بهانه‌ای برای آمادگی بیشتر
ازاین‌رو می‌توان گفت با توجه به این‌که در کشور ما سوانح طبیعی هرسال خسارت‌ها و تلفات فراوانی به مردم و زیرساخت‌های کشور وارد می‌کند، مناسبت‌های ملی و بین‌المللی فرصت‌هایی است تا در آن‌ها اهمیت موضوع آمادگی برای مقابله با بلایای طبیعی در کشور بازبینی‌شده، در توسعه آموزش‌های مربوطه در سطح ملی تلاش شود و از همه مهم‌تر به ارزیابی وضع بخش‌های مختلف کشور که با مخاطرات طبیعی روبه‌رو هستند، توجه شود. این در حالی است که معمولا مناسبت‌ها بیشتر فرصت‌هایی برای بیان دستاوردها، بدون ارزیابی کیفیت و بهای پرداخت‌شده برای آن تلقی می‌شود که این روند در کشور ما باید اصلاح شود.
مناسبت‌های ملی و بین‌المللی فرصت‌هایی است تا در آن‌ها اهمیت موضوع آمادگی برای مقابله با بلایای طبیعی در کشور بازبینی‌شده، در توسعه آموزش‌های مربوطه در سطح ملی تلاش شود مناسبت‌های ملی و بین‌المللی فرصت‌هایی است تا در آن‌ها اهمیت موضوع آمادگی برای مقابله با بلایای طبیعی در کشور بازبینی‌شده، در توسعه آموزش‌های مربوطه در سطح ملی تلاش شود
حدود 24 سال پیش مجمع عمومی سازمان ملل متحد در قطعنامه‌ای، دومین چهارشنبه ماه اکتبر هرسال را به‌عنوان روز بین‌المللی کاهش سوانح طبیعی تعیین کرد. سال 1388 این سازمان اعلام کرد مناسبت سالانه‌ای را که برای هفته دوم ماه اکتبر به تصویب رسانده بود به‌طور ثابت به تاریخ سیزدهم اکتبر هرسال (بیست‌ویکم مهرماه) تغییر داده و نام آن را به «روز بین‌المللی کاهش سوانح» تغییر می‌دهد. در این میان بعضی کشور‌ها روز ملی ایمنی در برابر زلزله را به سالروز وقوع یک زلزله مهم خود ربط داده‌اند. در کشور ما پس از وقوع زلزله پنجم دی 1382 در شهرستان بم که بیش از 33 هزار کشته برجا گذاشت، این روز به نام «روز ملی ایمنی در برابر زلزله» نامیده شد. البته پیش‌ازاین در دهه هفتاد و پس از زلزله منجیل بر مبنای روز بین‌المللی کاهش سوانح طبیعی، بیستم مهر به‌عنوان «روز ملی کاهش اثرات بلایای طبیعی» در تقویم ایران گنجانده‌شده بود. از سال 1389، پنجم دی به‌عنوان مناسبت‌های تقویمی از تقویم ایران حذف شد و روز بیستم مهر به‌عنوان «روز ملی ایمنی در برابر زلزله و بلایای طبیعی» به‌عنوان یک مناسبت تقویمی ثبت شد. بعد از مدتی بنا بر ضرورت توجه به بلایای طبیعی مانند سیل، زلزله، سونامی و آتش‌فشان «روز ایمنی در برابر زلزله» به پنجم دی یعنی سالروز زلزله 1382 بم برگردانده شد و بیستم مهر نیز به همان مناسبت روز جهانی کاهش سوانح، به‌عنوان روز ملی کاهش سوانح گرامی داشته می‌شود.
وقتی بم لرزید
زمین‌لرزه 5 دی 1382 شهر بم خسارت‌های جانی و مالی گسترده‌ای را به همراه داشت. بیش از 33 هزار نفر از ساکنان این شهره جان خود را از دست دادند و حدود 50 هزار نفر نیز مجروح شدند. بر اساس بررسی‌های انجام‌شده میزان خسارت‌های ناشی از وقوع این زمین‌لرزه 5/1 میلیارد دلار برآورد شد و این در حالی است که این زمین‌لرزه با حدود 180 میلیون دلار خسارت‌های غیرمستقیم در بخش‌های تولیدی و اقتصادی در سطح کشور همراه بود.
