوی بیماری بایستد تا واکسن مربوطه به دست بیاید.
ماجرای ویروس زیکا و همه گیر شدن بیماری ها می تواند به ما روشی را یاد بدهد که در جمع های عمومی یا جمع هایی که خیلی زیاد است، مثلا استادیوم آزادی یا حتی سفرهای زیارتی که داریم نکات بهداشتی را رعایت کنیم.
دقیقا، یکی از مواردی که در ایران دارد اتفاق می افتد، مراسم راهپیمایی اربعین است و در اینجا هم زائران محترم از همین الان باید توصیه های بهداشتی وزارت بهداشت را گوش کنند.
No tags for this post.
