داستان سفر به اعماق اقیانوس

فکر می‌کنید اعماق اقیانوس‌ها چه جور جایی است؟ تحقیقات دانشمندان روایتگر دنیایی کاملا غیرعادی است؛ دنیایی در اوج سیاهی، محیطی فوق‌العاده سرد و مهم‌تر از همه فشاری غیرقابل تصور که می‌تواند زمینه در هم شکستن بافت‌های نرم را به آسانی مهیا کند. اما آیا این را هم می‌دانستید که برخی از موجودات زنده توانایی بقا در این شرایط بسیار سخت را دارند؟

فیلمی مستند اما تاثیرگذار در دنیای علم

هفتم فروردین 1391 کارگردانی به نام جیمز کامرون با قامتی کاملا خمیده و در شرایطی بسیار سخت در کابینی کوچک و محصور جای گرفت تا رویای فیلمبرداری از اعماق دریاها را در نقطه ای دوردست از اقیانوس آرام به واقعیت تبدیل کند. زیردریایی جیمز کامرون با نام «مبارزه طلب اعماق دریا» از نظر ظاهری بی شباهت به یک سیگار سبز غوطه ور در آب نبود. هدف از ساخت این شناور، انجام عملیات تحقیقاتی و پایش ژرف ترین نقطه شناخته شده در اقیانوس ها موسوم به دراز گودال ماریانا بود. درازگودال ها (Oceanic Trench)، زمین های پست و فرورفتگی های بستر دریاها و اقیانوس ها هستند که ژرف ترین نقاط اقیانوسی را می توان در آنها جستجو کرد. درازگودال ماریانا با عمق تقریبی 11 کیلومتر ژرف ترین نقطه در کل اقیانوس های جهان است که در بخش شمال غربی اقیانوس آرام و در نزدیکی جزیره گوام واقع شده است. جیمز کامرون کانادایی در سفر پرمخاطره 2.5 ساعته خود به منتهی الیه این درازگودال موفق شد تصاویری را به ثبت برساند که دانشمندان از آن با عنوان گنجینه ای نادر یاد می کنند. کامرون زیردریایی فوق پیشرفته خود را به عمق ده هزار و 898 متری هدایت کرد، اما متاسفانه امکان پیشرفت بیشتر برای وی در آن زمان مهیا نشد. ره آورد این سفر کم سابقه گردآوری مستندات علمی از وضعیت اعماق اقیانوس هاست. اما باید به خاطر داشت که جیمز کامرون سومین فردی بود که توانست درازگودال های اقیانوسی را از نزدیک ببیند. فیلم سه بعدی کامرون حاوی تصاویری خارق العاده ای از حیات در اعماق اقیانوس هاست. دانشمندان بسیاری بارها فیلم کامرون را به دقت دیده اند؛ به این امید که شاید گره رازهای اعماق اقیانوس یکی پس از دیگری گشوده شود. این فیلم را باید مهم ترین گام بشر در رمزگشایی از اعماق اقیانوس ها و حاصل تلاش بیش از دویست ساله بشر برای سفر به دنیای ناشناخته ها دانست.

چرخ های تاریخ به گردش درمی آید

اطلاعات درباره اقیانوس ها تا اواخر قرن نوزدهم میلادی بسیار محدود و ناچیز بود. افسانه های قومی و اسطوره ها اغلب تصاویری وحشتناکی را از اقیانوس ها پیش چشم مجسم می کردند که ما امروزه نمونه هایی از آنها را در فیلم های علمی – تخیلی می بینیم. تا مدت ها بشر بر این باور بود که موجودات اعماق اقیانوس ها فوق العاده بزرگ و عظیم الجثه و احتمالا متعلق به عصری متفاوت هستند. حتی دانشمندان نیز نظرات عجیب و غریبی در این زمینه داشتند؛ برای مثال تاریکی و سردی آب اعماق اقیانوس ها عده زیادی از دانشمندان را به این باور رسانده بود که احتمال زندگی در چنین شرایطی وجود ندارد. این نظریه قرن ها مورد قبول جامعه علمی بود تا این که دانشمندی به نام ادوارد فوربز در عصر ویکتوریا (اوج انقلاب صنعتی در بریتانیا) این باور را رسما به چالش کشید. این طبیعیدان که بیشتر به واسطه تحقیقات زمین شناسی اش شناخته شده، پس از لایروبی قسمتی از دریای اژه متوجه شد با افزایش عمق آب، تعداد موجودات زنده نیز کمتر می شود. فوربز در آن زمان چنین جمع بندی کرد که حیات در عمق 550 متری متوقف می شود؛ اما نظریه فوربز پنج سال بعد توسط دو طبیعیدان دیگر نروژی رد شد.

