قاچاق گونه های حیات وحش عامل نابودی آنها است
به گزارش ایرنا از پایگاه اطلاع رسانی سازمان حفاظت محیط زیست، تنوع یا غنای گونه ای، شبکه ای از همه موجودات زنده، اعم از گیاهی و جانوری است و نژادهای انسان و انواع جانوران، گیاهان و موجودات تک سلولی را در بر می گیرد.
گونه ها علاوه بر آنکه نیازهای ضروری و اولیه انسان ها نظیر خوراک، پوشاک، مسکن و دارو را فراهم می کند، می توانند بر سلامت و شادابی روح و جسم، رونق اقتصادی و پیشرفت روزافزون جامعه بشری و پایداری محیط زیست جهان و کشورها نقش داشته باشد.
امروزه دیگر مفاهیمی چون سلاح و تجهیزات نظامی، حرف آخر را در تامین امنیت ملی نمی زنند و در دنیایی که کشورها برای دسترسی به منابعی همچون آب در تقابل با یکدیگر هستند، ابعاد و ارزش مهم تنوع زیستی را نمی توان نادیده گرفت.
از سوی دیگرتنوع زیستی، میراث ارزشمندی است که بشر آن را از نسل های قبل به امانت گرفته است و باید به نسل های بعد بسپارد و حفاظت از آن، ریشه در اخلاق، فرهنگ و اعتقادات ملت ها دارد، نحوه برخورد انسان با محیط زیست، رابطه نزدیکی با فرهنگ و ارزش های اخلاقی در ادیان و جوامع گوناگون دارد.
در بیشتر مذاهب، از جمله دین اسلام به طور ویژه احترام به طبیعت و حفاظت از گونه های زیستی موجود در آن، مورد توجه و جزو تعالیم دینی محسوب می شود، این امر در فرهنگ های بومی و جوامع پایبند به اعتقادات سنتی نیز مورد توجه قرار دارد.
متاسفانه امروزه به دلیل بد رفتاری انسان با طبیعت پیرامون خود روند انقراض گونه های زیستی با سرعت نگران کننده ای افزایش یافته است و با حذف هرگونه جانوری از چرخه طبیعت و از دست رفتن نقش او در پایداری محیط زیست، کره خاکی یک قدم به سوی نابودی پیش خواهد رفت.
** وضعیت گونه های جانوری وحشی در ایران
بنابر این گزارش، ایران به دلیل موقعیت جغرافیایی، برخورداری از تنوع سیمای منظر و اقلیم به علاوه وجود منابع آبی عظیم دریای خزر در شمال و خلیج فارس و دریای عمان در جنوب از غنای گونه ای بالا برخوردار است، براساس آخرین بررسی ها 1140 گونه جانوری اعم از پستاندار، پرنده، خزنده، دوزیست و ماهیان آب های داخلی در اکوسیستم های خشکی و آب های داخلی ایران شناسایی شده، همچنین حدود 650 گونه ماهی در آب های دریایی شناسایی شده است.
پستانداران با 197 گونه شناسایی شده طیف وسیعی از جانوران را از نظر جثه در بر می گیرد به طوری که از پستاندار بسیار کوچکی که حشره خوار کوتوله نامیده می شود و فقط در حدود 2 گرم وزن دارد تا نهنگ های بزرگ آب های دریای جنوب با طول بیش از 30 متر و وزن 130 تن را می توان در این رده مشاهده کرد.
در میان مهره داران 535 گونه پرنده شناسایی و گزارش شده که این تعداد معادل کل گونه های پرنده گزارش شده در قاره اروپا و دو سوم پرندگان خاورمیانه است.
از رده خزندگان نیز تاکنون227 گونه مورد شناسایی قرار گرفته است اما اطلاعات مفید و قابل دسترس در مورد این جانوران بسیار اندک است، از رده دوزیستان نیز تاکنون 21 گونه در کشور گزارش شده و ماهیان آب های داخلی ایران شامل 160 گونه است که در 25 خانواده جای گرفته اند.
