پیوند اعضا در گذر زمان

پیوند قرنیه: ایده پیوند قرنیه نخستین بار سال‌١٧٨٩ به روش استفاده از شیشه به‌ جای قرنیه انسانی مطرح شد که البته این ایده عملی نشد. اوایل قرن١٩ تلاش‌هایی برای استفاده از قرنیه گونه‌های مختلف حیوانی در انسان انجام شد که موفقیت چندانی در این زمینه به دست نیامد. سال‌١٨٧٧، «فون هیپل» اولین ترفاین مدور مکانیکی را استفاده کرد که هنوز هم اساس برش در پیوند قرنیه مدرن است. در این میان کشف اتر و کلروفورم در سال‌های ١٨٤٦ و ١٨٤٧، انتشار نظریه «لیستر» مبنی بر شرایط استریل برای جراحی موفق در سال‌١٨٧٦ و نیز کشف کوکایین موضعی توسط «کوهلر» در سال‌١٨٨٤در دستیابی به موفقیت در زمینه پیوند قرنیه نقش بسیار مهمی داشته است. بر این اساس «ادوارد زیرم» سال ۱۹۰۵ در یک کلینیک تخصصی چشم در جمهوری چک اولین عمل موفقیت‌آمیز پیوند قرنیه را روی انسان انجام داد. تا دو دهه پیشرفت چندانی در این زمینه رخ نداد تا این‌که در سال‌های ١٩٣٠-١٩٢٠ «الشینگ» اساس پیوند قرنیه نوین را پایه‌گذاری کرد.

پیوند کلیه: نخستین پیوند از اهداکننده مرگ مغزی توسط جراح اوکراینی «یوری وارانی» در دهه 1930 انجام شد که پس زدن عضو پیوندی به شکست این عمل منجر شد. «جوزف موری» و «جی. هارتول هریسون» سال 1954 نخستین پیوند موفق یعنی پیوند کلیه بین دوقلوهای همسان را به انجام رساندند. دلیل موفقیت این پیوند چیزی نبود جز این‌که در دوقلوهایی که ازنظر ژنتیکی یکسان هستند، به جلوگیری از عملکرد سیستم ایمنی بدن نیازی نیست. اواخر دهه 1940، «پیتر مداوار» مفهوم پس زدن را روشن‌تر کرد. مداوار با شناسایی واکنش سیستم دفاعی بدن در سال 1951 پیشنهاد کرد که برای مواجهه با این رویداد از داروهای سرکوبگر سیستم ایمنی استفاده کرد. در آن زمان، کورتیزون به‌تازگی کشف شده بود و آزاتیوپرین که نقش مؤثرتری در این کار دارد سال 1959 شناخته شد؛ اما این‌ها کافی نبود. سرانجام سال 1970 سیکلوسپورین به‌عنوان داروی مؤثر سرکوب‌کننده سیستم ایمنی برای جراحی پیوند شناخته شد؛ اولین پیوند موفق کلیه از اهداکننده مرگ مغزی در ژوئیه سال 1959 در انگلستان توسط اورولوژیستی به نام فرد پیتر رپر در شهر لیدز انجام شد.

پیوند کبد: نخستین پیوند کبد انسان سال 1963 توسط یک تیم جراحی به سرپرستی دکتر توماس استارزل در ایالت کلرادو، شهر دنور آمریکا انجام شد. طی این عمل کبد کودکی که دچار تومور مغزی شده بود به کودکی سه‌ساله که دچار انسداد مجرای صفراوی شده بود و ازنظر فیزیولوژیک شرایط بسیار بدی داشت، پیوند شد. گیرنده در حین عمل با مشکل انعقاد خون و هموستاز روبرو شد و تنها پنج ساعت پس از پیوند، زنده ماند. دومین پیوند کبد انسان پنجم ماه می سال 1963 موفق‌تر از پیوند قبلی انجام شد، بیمار 22 روز بعد از عمل به علت آمبولی ریوی اما با یک کبد طبیعی درگذشت. در سال‌های بعد، دکتر استارزل چندین پیوند دیگر نیز انجام داد تا اینکه در سال 1967 نخستین موفقیت کوتاه‌مدت در این زمینه به دست آمد و بیمار تا یک سال پس از پیوند زنده ماند.

پیوند ریه: ژوئن سال 1963 میلادی «جیمز هاردی» در می‌‎سی‌سی‌پی موفق به پیوند ریه از یک فرد مرگ مغزی به یک فرد مبتلا به سرطان ریه شد اما بیمار پس از هجده روز به دلیل نارسایی کلیه جان باخت.