نخستین رکورد زنده از اعماق

مایکل (پدر) و گئورگ (پسر) اوسیان سارز دو طبیعیدان بودند که سال ها در یکی از شاخابه های باریک و ژرف دریای نروژ به فعالیت های تحقیقاتی و لایروبی مشغول بودند. آنها سرانجام سال 1864 میلادی (1243 ه.ش) موفق شدند نخستین موجود زنده اعماق به نام زنبق دریایی را از عمق 3000 متری به ساحل منتقل کنند. زنبق دریایی نوعی خارپوست است که هم در مناطق کم عمق و هم در اعماق حدود 6000 متری یافت می شود. تاکنون 600 گونه مختلف از زنبق دریایی در سراسر جهان کشف شده، اما اکنون پراکنش آنها در جهان نسبت به گذشته بسیار محدود شده است. دانشمندان آثار و بقایای فسیل های زنبق های دریایی را حتی تا اواسط و اواخر دوران زمین شناسی پالئوزوئیک (دوران وفور بی مهرگان) نیز ردیابی کرده اند. زنبق دریایی شباهت خیره کننده ای به گل ها دارد و نام آن نیز دقیقا از همین شباهت ظاهری گرفته شده است؛ اما زنبق های دریایی برخلاف نامشان نوعی حیوان هستند، ساقه های آنها نیز ابزاری موثر برای چسبیدن به بستر دریاست. کشف این جانور توسط مایکل و گئورگ اوسیان سارز موجی از هیجان را میان جامعه علمی به وجود آورد. زیرا نه تنها پیش از آن تصور می شد، این موجود زنده مدت هاست که منقرض شده بلکه مساله مهم تر مکان کشف این گونه آن هم در جایی بود که دانشمندان احتمال حیات را در آن منتفی می دانستند.

فرضیه انتقال اشکال قدیم حیات به اعماق

کشف زنبق دریایی در عمق 3000 متری بار دیگر فرضیه حضور اشکال قدیم حیات را در اعماق دریا زنده کرد. امپراتوری بریتانیا برای آن که بتواند پیشتازی خود را در این زمینه به دیگر کشورها اثبات کند، در خلال سال های 1872 تا 1876 میلادی (1251 تا 1255 ه.ش) دست به انجام تحقیقات گسترده ای زد. حاصل این تحقیقات گردآوری 4700 گونه ناشناخته و ثبت نخستین گزارش های مستند تعدادی از مهم ترین زیستمندان اعماق اقیانوس ها بود. گونه های تازه کشف شده حقیقتا غیرعادی و شگفت انگیز بودند. سرپرست تیم تحقیقاتی، سر چارلز تامسون مهم ترین دستاورد این تحقیقات را مطالعه بستر اقیانوس ها و شناخت بهتر عمیق ترین درازگودال جهان (دراز گودال ماریانا) عنوان کرد. یک قرن طول کشید تا بشر در نهایت توانست انتهای این گودال را از نزدیک مشاهده کند. دوم بهمن 1338 اقیانوس شناسی به نام جاکوئز پیکارد و ستوان دون والش از نیروی دریایی آمریکا با زیردریایی موسوم به تریسته راهی سفری پرمخاطره به اعماق درازگودال ماریانا شدند. پیکارد و والش در خلال سفر 5 ساعت و 47 دقیقه ای خود نتوانستند هیچ عکسی از اعماق این درازگودال تهیه کنند؛ زیرا محیط اطراف آنها بشدت تحت تاثیر گل و لای بود. پس از آن نیز بحث بر سر حیات در اعماق مدت ها ادامه داشت تا این که در قرن بیستم میلادی شواهد خیره کننده ای از تنوع زیستی در اعماق به دست آمد. اکنون این واقعیت مورد قبول است که اعماق اقیانوس ها غنی از حیات هستند، اما بسیاری از رازها هنوز موشکافی نشده است. در اواخر سال گذشته میلادی محققی به نام جفری دریزن از دانشگاه هاوایی، هدایت سفری دیگر به اعماق درازگودال ماریانا را برعهده گرفت. تیم تحقیقاتی دکتر دریزن با اعزام پنج شناور از راه دور موفق شد نه تنها اعماق این درازگودال بحث برانگیز، بلکه حتی دیواره های آن را نیز کاملا مورد ارزیابی قرار دهد. تنوع زیستی این درازگودال و تعداد موجودات حاضر در آن بشدت این محقق و جامعه علمی را شگفت زده کرد. حاصل این سفر نیز کشف تعدادی از گونه های ناشناخته نظیر ماهی سه پا و کاوش اعماق پنج تا ده هزار و 600 متری بود. با وجود همه تحقیقات انجام شده نه تنها در درازگودال ماریانا بلکه در دیگر نقاط جهان، هنوز رازهای بسیاری از اعماق اقیانوس ها ناشناخته باقی مانده است. تحقیقات دانشمندان طی 200 سال گذشته در صندوقچه اسرار اعماق را تا اندازه ای گشوده اما همان طور که جیمز کامرون پس از بازگشت به سطح آب گفت، این سفر درست شبیه مسافرت به یک سیاره دیگر است و هیچ محققی اکنون نمی تواند ادعا کند به انتهای این مسیر رسیده یا حتی به آن نزدیک شده است.

منبع:جام جم آنلاین

No tags for this post.

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا