چرا گربه‌ها مردمک‌های عمودی دارند؟

راز چشمان شکار و شکارچی

علاوه بر مردمک عمودی گربه سانان شب فعال، شکل و حالت مردمک در دیگر حیوانات نیز راز و رمزهایی دارد. مطالعات نشان می دهد مردمک های افقی و مربع شکلی هم که در حیواناتی مانند گوسفند، قوچ و میش یا کل و بز دیده می شوند احتمالا با نحوه زیست آنها ارتباط دارد. این مردمک های عجیب به این نشخوارکنندگان کمک می کند محیط اطراف و افق دوردستشان را دقیق بازبینی و اسکن کرده و ناغافل شکار نشوند. از طرف دیگر برخی مردمک ها هم هستند که شکل آنها مدور است. مردمک های مدور را اغلب می توان در حیوانات شکارچی روزفعال و بزرگ جثه سراغ گرفت.

چشم گربه ها؛ جادویی اساطیری

مارتین بنکز یکی از محققان دانشگاه برکلی کالیفرنیاست که درباره تفاوت بینایی در حیوانات مختلف تحقیق می کند. این پژوهشگر در مصاحبه با بخش خبری لایوساینس خاطرنشان کرد سابقه این نظریه که حیوانات شکارچی، مردمک های عمودی و حیوانات شکار، مردمک های افقی دارند به دهه ۴۰ میلادی برمی گردد. اما واقعیت این است که تاکنون چرایی و چگونگی این تفاوت مورد بررسی قرار نگرفته است.

دکتر بنکز و تیم همکارش برای پی بردن به این که آیا این مساله یک اتفاق است یا حقیقتی علمی در پس آن نهفته است، شروع به مطالعه روی ۲۱۴ گونه جاندار خشکی زی کردند. آنها شکل مردمک هرگونه را از نظر موقعیت زیستگاهی، نحوه تغذیه و زمان فعالیت (روزگرد یا شب گرد) به دقت بررسی کردند. در این مطالعه ماهیان و پرندگان به علت پیچیدگی و تفاوت در محیط زندگی شان به عمد کنار گذاشته شدند. بررسی ها نشان داد شکل مردمک اغلب گربه سانان و مارها که عادت به کمین کردن دارند، شبیه یک شکاف عمودی است. جالب اینجاست که این مساله بویژه در مورد حیواناتی مصداق پیدا می کند که شب فعال هستند. دکتر بنکز می گوید دلیل این مساله را باید در عملکرد چشم ها جست وجو کرد. اغلب گربه سانان شب گرد عادت دارند از روی درخت یا بلندی روی شکارشان بپرند و از این رو لازم است بتوانند خیلی دقیق نه تنها فاصله خودشان از شکار، بلکه حتی عمق را محاسبه کنند.

زمانی که حیوان تحرک ندارد یا کمین کرده، دو روش برای اندازه گیری عمق وجود دارد:

در روش اول (Stereopsis) مغز فاصله ای را که بین دو تصویر هر چشم وجود دارد، با یکدیگر مقایسه می کند. اگر شما انگشت اشاره تان را جلوی چشم ها نگاه دارید و به آن خیره شوید، با بستن هر چشم متوجه می شوید تصویر انگشتتان کمی جابه جا می شود. این جابه جایی یا پرش تصویر همان فاصله ای است که در روش اول مغز آن را محاسبه می کند.

روش دوم یا بلور همان استفاده از مزیت تیرگی پشت و جلوی نقطه ای است که چشم ها روی آن متمرکز شده اند. بنکز می گوید فرم مردمک عمودی گربه سانان شب گرد بهترین دید را برای روش اول مهیا می کند. یعنی مغز یک گربه که به فرض روی یک دیوار بلند یا درخت ایستاده، با اندازه گیری میزان جابه جایی تصویر دو چشم، بخوبی و کاملاً دقیق ارتفاع یا عمق را محاسبه می کند. درست به همین علت است که یک گربه معمولی مثل یک بندباز از روی دیوار به زمین می پرد. اما گربه سانان برای تخمین فواصل افقی بیشتر از روش دوم استفاده می کنند. برای این منظور هم لازم است مردمک تا حداکثر میزان ممکن باز و عریض شود. به عبارت دیگر روش اول برای اندازه گیری خطوط عمودی کاربرد دارد، در حالی که روش دوم برای اندازه گیری فواصل افقی به کار می رود.

به گفته بنکز ، مردمک های عمودی و تخصصی گربه سانان با استفاده همزمان از هر دوی این روش ها می توانند بهترین دید و دقیق ترین اندازه گیری ها را که لازمه یک شکار موفق است، داشته باشند.

منبع:جام جم آنلاین