حقانیت نام خلیج فارس، اثبات شده است

قدمت نام خلیج فارس مربوط  به هزاران سال پیش بوده  و خلیج فارس در تمام ادوار تاریخ به همین نام بوده است اما در قرن بیستم برخی از کشورها برای رسیدن به اهداف سیاسی خود نام جعلی خلیج عرب را به جای خلیج فارس  به کار بردند و باعث کشمکش های بین کشورهای حوضه خلیج فارس شدند. برای اثبات حقانیت نام این جغرافیای ایرانی، بر پایه کتب مورخان و جغرافی‌دانان و نویسندگان  از قدیمی‌ترین ایام تا عصر حاضر، با علی غلامرضایی، مورخ و پژوهشگر گفت‌وگو کردیم.

علی غلامرضایی، مدرس دانشگاه و نویسنده مقالات متعدد تاریخی در نشریات و مولف آثاری نظیر اوضاع نظامی دوره نادرشاه، اوضاع نظامی ایران در روزگار صفویه، اوضاع نظامی ایران از برافتادن نادر تا پایان دوره زندیه، کارنامه عباس میرزا در جنگ‌های ایران و روس است .

در ابتدا لطفا اشاره مجملی به جغرافیای خلیج فارس و مواجهه مورخان غیر ایرانی با این منطقه داشته باشید؟

 خلیج فارس یا دریای پارس آبراهی است که در امتداد دریای عمان و در میان ایران و شبه جزیره عربستان قرارگرفته است. مساحت آن ۲۳۳هزار کیلومتر مربع است و پس از خلیج مکزیک و خلیج هودسن سومین خلیج بزرگ جهان به شمار می‌آید. آثار عرب زبان بهترین و غنی ترین منابعی هستند که می توان با آن حقانیت نام خلیج فارس را به اثبات رسانید. در آثار پر اهمیتی که به زبان عربی تألیف شده، نام خلیج فارس مورد استفاده قرار گرفته است.

از نویسندگان معاصر عرب جرجی زیدان و فیلیپ حتی در کتاب های خود بارها از نام خلیج فارس استفاده کرده اند. جرجی زیدان یازده بار و فیلیپ حتی هفده بار در صفحات کتاب خود نام خلیج فارس را به کار برده اند.

این جدل و تعمدی که سال‌هاست به وجود آمده تا کاملا مغرضانه اصطلاح خلیج فارس تحریف شود، دقیقا از چه زمانی شروع شده و ریشه در چه چیزی دارد؟

خلیج فارس نامی است که از کهن ترین ادوار تاریخ، برای نامیدن خلیجی که در بین ایران و شبه جزیره عربستان واقع است، مورد استفاده قرار گرفته و از سده های پیش از میلاد تا به امروز، نام این خلیج ،خلیج فارس بوده است و در تمام کتاب های تاریخی، جغرافیایی و اسناد و نقشه ها و اطلس های جغرافیایی نام خلیج فارس وجود داشته است،درباره نام خلیج فارس تا دهه 1960 میلادی، هیچ گونه بحث و جدلی وجود نداشت اما بعد از تسلط انگلیس بر منطقه خلیج فارس،انگلیسی ها برای گسترش نفوذ خود، اصطلاح جعلی خلیج عربی را اشاعه دادند تا بتوانند بین کشورهای عربی خلیج فارس و ایران دشمنی به وجود بیاورند تا بتوانند خود در این منطقه حاکمیت داشته باشند.

انحراف در نام خلیج فارس نخستین بار از کجا و کی آغاز شد؟

  چندین دهه از کوشش های برنامه ریزی شده اعراب برای تغییر آبراهی که براساس تمام اسناد تاریخی، جغرافیایی و نقشه های موجود از یونان باستان تا دوره معاصر خلیج فارس نام دارد می گذرد. موضوع تغییر نام خلیج فارس از دهه سوم قرن بیستم در راستای جبهه گیری فرهنگی استکبار در مقابل ملت ایران و ایجاد خصومت منطقه ای میان عرب و عجم و سیاست فارسی زدایی انگلیسی ها در منطقه خلیج فارس مطرح شد. اصطلاح «خلیج عربی» برای اولین بار از طرف یک دیپلمات انگلیسی در منطقه خلیج فارس مطرح شد.

سرچارلز بلگریو که بیش از سه دهه نماینده سیاسی دولت انگلیس در خلیج فارس بود در سال 1334 (1955م) در مقاله‌ای در مجله عربی زبان بحرین، این جمله را نوشت: «خلیج فارس که اعراب آن را خلیج عرب می گویند» و در سال 1345 «1966» در کتابی که درباره سواحل جنوبی خلیج فارس منتشر کرد ادعا کرد که اعراب علاقه‌مند هستند خلیج فارس را خلیج عربی بنامند و به این طریق بود که این سیاستمدار انگلیسی برای اولین بار بذر فتنه ای را کاشت که در سالهای بعد مورد استفاده ناسیونالیست های عرب قرار گرفت.دولت ایران در همان زمان اگرچه در قبال این عمل واکنش نشان داد و از قبول کالاهایی که نام «خلیج عربی» بر آنها زده شده بود خودداری کرد. اما سر چارلز بلگریو کار خود را کرده بود و اعراب با اصطلاح تازه‌ای آشنا شده بودند که به جنگ لفظی عرب و عجم دامن می زد. این ادعاها بعدها توسط ژنرال عبدالکریم قاسم، جمال عبدالناصر، صدام حسین و دیگر کشورها تکرار شد که تفصیل آن در این گفت‌وگو نمی‌گنجد.