** 74 گونه از رده های جانوری کشورمان در فهرست قرمزIUCN
این گزارش می افزاید، غنای گونه ای نباید موجب غرور شود چرا که حدود 74 گونه از رده های جانوری کشورمان، در فهرست سرخ IUCN ( اتحادیه بین المللی حفاظت از طبیعت ) قراردارد و از گونه هایی همچون شیر ایرانی و ببر مازندران امروز جز نامی باقی نمانده است و در کمتر از یک قرن گذشته منقرض شده اند و اگر برای حفاظت گونه های ارزشمند و در خطر انقراض مانند گور ایرانی، یوزپلنگ ایرانی، خرس سیاه، گوزن زرد و دیگر گونه ها اقدام لازم صورت نگیرد در آینده ای نه چندان دور نیز شاهد انقراض این گونه های نادر نیزدر کشورمان خواهیم بود.
** دلایل بروز چالش خطرانقراض گونه های جانوری
جزیره ای شدن زیستگاه ها، وجود سلاح های غیر مجاز، حضور دام بیش از ظرفیت در زیستگاه ها و تجارت غیر قانونی گونه های جانوری برخی دلایل بروز چالش های زیست محیطی است.
** جزیره ای شدن زیستگاه ها و جمعیت گونه ها
جمعیت برخی گونه ها به دلیل توسعه راه ها، سکونتگاه ها و کشتزارها ارتباط آنها با جمعیت پیرامون قطع و این مسئله موجب انقراض محلی و افزایش زاد و ولد درونی شده است که در طولانی مدت این گونه ها با چالش کاهش تنوع ژنتیکی و کاهش مقاومت در مقابل بیماری ها و تغییرات محیطی مواجه می شوند.
از 1218 مورد مرگ و میر ثبت شده گونه های جانوری از سال 1385 تا1391، گوشتخواران با حدود 41 درصد تلفات بیشترین سهم مرگ و میر را به خود اختصاص داده اند و مهمترین عامل در مرگ و میر گوشتخواران تصادفات جاده ای ثبت شده است به طوری که تصادفات جاده ای به تنهایی 70 درصد مرگ و میرها را شامل می شود.
** وجود سلاح های غیر مجاز
بیش از یک میلیون اسلحه شکار مجاز در کشور وجود دارد و پیش بینی می شود تعداد زیادی اسلحه غیر قانونی هم وجود داشته باشد و این تعداد اسلحه با توجه به تعداد در خواست های دفترچه و پروانه شکار بیش از ظرفیت و توان حیات وحش کشور است.
مزید بر علت تصویب قانون مجازات قاچاق اسلحه و مهمات (مصوبه 7/6/90 مجلس شورای اسلامی) که به استناد تبصره یک ماده 16 این قانون دارندگان سلاح های شکاری غیر مجاز می توانند مجوز حمل سلاح دریافت کنند و این موضوع باعث شد تعداد زیادی اسلحه غیر مجاز توسط افراد سود جو وارد کشور شود.
** حضور دام بیش از ظرفیت در زیستگاه ها
در حال حاضر 2 برابر و در برخی مناطق بیش از 2 برابر ظرفیت مراتع دام در مناطق چرا می کنند و این موضوع ضمن تخریب پوشش گیاهی باعث کاهش منابع آب وعلوفه حیات وحش و کاهش مطلوبیت زیستگاه ها شده است.
** تجارت غیر قانونی گونه های جانوری و اجزای آنها
دنیا امروز با گسترش پدیده شوم شکار و تجارت غیر قانونی جانوران وحشی و اجزای آنها مواجه است به طوری که قاچاق جانوران وحشی و اجزای آنها بعد از قاچاق مواد مخدر و سلاح، رتبه سوم را به خود اختصاص داده و کشور به دلیل مکان جغرافیایی و غنای گونه ای و داشتن گونه های انحصاری در معرض تهدید این پدیده است، متاسفانه کشور بیشتر با زنده گیری و قاچاق انواع خزندگان و دوزیستان مواجه است.
