خروجی همایش‌های علمی باید به صنعت منتهی شود
طبیعی است اگر همایشی با چنین هدفی برگزار شود نیز زمانی می‌تواند کارآمد باشد که بتوان با اتکا به این دستاوردها برای برطرف کردن مشکلات و چالش‌های پیش رو در جامعه و بخصوص بخش صنعت به راهکاری مناسب دست‌یافت. این هدفی است که شاید این روزها در بسیاری از همایش‌های علمی داخلی کمرنگ دیده شود. با دکتر محمدحسین ایمانی خوشخو، رییس دانشگاه علم و فرهنگ و مدیرمسئول خبرگزاری سیناپرس درباره این موضوع گفت‌وگو کرده‌ایم تا از دیدگاه‌ها و نظرات اندیشمندانه این استاد دانشگاه درباره ضرورت توجه به نیازهای بخش صنعت در برگزاری همایش‌های علمی مطلع شویم.
به نظر شما برگزاری همایش‌های علمی در چه شرایطی می‌تواند نتایج کاربردی به همراه داشته باشد؟
همایش‌های علمی از چند زاویه قابل نگریستن و تحلیل است. ابتدا باید ببینیم فلسفه برگزاری همایش‌های علمی چیست. به نظر می‌رسد دلیل اصلی برگزاری همایش‌ها یافتن راه‌حلی برای مشکلات پیش رو یا یافتن راهکارهای جدیدی باشد که در پاسخگویی به مجموعه‌ای از مسائل و مشکلات می‌تواند نقش مهمی داشته باشد. به‌طورکلی می‌توان همایش‌هایی که در حوزه علم برگزار می‌شود را در دو گروه همایش‌های علمی و همایش‌های علمی- کاربردی تقسیم‌بندی کرد. در همایش‌های علمی وظیفه یا هدف اصلی تولید علم یا بررسی ابعاد نظری است. در این همایش‌ها جمعی از اندیشمندان و دانشمندانی که در یک حوزه متخصص هستند با آمادگی قبلی دورهم جمع می‌شوند و درباره یک موضوع خاص به بحث و تبادل‌نظر می‌پردازند. زمانی که افراد به شیوه‌ای معمول و متداول در قالب کتاب، نشریه یا مقاله، نتیجه و دستاورد کار تحقیقی فردی یا گروهی خود را ارائه می‌کنند – در مقایسه با شرایطی که بتوان نتیجه این دستاوردها را در یک همایش علمی ارائه کرد- کمتر به نتایج مورد انتظار خود دست پیدا می‌کنند. به همین علت جمعی از دانشمندان و محققان در روزهای مشخصی در یک برنامه خاص تحت عنوان همایش‌های علمی دورهم جمع می‌شوند و این دستاوردها را در ابعاد نظری به بحث و تبادل‌نظر می‌گذارند. در سطح دنیا همایش‌های خوبی در ابعاد نظری برگزار می‌شود.
بعضی از این همایش‌ها نیز دوره‌ای است و برخی نیز به شیوه موضوعی برگزار می‌شود و در حقیقت به موضوع مطرح‌شده بستگی دارد. گروه دوم همایش‌های علمی- کاربردی است. این همایش‌ها نظری- عملی یا علمی- کاربردی است. این همایش‌ها در پاسخ به مجموعه‌ای از مشکلات موجود برگزار می‌شود که پاسخ دادن به آن‌ها نیازمند اتکا به مبانی علمی است. به نظر می‌رسد در کشورهای درحال‌توسعه مانند کشور ما که به‌سرعت در حال پیشرفت است نیاز به همایش‌های علمی- کاربردی بیشتر احساس می‌شود. در همایش‌های علمی- کاربردی اندیشمندان و دانشگاهیان در پاسخ به نیازهایی که از سوی جامعه و بخصوص بخش صنعت مطرح می‌شود راهکارهایی را ارائه می‌کنند. در همایش‌های علمی که با این رویکرد برگزار می‌شود ابتدا موضوعی پیش‌بینی و مطرح‌شده و سپس درباره این موضوع فراخوانی مطرح می‌شود. بر این اساس اندیشمندان دورهم جمع می‌شوند و درباره این موضوع به بحث و تبادل‌نظر می‌پردازند. اگر چنین همایش‌هایی در سطح کشور برگزار شود به‌یقین خروجی آن برای حل مشکلات و چالش‌های پیش رو تأثیرگذار خواهد بود. در حقیقت دستاورد چنین همایش‌هایی کاربردی است. مشکل اصلی ما در کشور این است که بخش عمده‌ای از همایش‌هایی که تحت عنوان همایش علمی در کشور برگزار می‌شود چنین خروجی ندارد. در همایش‌های علمی هدف یا وظیفه اصلی ارائه راهکارهای کاربردی است اما در عمل چنین همایش‌هایی نیز رنگ و بوی همایش‌های علمی را دارد و درنهایت به ارائه دستاوردهای علمی یا نظری ختم می‌شود.
شاید به این دلیل باشد که در طراحی یا تعریف همایش‌های علمی- کاربردی مسائل و مشکلاتی که جامعه و بخصوص بخش صنعت با آن مواجه شده است موردتوجه قرار نمی‌گیرد.
بله همین‌طور است. علت اصلی نبود توجه به نیازهای بخش صنعت است. برای مثال در آغاز، برگزاری همایشی علمی- کاربردی با موضوع نفت مطرح می‌شود و ازآنجاکه ابعاد این موضوع به‌درستی بررسی نمی‌شود، درنهایت این همایش به یک همایش نظری منتهی می‌شود. در حقیقت یک همایش علمی- کاربردی تغییر جهت داده و به یک همایش نظری تبدیل می‌شود. به‌این‌ترتیب با توجه به این‌که این همایش از ابتدا به‌عنوان یک همایش نظری مطرح نبوده از اهداف برگزاری همایشی با چنین رویکرد نظری نیز دور شده و هیچ دستاورد و نتیجه‌ای به همراه نخواهد داشت و فقط صرف هزینه خواهد بود.