پیشینه آمدن عنوان و اصطلاح خلیج فارس پیش و پس از اسلام در چه منابعی قابل رصد کردن است؟یعنی دقیقا در کجاها به طور کامل به ترکیب خلیج فارس اشاره شده است؟

در خیلی جاها. پیشینه باستانی اصطلاح خلیج فارس را در یک یادداشت جداگانه آورده‌ام. در آثار تاریخی و جغرافیایی دوران اسلامی از خلیج فارس با عنوان «بحر فارس»، «البحرالفارسی»، «الخلیج الفارسی» و خلیج فارس آمده است. نخستین تاریخ نگار اسلامی که از دریای فارس نام برده است، ابوالقاسم عبید الله ابن عبدالله ابن احمد بن خردادبه است که در کتاب خود المسالک و الممالک(ترجمه حسین قره چانلو) آورده است:«دریای فارس را که دریای بزرگی است به هنگام طلوع ماه، جذر و مد نمی باشد ،مگر دوبار در سال.»ابوبکر احمد بن محمد بن اسحاق مشهور به ابن فقیه در کتاب خود مختصر البلدان که در سال 279 هـ ق  آن را تالیف کرده، ضمن اینکه از دریای پارس یاد می‌کند، می نویسد «بدان که دریای پارس و هند از برای پیوستگی به یکدیگر هر دو یک دریا هستند.» 

ابوعلی احمد بن عمر بن رسته که کتاب تقویم البلدان خود را به نام الاعلاق النفسیه در 290 هجری تألیف کرده، در مورد خلیج فارس نوشته است: «اما دریای هند: از آن خلیجی به سوی ناحیه پارس بیرون آید که خلیج فارس نام دارد و بین این دو خلیج یعنی خلیج احمر و پارس سرزمین حجاز و یمن و دیگر بلاد عرب واقع است.» مسعودی نیز در کتاب مروج الذهب و معادن الجوهر می نویسد:« از این که دریای هند یا حبشی باشد خلیج دیگر منشعب شود که دریای پارس است و آن منتهی به شهرهای ابله ، خشاب و آبادان می شود. همچنین در کتاب حدود العالم من المشرق الی المغرب که قدیمی ترین کتاب جغرافیا به زبان فارسی است، در این بار می‌خوانیم: « خلیج پارس از حد پارس برگیر و با پهنای اندک تا به حدود سند. » و منابع فراوانی که اشاره به تک تک آنها از حوصله این گفت‌وگو خارج است. فقط به همین حد بسنده می‌کنم که نام‌‌های بزرگی نظیر این حوقل، ابوریحان بیرونی، اصطخری، مسعودی، مقدسی، خوارزمی، یاقوت حموی و …. اشارات مستقیم و سر راستی به عنوان خلیج فارس یا معادل‌هایی که بدان‌ها ااشره کردم، داشته‌اند.

این رویکرد در دوران معاصر چگونه است؟

ببینید. در قرن بیستم با توسعه معلومات جغرافیایی ، همراه با چاپ نقشه های بسیار به زبان های مختلف ، ترکیب خلیج فارس کاربرد جهانی پیدا کرده است و از این نظر قرن بیستم را قرن استفاده از ترکیب خلیج فارس می توان دانست. این آبراه در زبان فارسی خلیج فارس ، در زبان عربی الخلیج الفارسی ، در انگلیسی «PersianGulf » ، در فرانسه « GolFpersique » زبان ترکی «FarhorFarzi » و به همین نسبت با اندک تغییری در تقدم و تأخر اجزای ترکیب ، در همه زبان های دنیا جای دارد. دکتر نوفل مصری کوشش هایی را که برای تغییر نام خلیج فارس صورت گرفته، مورد نکوهش قرار داده است. وی در کتابی که در سال 1952میلادی درباره ی شیخ نشین های خلیج فارس نوشته ،همه جا از عبارت خلیج فارس استفاده می کند. از این دست منابع فراوان داریم. جالب است بدانید لرد کرزن، وزیر خارجه انگلستان، در سال 1892 میلادی در کتاب ایران و قضیه ایران، بارها به نام خلیج فارس اشاره کرده است. ویلیام راجرز وزیر امور خارجه وقت ایالات متحده در گزارش مورخه 1971 م خود در مورد سیاست خارجی این کشور از نام خلیج فارس استفاده کرده و اسناد تمامی این مدعاها موجود است. نام خلیج فارس در مراکز معروف دنیا نیز به چشم می‌خورد. در کتابخانه کنگره آمریکا و کتابخانه آرگوی نیویورک بیشتر از 300 نقشه تاریخی وجود دارد که نام خلیج فارس در آنها ثبت شده است . در کتابخانه های لندن،کتابخانه و اسناد وزارت امور هند(لندن) و مرکز اسناد عمومی و کتابخانه دانشکده مطالعات خاورشناسی لندن بیشتر از 300 نقشه در بردارنده نام خلیج فارس وجود دارد. در اداره آرشیو ملی پرتغال ، دهها سند هم تاریخی به زبان های پرتغالی ،ترکی ، فارسی و عربی در خصوص خلیج فارس وجود دارد.

 

گفتگو: مهرداد نصرتی

No tags for this post.

نوشته های مشابه

‫3 دیدگاه ها

  1. با عرض سلام و خسته نباشید از مطلب خوبتون تشکر میکنم

  2. سلام و درود بر استاد عزیز
    واقعا جالب و آموزنده بود.عالی بود

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا