کمبود جدی دانش ارتباطات کشور در حوزه ارتباطات غیررسانه‌ای است
دکتر مسعود کوثری، دانشیار گروه ارتباطات اجتماعی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران در گفتگو با خبرگزاری سیناپرس درباره وضعیت، کمبودها و معضلات علوم ارتباطات در کشور، با اشاره به شرایط کتب و منابع درسی در این رشته، گفت: آثار موجود در حوزه متون پایه رشته ارتباطات با وجود محدود بودن می‌تواند نیازهای دانشجویان را مرتفع کند، اما در سایر حوزه‌های ارتباطات ما با کمبود منابع درسی و علمی مواجهیم.
کمبود تألیفات در حوزه‌های متنوع ارتباطات در کشور
دکتر کوثری از حوزه‌هایی همچون ارتباطات سلامت، ارتباطات علم، ارتباطات خانواده و ارتباطات بین فرهنگی به عنوان برخی از این موارد یاد کرد و گفت: در این موضوعات تقریباً کتابی در دسترس دانشجویان نیست و به همین جهت چندان به این موضوعات هم پرداخته نمی‌شود که این نقصان قابل توجهی است و لازم است با ترجمه یا تألیف جبران شود.
وی نقیصه دیگر دانش ارتباطات در کشور را که در جریان تألیف کتاب نیز انعکاس یافته، نپرداختن به مسائل ارتباطی داخلی عنوان کرد و در این باره گفت: از این جهت که ما راجع به مسائل ارتباطی خودمان کتاب تألیفی زیاد نداریم، نقص جدی وجود دارد و کتاب‌های موجود که کتاب‌های آموزشی است نتیجه تحقیق بر جنبه‌های ارتباطی جامعه خود ما نیست.
این دانشیار گروه ارتباطات اجتماعی دانشگاه تهران افزود: هر چند ممکن است این کتاب‌ها برای کلاس درس و دانشگاه مناسب باشد، اما نیازی که ما در عرصه پژوهش و به کار گرفتن دانش ارتباطات داریم با این حد از تألیفات تأمین نمی‌شود.
نویسنده «اصول و مبانی سیاست فرهنگی در جمهوری اسلامی ایران» عنوان کرد: بیشترین آثار تولید شده داخلی مربوط به حوزه روزنامه‌نگاری است، اما در دیگر حوزه‌ها آثار منتشر شده بسیار کم است و هر چند ممکن است رساله‌های دانشگاهی در این موضوعات زیاد باشد، اما متأسفانه این رساله‌ها به کتاب منجر نمی‌شوند و ما همچنان با نقص تألیفات منتشر شده مواجه هستیم.
محدودیت‌های تألیف در حوزه ارتباطات رسانه‌ای
آثار موجود در حوزه متون پایه رشته ارتباطات با وجود محدود بودن می‌تواند نیازهای دانشجویان را مرتفع کند، اما در سایر حوزه‌های ارتباطات ما با کمبود منابع درسی و علمی مواجهیم.
دکتر کوثری در خصوص علت عدم انتشار یا به طور کلی نپرداختن به برخی از موضوعات در فضای دانش ارتباطات کشور، با تفکیک ارتباطات رسانه‌ای از ارتباطات به معنای گسترده، در خصوص این حوزه خاص گفت: معضل اصلی در حوزه ارتباطات رسانه‌ای شامل مطبوعات، رادیو و تلویزیون، فضای مجازی و سینما، این است که شما در هر حوزه‌ای که وارد شوید به عده‌ای برمی‌خورد و به این علت که این مسائل در جامعه حل نشده، معمولاً کتاب‌های تحقیقی یا کتاب‌هایی که به نقد و بررسی وضع موجود ارتباطات رسانه‌ای بپردازند کمتر منتشر می‌شود.
نویسنده «اینترنت و آسیب‌های اجتماعی» با اشاره به پررنگ‌تر بودن این معضل در مورد رسانه‌های نوین، گفت: هنوز محققان نمی‌دانند که باید از این رسانه‌ها دفاع کنند یا انتقاد و به همین خاطر در شرایط حاضر نوشتن کتاب در این عرصه‌ها تا حدی دشوار است؛ هر چند اگر کسی قصد نفی کردن این رسانه‌ها را داشته باشد شاید راحت‌تر بتواند دست به تألیف بزند، اما نویسندگانی که چنین رویکردی نداشته باشند تأمل می‌کنند که دست به نوشتن نزنند.
این دانشیار گروه ارتباطات اجتماعی دانشگاه تهران بر همین اساس بر ضرورت بازتر شدن فضا تأکید کرد و گفت: بایستی فضا تا حدی بازتر شود تا کتاب‌ها در حوزه ارتباطات رسانه‌ای مجال انتشار بیشتری بیابند.
مغفول ماندن حوزه ارتباطات غیررسانه‌ای تحت تأثیر پرداختن به ارتباطات رسانه‌ای
وی علت اصلی کمبود تألیفات در سایر حوزه‌ها مانند ارتباطات بین فردی، ارتباطات خانوادگی، ارتباطات سلامت، ارتباطات بین فرهنگی، ارتباطات علم و ارتباطات دینی را نیز عدم توجه به این موضوعات و پژوهش نکردن در این حوزه‌ها عنوان کرد و گفت: اساتید و محققان ارتباطات بیشتر توجه خود را معطوف به ارتباطات رسانه‌ای کرده‌اند و به همین دلیل عرصه‌های دیگر این دانش که می‌توان از آنها با عنوان عام ارتباطات غیررسانه‌ای یاد کرد، با وجود اهمیتی که دارند، کمتر مورد بررسی قرار گرفته و یا اگر بررسی شده کمتر اهتمامی برای انتشار نتایج بررسی‌ها صورت گرفته است.