** شیوع انواع بیماری ها
اگر چه شیوع بیماری ها بیشتر نتیجه عملکرد جامعه بشری است اما عوامل محیطی در پیدایش و گسترش آن نقش مهمی دارد، امروزه گونه های جانوری وحشی به ویژه گونه های در خطر انقراض با تهدید جدی و جدیدی به نام شیوع و گسترش انواع بیماری ها مانند طاعون نشخوارکنندگان، تب برفکی، شاربن (سیاه زخم)، آنفلوانزای فوق حاد پرندگان و هاری مواجه هستند.
بروز برخی بیماری های نوظهور مانند آنفلوانزای فوق حاد پرندگان که انتشار آن توسط پرندگان وحشی صورت می گیرد تلفات زیادی نیز در بین این رده از جانوران در جهان به همراه داشته است.
بومی شدن برخی از بیماری های دامی در کشور و کشورهای همسایه و به دلیل ورود غیر قانونی دام به علاوه حضور و چرای دام های آلوده در زیستگاه ها و ارتباط آنها با حیات وحش این سال ها شاهد بروز تلفات زیادی در بین گونه های ارزشمند و در خطر انقراض و آسیب پذیر کشور بودیم، تلفات قوچ و میش در ساریگل (بیماری طاعون) و گوزن زرد در خوزستان (میازیس) از جمله مهمترین بروز بیماری در حیات وحش کشوراست.
** خشکسالی های متناوب
بروز پدیده تغییرات جهانی آب وهوا و در پی آن خشکسالی های متناوب، کاهش منابع آب و علوفه و افزایش استرس های محیطی باعث کاهش میزان زادآوری در بین جمعیت انواع پرندگان خشک ز ی و علفخواران شاخص و قابل شکار، مهاجرت و تلفات گونه درمسیرهای مهاجرت و کوچ های اجباری شده است.
به عنوان مثال مهاجرت یا گذار غیرمعمول در بین جمعیت های قوچ و میش از جزیره کبودان به جزیره اشک، خروج گوزن زرد از جزیره اشک و مرگ و میر آنها در باتلاق های دریاچه ارومیه، مهاجرت اجباری آهوان از شیراحمد سبزوار به مناطق پرحادثه و کاهش طعمه در زیستگاه های یوزپلنگ از جمله مصادیق تاثیرات این پدیده بر حیات وحش است.
** عدم امکانات، تجهیزات و نیروی انسانی کافی برای حفاظت
حدود 17 میلیون هکتار (در قالب 272 منطقه) از سطح کشور با عناوین پارک ملی، منطقه حفاظت شده، اثر طبیعی ملی و پناهگاه حیات وحش به منظور حفظ ذخایر ژنتیکی کشور تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست است.
برای حفاظت این عرصه های وسیع و حساس، 2617 محیط بان (سرانه 6500 هکتار) و 430 واحد محیط بانی مشغول انجام وظیفه هستند این در صورتی است که برای حفاظت مفید و مطابق استاندار جهانی باید حداقل هزار محیط بان به کار گرفته شود.
بر اساس پیشنهاد ارایه شده در شانزدهمین نشست متعاهدین کنوانسیون سایتیس (کنوانسیون منع تجارت گونه های گیاهی و جانوری در معرض خطر انقراض) در سال 2013 به سازمان ملل متحد، این سازمان طی نشست عمومی خود در تاریخ 20 دسامبر 2013 ، روز سوم مارس (12 اسفند)مصادف با تاریخ پذیرش کنوانسیون سایتیس در تاریخ 1973 را به عنوان روز جهانی حیات وحش معرفی کرده است.