زلزله بم نمادی از آسیب‌پذیری کشور ما است. هنگامی‌که کانون زمین‌لرزه در بدترین سناریوی ممکن درست در ناحیه شهری واقع شود، فاجعه‌ای مانند زلزله بم چندان دور از انتظار نخواهد بود. حالت خوش‌بینانه رخداد زمین‌لرزه‌ای مانند زلزله بم درجایی خالی از سکنه است. مروری بر آمار موجود از سوانح طبیعی در 15 سال اخیر که از سوی سازمان ملل متحد ارائه‌شده است، نشان می‌دهد که از حدود یک‌میلیون کشته و 5/2 تریلیون دلار خسارت‌های اقتصادی ناشی از وقوع سوانح طبیعی از سال 2000 به بعد، حدود 90 درصد تلفات انسانی و حدود 60 درصد خسارت‌های مالی به کشورهای درحال‌توسعه مانند کشور ما مربوط است. زمین‌لرزه بم یکی از پرتلفات ترین زلزله قرن اخیر ما بود و تکرار فاجعه‌ای مشابه در مناطق مختلف پرجمعیت و لرزه‌خیز کشور دور از انتظار نخواهد بود؛ بنابراین باید برای اتفاق مشابه بعدی باید آماده‌باشیم.
به نظر می‌رسد ابتدایی‌ترین تأثیر برگزاری بزرگداشت روز ایمنی در برابر زلزله و بلایای طبیعی ایجاد احساس امنیت و آرامش در سطح جامعه باشد. کشور ما حادثه‌خیز است و تردیدی نیست که درک صحیح و مسئولانه نسبت به این موضوع در ارتقای ایمنی و کاهش آسیب‌پذیری کشور نقش بسیار مهمی خواهد داشت. پنجم دی‌ماه با هدف یادآوری و بزرگداشت جان‌باختگان زلزله بم، جلب نظر و توجه عمومی به مخاطرات ناشی از وقوع پدیده‌های طبیعی مانند زلزله، سیل، طوفان، خشک‌سالی و شناسایی عوامل پیشگیری و کاهش خسارات ناشی از آن و گسترش فرهنگ ایمنی در جامعه روز ملی ایمنی در برابر زلزله و کاهش اثرات بلایای طبیعی نامگذاری شده است. با توجه به شرایط جوی، اقلیمی و حادثه‌خیزی کشور علاوه بر ضرورت اقدامات پیشگیرانه، کسب آمادگی در رویارویی با پدیده‌های خطرساز و کاستن از پیامدهای منفی ناشی از وقوع بلایای طبیعی نیز امری ضروری و اجتناب‌ناپذیر است و با این رویکرد برخورد آگاهانه و تبادل اطلاعات، پژوهش و تشریک‌مساعی صاحب‌نظران، متخصصان و کارشناسان از اقدامات ضروری در رویارویی با سوانح طبیعی قلمداد می‌شود.
مداخله انسان در طبیعت به شیوه‌های گوناگون از تصرف در حریم و بستر رودخانه‌ها، وضع پوشش گیاهی، تغییر نامطلوب کاربری‌ها تا ساخت‌وسازهای غیرمجاز و ناایمن به تخریب محیط‌زیست و افزایش آسیب‌پذیری در برابر حوادث منجر شده است. در چنین شرایطی ارتقای دانش و آگاهی‌های عمومی و نظارت دقیق بر اجرای قوانین و حذف عوامل خطرمی تواند در پیشگیری و کاهش اثرات حوادث طبیعی نقش مهمی داشته باشد؛ بنابراین ضرورت دارد سیاست‌گذاران، برنامه ریزان و مدیران اجرایی، رسانه‌ها و گروه‌های مرجع اجتماعی در برنامه‌های توسعه و اقدامات روزمره، شرایط کشور را ازنظر حادثه‌خیزی در نظر داشته باشند و با درک صحیح و مسئولانه به ارتقای ایمنی و کاهش آسیب‌پذیری کشور کمک کنند. بی‌شک ایجاد روحیه مشارکت همگانی مردم و مسئولان برای رسیدن به چنین هدفی توسط سازمانی خاص، در زمانی مشخص و با برنامه‌های کوتاه‌مدت و مقطعی امکان‌پذیر نخواهد بود بلکه وظیفه‌ای ملی است که با مشارکت دولت، نخبگان، برنامه ریزان و همه اجزای جامعه در یک مسیر طولانی محقق خواهد شد.
فرانک فراهانی جم / روزنامه نگار علم
No tags for this post.