همایش‌ها در پاسخ به مجموعه‌ای از مشکلات موجود برگزار می‌شود که پاسخ دادن به آن‌ها نیازمند اتکا به مبانی علمی است
برگزاری همایش‌های متعدد در زمینه‌های مختلف موضوعی است که با بازخوردهای منفی همراه بوده است. نظر شما درباره این موضوع چیست؟
یکی از دیگر مشکلاتی که در زمینه برگزاری همایش‌های علمی در کشور احساس می‌شود تنوع همایش‌ها یا روی آوردن به برگزاری همایش‌های متعدد است که با بازتاب‌های منفی همراه بوده است. هرماه همایش‌های متعددی در زمینه موضوعات مختلف علمی برگزار می‌شود و این در حالی است که این همایش‌ها نتوانسته است انتظارات لازم را برآورده کند. بودجه‌ای به برگزاری همایش‌های علمی اختصاص داده می‌شود و گاهی تعداد شرکت‌کنندگان در این همایش‌ها بسیار اندک است و متأسفانه گاهی در این همایش‌ها شرکت‌کنندگان در حال استراحت هستند؛ بنابراین در چنین شرایطی همایش‌های علمی از هدف اصلی خود دور می‌شود و از سوی دیگر به نیازهای جامعه پاسخ داده نخواهد شد. به‌عبارت‌دیگر نیازهای جامعه علمی به شیوه‌ای غیرعلمی راه خودش را می‌رود و دانشگاه نیز در مسیر دیگری حرکت می‌کند که با این نیازها همخوانی ندارد. در این شرایط فاصله بزرگی بین صنعت و دانشگاه دیده می‌شود.
به نظر شما بهتر است مراکز خصوصی مسئولیت برگزاری همایش‌های علمی را بر عهده داشته باشند یا این‌که بهتر است مسئولیت برگزاری این همایش‌ها به مراکز دولتی و دانشگاهی سپرده شود؟
نمی‌توان به‌طورقطع این مسئولیت را به یک مرکز دولتی یا خصوصی واگذار کرد. مجموعه‌ای از مؤسسات خصوصی اجرا یا برگزاری همایش‌های علمی را بر عهده می‌گیرند و کسب‌وکاری برای خود ایجاد کرده‌اند که البته در این زمینه مشکلی وجود ندارد. برگزاری همایش یک کار تخصصی است و شاید بهتر باشد مؤسساتی که به‌طور اختصاصی در این زمینه فعالیت می‌کنند این مسئولیت را بر عهده بگیرند؛ اما ازنظر مسئولیت و اتکای علمی بهتر است این کار بر عهده مراکز معتبر علمی و مؤسسات وابسته به دانشگاه‌ها، پژوهشگاه‌ها یا مراکز پژوهشی باشد. با در نظر گرفتن چنین دیدگاهی می‌توان گفت در کشور ما مراکز وابسته به دولت و دانشگاه‌ها در زمینه برگزاری همایش‌های علمی در اولویت هستند.
بدون تردید در دنیا برگزاری همایش‌های علمی در مقایسه با کشور ما شرایط بهتری دارد. در حقیقت این موضوع در دیگر کشورها نسبتا جاافتاده است.
آیا با توجه به صحبت‌های شما می‌توان وجود حلقه ارتباطی بین صنعت و دانشگاه را مهم‌ترین زیرساخت موردنیاز برای برگزاری همایش‌های علمی و بخصوص همایش‌های علمی- کاربردی دانست؟
در حقیقت دانشگاه می‌خواهد به کمک صنعت یا جامعه بیاید و برای این‌که این کار به شیوه‌ای فردی انجام نشود از گروهی از دانشمندان و اندیشمندان دعوت می‌شود در این زمینه همکاری داشته باشند و درنهایت پروژه‌ای در بستر علمی اجرا می‌شود که نتیجه آن به صنعت ارائه خواهد شد.
آیا در دیگر کشورهای دنیا نیز چنین چالش‌های مشابهی وجود دارد یا این‌که در این کشورها برگزاری همایش‌های علمی هدفمندتر است؟
بدون تردید در دنیا برگزاری همایش‌های علمی در مقایسه با کشور ما شرایط بهتری دارد. در حقیقت این موضوع در دیگر کشورها نسبتا جاافتاده است. اگر همایش‌های علمی یا نظری را کنار بگذاریم می‌توانیم بگوییم در کشورهای دیگر متقاضی همایش‌های علمی- کاربردی جامعه خارج از دانشگاه یا صنعت است. صنعت مشکلات خود را مطرح می‌کند و بر این اساس موضوعی برای برگزاری همایش‌های علمی پیشنهاد می‌شود و این همایش‌ها با محوریت موضوعات مطرح‌شده برگزار می‌شود. مشکل کشور ما این است که یا چنین موضوعاتی که بتواند نیازهای بخش صنعت را برطرف کند در همایش‌های علمی مطرح نمی‌شود یا این‌که از چنین همایش‌هایی حمایت نمی‌شود. این در حالی است که در دنیا ارتباط بین بخش صنعت و دانشگاه متداول است؛ اما در کشور ما این وظایف به‌طور دقیق طراحی نشده است و به همین دلیل همایش‌های علمی از هدف اصلی خود دور می‌شود.
No tags for this post.
