شناخت دنیای پیچیده علم، زیر چتر حمایتی رسانه
گاه از این کانال خبری، خبرهای خواه درست و نادرست در کوتاه‌ترین زمان در بین عده زیادی از مردم منتقل می‌شود. در چنین فضایی برای ترویج علم، شناسایی علم از شبه‌علم و بازخوانی و انتقال ساده دنیای پیچیده علم به زبان عامه مردم و پاسخگویی بهتر به نیازهای بشر در عصر صنعت‌گرایی، شهرنشینی و در بستر شیوه‌های مختلف ارتباطات، رسالت خبرنگاران و بویژه خبرنگاران حوزه علم و فناوری بیش‌ازپیش احساس می‌شود.
مهدی صارمی‌فر، ژورنالیست علم در گفت‌وگو با خبرنگار سینا پرس در پاسخ به این‌که چرا در جامعه ایران که اکنون در حال گذر از جامعه سنتی به‌سوی مدرن است، ترویج علم از سوی رسانه‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، گفت: امروزه محل درآمد اصلی جوامع غیر وابسته به نفت از مالیات‌های مردمی تأمین می‌شود. پژوهش ازجمله بخش‌هایی است که از مالیات مردم بهره‌مند می‌شود. معمولا پژوهش‌های بنیادین و تحقیقات رده‌بالای علمی به‌طور مستقیم باعث درآمدزایی نمی‌شوند. مردم باید بدانند که پول آن‌ها صرف چه اموری می‌شود به همین دلیل برای کسب این آگاهی و شناخت به‌واسطه ای بین دانشمندان و مردم عادی نیاز داریم تا مطالب سخت و پیچیده دنیای علم به زبانی ساده‌تر برای مردم عادی بازگو شود. این کار بر عهده یک روزنامه‌نگار علم است.
وی افزود: دومین وجه کارکرد یک روزنامه‌نگار علم، معرفی محصولات نوین و فناوری‌های روز است؛ کالاهای قابل‌عرضه‌ای که می‌توانند حتی فکری (نه فیزیکی) باشند. محصولاتی که ارزش شناخت دارند و از سوی دانشگاهیان تولید و سپس وارد چرخه صنعت و بازار شده و مردم می‌توانند با پرداخت هزینه از این کالاها بهره‌مند شوند.
وی اظهار کرد: اکنون بخش دولتی در چرخه کامل صنعت و دانشگاه جایگاهی ندارد. متأسفانه اکنون چرخه صنعت – دانشگاه در کشور ما ناقص و تا حدودی به فرایندهای دولتی وابسته است؛ در چرخه کامل صنعت نیاز خود را می‌داند و به دانشگاه سفارش می‌دهد. بخش دانشگاه نیز کالای موردنیاز صنعت را تولید می‌کند. نشان دادن توانایی‌های بخش دانشگاهی و روند تولید فناوری‌ها و محصولات دانش‌بنیان و صنعت نیز بر عهده روزنامه‌نگاران علمی است.
وی با اشاره به انتشار گسترده فضاهای مجازی و نشر مطالب غیرعلمی و رسالت سنگین خبرنگاران علمی برای پیشگیری از انتشار این اخبار گفت: انتشار این نوع خبرها فقط مربوط به این دوران نیست در همه زمان‌ها از روزنامه‌نگاری کلاسیک گرفته تا مدرن و عصر وب با چنین مشکلی مواجه بوده‌ایم حتی گاهی این شایعه‌ها و تفکرهای نادرست به‌صورت محلی در بین مردم گسترش می‌یافت اما اکنون با گسترش شبکه‌های اجتماعی بر بستر وب و سرعت انتقال بالای اطلاعات میزان گسترش شایعه‌ها بیش از گذشته به چشم می‌خورد.
وی تصریح کرد: تنها ابزار روزنامه‌نگاران (به‌عنوان مروجان و منتشرکنندگان اخبار) اعتبار است. ارگان‌ها، خبرگزاری‌ها و آژانس‌های خبری این اعتبار را به خبرنگاران می‌دهند. اعتباری که می‌تواند تشخیص سره و ناسره، حقیقت و شبه‌علم را برای مردم تعیین کند تا مردم هنگام مواجه‌شدن با این شایعه‌ها به وب‌سایت این مراکز مراجعه کنند و صحت و درستی مطلب را پیگیری کنند.
صارمی‌فر گفت: متأسفانه می‌توان به جرأت گفت که ما اکنون در ایران هیچ رسانه معتبری در زمینه پوشش اخبار علمی نداریم؛ به‌جز روابط عمومی برخی انجمن‌ها مانند انجمن فیزیک که بسیار خوب در این زمینه فعالیت کرده است؛ اما این انجمن‌ها نیز مکانیزمی به وجود نیاورده‌اند که زمان انتشار شایعه‌ای در فضای مجازی، مردم در اقدام نخست صحت این خبر را از این مرکز پیگیری کنند.
وی بیان کرد: در آمریکا نیز خیلی از این شایعه‌ها پخش می‌شود اما مردم به‌محض مشاهده شایعه‌های عجیب‌وغریب مانند ظهور دو ماه در آسمان یا قرمزی و بزرگی ماه و پررنگی سیاره مشتری به سایت ناسا مراجعه می‌کنند. در سطح جامعه آن‌ها مراجعه به این مراکز نهادینه‌شده است؛ نهادینه نشدن این مسئله و تحقق نیافتن چنین امری در جامعه ما نشانه ضعف و فقر رسانه‌های ما در این زمینه است.
وی افزود: اکنون مجموعه اصول و قواعدی وجود دارد که باید روزنامه‌نگاری علمی و سایر حوزه‌ها به آن پایبند باشند. درست‌نویسی ازجمله این اصول است. خبرنگاران موظف هستند خبرهای مورد تأیید چند منبع را روی تلکس یا وب‌سایت خبرگزاری‌شان استفاده کنند. استفاده از این منابع معتبر اعتبار یک خبرگزاری را افزایش می‌دهد.
وی گفت: رعایت این اصول و مهارت‌های روزنامه‌نگاری را می‌توان با برپایی کارگاه‌های علمی افزایش داد. خبرنگاران با ارتقای مهارت‌ها و ابزارهایی که در اختیاردارند می‌توانند توانایی‌های خود را نشان دهند. یک بخش از این توانایی‌ها به استفاده از اینفوگرافی، نگارش متن‌های خوب و جذاب، بهبود وضع نگارش و استفاده از فناوری‌های نوین مربوط است. ما برای تحقق این امر قصد برپایی کارگاهی علمی برای روزنامه‌نگاران علمی داریم.
No tags for this post.
