روایتگری تاریخ از زبان سکه‌ها

پیش از ظهور سکه و اسکناس مردم از چه روش هایی برای انجام معاملاتشان استفاده می کردند؟

اولین روش مبادلاتی پیش از ضرب سکه مبادله کالا به کالا بوده که در آن افراد کالاهای خود را برحسب نیازشان با یکدیگر مبادله می کردند. با این حال یکی از مشکلاتی که در این روش وجود داشت این بود که ارزش کالاها با یکدیگر برابر نبودند. بنابراین به صورت قراردادی، برخی از کالاها قیمت گذاری شدند. صدف ها، سنگ های قیمتی، گندم و نمک از جمله این کالا ها بودند و برای آن ها در حجم های مشخصی، قیمت های قرادادی تعیین می شد. با استفاده از این کالاها که کالاهای حد واسط نام داشتند، افراد می توانستند معاملاتشان را انجام دهند. پس از گذشت مدتی، مردم متوجه مشکلات خاص این روش شدند و با کشف خاصیت فلزات، کالاها جای خود را به فلزات دادند. این فلزات بودند که در معاملات ایفای نقش می کردند و معمولا از آن ها برای قیمت گذاری اشیای مختلف استفاده می شد. تعدادی از این اشیای فلزی در ویترین موزه پول به نمایش در آمده اند. این اشیای فلزی شامل میله های فلزی، حلقه های فلزی و بسیاری انواع فلزات دیگر بودند. آن ها در اندازه ها و وزن های مختلف ساخته می شدند و ارزش های متفاوتی بودند و از آن ها برای پرداخت بهای کالاهای متعدد استفاده می شد. استفاده از فلزات به چند جهت حائز اهمیت بود؛ نخست این که فلزات دارای ارزش ذاتی بودند و در این میان با ارزش ترین فلز طلا بود. دوم این که فلزات کمتر آسیب می دیدند و مشکلات روش های قبلی را هم نداشتند. تنها مشکل مربوط به فلزات، حمل و نقل دشوار آن ها در تعداد زیاد بود بنابراین در آن زمان افرادی به فکر ساخت سکه افتادند که کوچکتر بودند و حمل و نقل شان هم آسان تر بود.

نخستین سکه های دنیا متعلق به کدام کشور هستند؟

نخستین سکه های جهان در موزه پول به نمایش گذاشته شده اند و در نوع خود نخستین سکه های استاندارد به شمار می آیند و تاریخ ضرب آن ها به قرن ششم پیش از میلاد باز می گردد. این سکه ها برای نخستین بار در کشوری به نام "لیدی" ضرب شدند که در غرب ترکیه امروزی واقع شده بود. این کشور در ساخت نخستین سکه های استاندارد، قواعدی را رعایت می کرد. تصاویر موجود بر روی این سکه ها تصویر شیر و گاوی است که در حال نبرد هستند. گفته می شود این تصویر نشان ملی آن ها بوده و همچنین گفته می شود این سکه ها به شیوه دستی ساخته شده اند و یک رو هستند.

اولین سکه ها در ایران در چه دوره ای ضرب شدند؟

در موزه پول اولین سکه های ایرانی به نمایش گذاشته شده اند و در دوره هخامنشی بود که نخستین سکه های ایرانی به دستور داریوش اول ضرب شدند. دو نمونه از این سکه ها در اینجا به نمایش گذاشته شده اند که یکی از آنها از جنس طلا و دیگری از جنس نقره است. واحد سکه های نقره در آن دوران "شکل" و واحد سکه های طلا "دریک" یا "داریک" بوده است. بر روی این سکه ها تصویر داریوش اول قرار دارد که تیر و کمانی در دست دارد، لباس پادشاهی به تن دارد و تاجی هم روی سرش قرار دارد. این سکه فوق العاده زیباست هم به لحاظ کیفی و هم این که ساخت آن به 2600 سال قبل باز می گردد. در ایران ضرب سکه همچنان ادامه پیدا کرد. با این حال به دلیل گستردگی امپراتوری هخامنشیان، همچنان از روش های قبلی به ویژه در میان مردم عادی استفاده می شد. یکی از مباحث مهمی که درباره سکه های ایرانی وجود دارد، درجه خلوص سکه های طلای ایرانی است که گفته می شود تقریبا زر ناب هستند. با این حال این سکه ها بر خلاف آن چه تصور می شود، شکننده نیستند. معمولا وزن این سکه ها ارزش آنها را تعیین می کرد و به طور مثال یکی از سکه های یک دریکی موجود در ویترین، حدود 8/40 گرم وزن دارد و سکه دو دریکی دو برابر این میزان وزن دارد. در موزه پول، در کنار برخی از سکه ها که احتیاج به معرفی بیشتر دارند، مانیتورهایی قرار داده شده که اطلاعات لازم را در اختیار علاقه مندان می گذارد.