نویسنده «درآمدی بر موسیقی مردم‌پسند» در پاسخ به این پرسش که چه عاملی باعث عدم توجه به یک موضوع و تبدیل نشدن مسائل جامعه به ابژه‌ای برای پژوهش‌های علمی متفکران می‌شود، بیان کرد: این موضوع می‌تواند علت‌های زیادی داشته باشد اما یکی از عوامل آن می‌تواند این باشد که دانشجویان و محققان ما تحت تأثیر کتاب‌های ترجمه‌شده قرار دارند و به طور ناخودآگاه این تصور برای آنها شکل می‌گیرد که ارتباطات صرفاً شامل همین مباحثی است که عموماً به آن پرداخته شده و یا فقط همین مباحث است که اهمیت دارد؛ در صورتی که این تصورات کاملاً خطاست.
دکتر کوثری ادامه داد: این که کتاب‌های ترجمه شده در علوم ارتباطات فقط سه یا چهار حوزه این دانش را در بر می‌گیرد دلیل بی‌اهمیتی حوزه‌های دیگر نیست؛ اما محققان تحت تأثیر چنین جوی قرار می‌گیرند و فکر می‌کنند که باید راجع به همان موضوعی که یکی دو کتاب درباره آن نوشته شده یا دیگران بیشتر به آن توجه دارند تحقیق کنند؛ حال آن که دایره مسائل ارتباطی خیلی وسیع است و در غرب هم راجع به حوزه‌های مختلفی کار شده است و در ایران نیز باید در این زمینه‌ها کار شود.
بیشترین آثار تولید شده داخلی مربوط به حوزه روزنامه‌نگاری است، اما در دیگر حوزه‌ها آثار منتشر شده بسیار کم است و هر چند ممکن است رساله‌های دانشگاهی در این موضوعات زیاد باشد، اما متأسفانه این رساله‌ها به کتاب منجر نمی‌شوند
اهمیت و ضرورت پرداختن به ارتباطات خانوادگی و ارتباطات سلامت
نویسنده «نظریه‌های آنومی اجتماعی» با بیان این که برخی از این حوزه‌های مفغول اهمیتی بسیار بیشتر از حوزه‌هایی همچون ارتباطات رسانه‌ای و یا حتی ارتباطات سیاسی به عنوان شاخه‌ای از علوم ارتباطات دارد، اظهار کرد: برای مثال با توجه به تحولاتی که نهاد خانواده در جامعه ایرانی پیدا کرده است، موضوع ارتباطات خانوادگی حتماً باید به عنوان یک موضوع مهم مورد بحث قرار بگیرد.
وی با اشاره به اهمیت و ضرورت پرداختن به ارتباطات سلامت در کشور ما، گفت: یک مسئله مهم در جامعه ما این است که امروزه اکثر ایرانی‌ها در مراجعه به پزشک و برای حضور در بیمارستان‌ها و درمانگاه‌ها احساس ناراحتی می‌کنند و این به دلیل عدم وجود ارتباط انسانی میان پزشک و کادر مراکز درمانی از یک سو و بیمار از سوی دیگر است و مشکلاتی که بیماران در برخورد با کادر بیمارستان‌ها و درمانگاه‌ها با آن مواجه می‌شوند، بعضاً برای آنها احساس تحقیر و توهین را به همراه دارد، اما چنین موضوعی به عنوان یک معضل مهم، کمتر مورد توجه پژوهشگران حوزه ارتباطات قرار می‌گیرد.
نویسنده «مروری بر مطالعات جرم‌شناسی در ایران» از ارتباطات مربوط به حوزه انتظامی به عنوان نمونه دیگری از خلأهای ارتباطی در جامعه ایرانی یاد کرد و گفت: نحوه تعامل مردم و نیروهای انتظامی که نمونه روزمره آن را اغلب در مواردی همچون جریمه‌های راهنمایی و رانندگی و گفتگو راجع به آن می‌توان دید، از جمله دیگر مسائلی است که در جامعه ما مطرح است و می‌توان گفت حتی از ارتباطات سیاسی نیز مهتر است اما متأسفانه به آن توجهی نشده است.
دکتر کوثری همچنین در پاسخ به این پرسش که تا چه حد در جریان اقدامات صورت گرفته برای تحول رشته علوم ارتباطات در شورای تحول و ارتقای علوم انسانی قرار دارد و آیا نظرخواهی‌ای از وی شده و چه ارزیابی‌ای از فعالیت‌های این مجموعه دارد، بیان کرد: من متأسفانه فقط در این حد مطلع‌ام که چنین شورایی وجود دارد و این که مباحث چیست و به چه نتیجه‌ای رسیده‌اند هیچ اطلاعی ندارم و جای این پرسش وجود دارد که اگر قرار است تحولی اتفاق بیفتد آیا نباید اجتماع علمی از آن مطلع باشند.
گفتگو: سیدمهدی موسوی
No tags for this post.