پیوند قلب: جیمز هاردی، پیشگام پیوند ریه، در سال 1964 اقدام به انجام عمل پیوند قلب کرد. او به دلیل نارسایی زودرس قلب گیرنده عضو، از قلب یک شامپانزه استفاده کرد که این کار هم به‌سرعت با شکست مواجه شد. نخستین موفقیت در این زمینه سوم دسامبر 1967، توسط کریستین برنارد در کیپ تاون آفریقای جنوبی به دست آمد. در همان زمان گیرنده عضوی به نام لوئیس واشکانسکی، هجده روز زنده ماند اما اثر ناخوشایندی را در ذهن بسیاری از مردم بر جای گذاشت. سرانجام 9 مارس سال 1981، نخستین پیوند موفق قلب و ریه در بیمارستان دانشگاه استنفورد انجام شد.

پیوند دست: نخستین پیوند دست که با موفقیت طولانی همراه بود، توسط تیم جراحان دست «کلینرت کوتز» با همکاری موسسه کریستین کلینرت، بیمارستان جویش و دانشگاه لوئیس ویل واقع در لوئیس ویل کنتاکی انجام شد. 24 ژانویه 1999 این جراحی روی متیو اسکات که اهل نیوجرسی بود، انجام شد. او دستش را در یک حادثه آتش‌بازی در سن 24 سالگی ازدست‌داده بود.

پیوند صورت: ۲۷ نوامبر سال ۲۰۰۵ برای نخستین بار عمل پیوند بخشی از صورت روی ایزابل دینور انجام شد. بخشی از صورت این زن به‌وسیله یک سگ از بین رفته بود و پزشکان با این عمل توانستند او را برای ادامه زندگی کمک کنند. دالاس وینز نیز اولین دریافت‌کننده پیوند کامل صورت است. صورت این فرد سال 2008 در اثر اتصال برق سوخته بود. وی توانست با این پیوند بار دیگر در میان مردم حاضر شود و حتی حس بویایی خود را به دست آورد. سال ۲۰۱۲ نیز بزرگ‌ترین عمل پیوند صورت انجام شد. در این عمل نوریس صورتی با اجزایی جدید مانند فک، دندان و زبان دریافت کرد.

پیوند از مرگ مغزی در ایران

پیوند كلیه و قرنیه قبل از انقلاب اسلامی در ایران انجام شده است؛ سال‌1٣١٣ اولین پیوند قرنیه در ایران توسط پروفسور شمس در بیمارستان فارابی تهران انجام شد. آبان سال 1347 نیز در بیمارستان نمازی شیراز عمل پیوند کلیه یک جوان 24 ساله به‌ یک زن 27 ساله با موفقیت انجام شد اما كلیه پیوندی از بیمار مرگ مغزی، از خارج از كشور تأمین می‌شد. پس از انقلاب و زمانی كه پیوند كلیه در ایران با توسعه چشمگیری همراه شد متخصصان و مسئولان برای ایجاد زمینه مناسب منظور استفاده از اعضای بیماران مرگ مغزی تلاش کردند. همچنان كه بعد از استفتاء‌ از حضرت امام خمینی (ره) و كسب اجازه و بنا بر فرمایش ایشان به‌صورت موردی پیوندهای قلب،‌ كلیه و كبد از مبتلایان به مرگ مغزی انجام شد. لایحه پیوند اعضا از بیمار مرگ مغزی سال 1379 در مجلس ششم مطرح و تصویب شد. با تصویب آیین‌نامه اجرایی قانون پیوند اعضای بیماران فوت‌شده یا بیمارانی كه مرگ مغزی آن‌ها مسلم است)، زمینه توسعه آن فراهم شد و سال 1381 شبكه فراهم‌آوری اعضای پیوندی ایران طراحی و به‌تدریج اجزای آن در تهران و شهرستان‌ها شكل گرفت و زمینه برای توسعه آن در همه استان‌ها فراهم شد. در ایران نخستین پیوند کبد از اهداکننده مرگ مغزی سال 1372 در بیمارستان نمازی شیراز انجام شد. فرد اهداکننده در تهران بود و عضو پس از برداشت به شیراز منتقل شد. پس‌ازآن پیوند قلب، روده باریک، ریه و پانکراس از دیگر جراحی‌های موفقیت‌آمیز انجام‌شده در ایران است.

 

گزارش: فرزانه صدقی

No tags for this post.