نخستین سکه های جهان در موزه پول به نمایش گذاشته شده اند و در نوع خود نخستین سکه های استاندارد به شمار می آیند و تاریخ ضرب آن ها به قرن ششم پیش از میلاد باز می گردد.

در آن دوران معمولا بر روی سکه ها چه تصاویری حک می شدند؟

ضرب سکه پس از داریوش اول ادامه پیدا کرد و هر پادشاهی که بر سر کار می آمد سکه ضرب می کرد و معمولا بر روی سکه تصویر خود پادشاه نقش می بست. معمولا اوایل دوره هخامنشی سکه ها یک رو بودند اما رفته رفته پشت سکه ها نقوش مورد علاقه آن دوران نقش می بست. پشت سکه ها تصاویر مختلفی به چشم می خورد. به تدریج خط هم بر پشت سکه ها ظاهر شد و در دوره های تاریخی مختلف خطوط مختلفی نقش می بستند. این خطوط معمولا نام پادشاه، محل ضرب سکه و تاریخ ضرب سکه را به صورت علامت اختصاری یا به صورت کامل در پشت سکه ها نشان می دادند.

چیدمان سکه ها در موزه پول بر اساس چه معیاری است؟

در این موزه سعی شده که سکه ها بر اساس دوره های تاریخی چیده شوند و ابتدا سکه هایی از پادشاه هخامنشیان و نماینده های آنها چیده شده است. البته سکه های طلا در انحصار شاهنشاه اصلی بوده و سایرین اجازه داشتند از فلزات دیگر برای ضرب سکه استفاده کنند. پس از دوره هخامنشیان، تعدادی از سکه های دوره اسکندر و سلوکیان در ویترین ها مشاهده می شود و پس از آن به ترتیب سکه های دوره پارت ها یا اشکانیان و سپس ساسانیان  مشاهده می شود.  معمولا سکه ها را به پیش از اسلام و پس از اسلام گروهبندی می کنند و در دوره اسلامی به ویژه اوایل این دوره غالبا تصویر بر روی سکه ها وجود ندارد چون در این دوره به خط بیشتر اهمیت داده می شد و بخش هایی از آیات و عبارات اسلامی و قرآنی در پشت و روی سکه ها نقش می بست.

یکی از مواردی که موزه پول را غنی تر کرده، کوچک ترین سکه است که در دوره هخامنشیان و در جزیره آراد ضرب شده است.

یکی از مواردی که این موزه را غنی تر کرده، کوچک ترین سکه است که در دوره هخامنشیان و در جزیره آراد ضرب شده است.  این جزیره جزو قلمرو هخامنشیان بوده است. بر روی این سکه نیم رخ یک انسان وجود دارد و بسیار جای شگفتی است که با ابزار محدود و نه چندان پیشرفته چگونه توانسته اند نیم رخ یک انسان را بر روی یک سکه ای با ابعاد بسیار ریز حک کنند؛ پشت این سکه هم به زبان لاتین نوشته هایی وجود دارد. در این موزه همچنین اولین سکه پادشاه زن ایرانی به نام پوراندخت ساسانی موجود است.

آیا موزه پول به همین میزان از لحاظ نمایش اسکناس نیز غنی است؟

موزه پول از لحاظ اسکناس مجموعه غنی به شمار می آید و اسکناس های رایج در ایران از زمان قاجار به بعد در ویترین ها مشاهده می شود. مجموعه کامل اسکناس های شاهان قاجار، اسکناس های دوره پهلوی اول، دوره پهلوی دوم و مجموعه ای کامل از اسکناس های دوره جمهوری اسلامی در موزه وجود دارند. همچنین اولین اسکناس جعل شده در ایران در این موزه وجود دارد.

دلیل وجود تعدادی مجسمه در موزه پول چیست؟

معمولا در فضای موزه عناصر نمایشی مختلفی گاهی مرتبط و گاهی غیرمرتبط به نمایش گذاشته می شوند. مجسمه های موجود در این موزه از جنس برنز و متعلق به قرن نوزدهم فرانسه هستند. همچنین دو مجسمه سنگی بزرگ که احتملا متعلق به قرن 17 و ساخت کشورایتالیا هستند.

 نورپردازی موزه برپایه اصول و استانداردی خاصی انجام شده است؟

سکه به دلیل کوچک بودن یک شی خاص نمایشی است و ما از تمامی عوامل و عناصر استفاده می کنیم تا توجه بازدیدکنندگان را به سکه معطوف کنیم. بنابراین، نورپردازی موزه به گونه ای انجام  شده که بیشتر شی موجود در ویترین مورد توجه قرار گیرد. در نتیجه  از نورهایی استفاده شده که کمترین آسیب را به سکه برساند و چون سکه ها اغلب از جنس نقره هستند، تلاش شده که جنس نور و رنگ آن روی سکه تاثیر نگذارد و بهترین حالت نمایشی را داشته باشد.

 

گفتگو: شه تاو ناصری

No tags for this post.