تغییرات اقلیمی و دستکاری های طبیعی ریزگردها را تشدید کرده است

مهندس محمدجواد بلورچی در گفت و گو با خبرنگار سیناپرس، گفت: پدیده گرد و غبار یک پدیده طبیعی حاصل از فرسایش سیاره زمین است. همانطور که آب، سطح زمین را فرسایش می دهد و باعث شکل گیری اشکال جدید می شود، یکی دیگر از روش های فرسایش زمین، فرسایش بادی است. این مساله از ابتدای پیدایش سیاره زمین وجود داشته و تا انتها هم وجود خواهد داشت. اما در برهه هایی از تاریخ شکل گیری سیاره، شدت و ضعف داشته است.

مدیرکل دفتر بررسی مخاطرات زمین شناختی سازمان زمین شناسی، افزود: رسوبات بادی یکی از انواع رسوباتی است که در سطح سیاره زمین دیده می شود. سنگ های بسیار قدیمی وجود دارد که منشا بادی دارند از ماسه سنگ ها گرفته تا سنگ هایی با منشا سیلت و رس. معمولا این فرسایش بادی چه موقع اتفاق می افتد؟ وقتی که رطوبت از منطقه گرفته شده است حالا یا با خشکسالی های شدید و یا با یخچال های شدید. چه در زمان اوج عصر یخ که همه آب ها به صورت یخ در کوهستان ها می ماندند و دشت ها خشک می شدند، اوج فرسایش بادی را داشتیم و گرد و غبار شکل می گرفته و چه در زمانی که گرما به شدت بالا می رفته و باعث خشک شدن نهرها و دشت ها می شده و به این پدیده دامن می زده است.

وی خاطرنشان کرد: اتفاقی که الان در حال رخ دادن است، وقوع خشکسالی در کشورهای جهان در اثر تغییرات اقلیمی است. ضمن اینکه دستکاری های طبیعی در کشورهای همسایه از جمله ترکیه که برای حفظ و نگهداری آب های سطحی اقدام به سدسازی های گسترده کرده، باعث خشک تر شدن کشورهایی مثل عراق و سوریه شده است. وقتی اینها خشک می شوند، بادهایی که از سمت مدیترانه و شمال آفریقا به سمت ایران می وزد، قبلا با خود رطوبت و باران می آورد و حالا با خود خاک می آورد. بنابراین ما با پدیده جدیدی سروکار نداریم. این پدیده همیشه بوده اما با دستکاری انسان سرعت گرفته است.

بلورچی در پاسخ به این پرسش که از نظر علمی، راهکارهای مناسب برای مهار ریزگردها چیست؟ گفت: این که بشود به طور کامل جلوی پدیده ریزگردها را گرفت، امکانپذیر نیست. یعنی ما به هیچ وجه یک روند طبیعی سیاره را نمی توانیم عوض کنیم. چه بسا هرگونه تغییری در این روند باعث به وجود آمدن مشکلات زیانبار دیگری شود. اما ما می توانیم آن را تعدیل کنیم. برای این موضوع راهکارهای فراوانی وجود دارد. وقتی علت بلندشدن این گرد و غبار را شناختیم که به تعبیری خشک تر شدن رسوبات سیلتی و رسی است، با مرطوب نگه داشتن و ایجاد پوشش گیاهی و یا ایجاد یک پوشش مصنوعی می توان جلوی این اتفاق را گرفت.

مدیرکل دفتر بررسی مخاطرات زمین شناختی سازمان زمین شناسی یادآور شد: اگر منطقه هورالعظیم را در نظر بگیرید، این منطقه پیش از این با ضخامتی از آب پوشیده بود. الان این آب دیگر وجود ندارد. اما به محض اینکه 2-3 سانتی متر آب روی این پهنه را بگیرد، گرد و غباری که از آن بلند می شود، متوقف خواهد شد. بنابراین ساده ترین راهکار، حفظ رطوبت زمین است البته به شرط آنکه منابع آب در اختیار داشته باشیم. منتها در شرایط امروز که منابع آب محدود است، در همه جا نمی توان از غرقاب کردن استفاده کرد. اما می توان با استفاده از روش های سیستماتیک آبیاری، به وسیله حجم کمی از آب، زمین را مرطوب نگه داشت و از وقوع این پدیده پیشگیری کرد.

وی افزود: راهکار دیگر این است که زمین را با مصالحی که غیرقابل بلند شدن هستند بپوشانند. مثلا در مناطقی از شن استفاده می کنند چون شن این قابلیت را ندارد که توسط باد حمل شود. همچنین در برخی موارد روی اراضی سیلتی و رسی، قشر نازکی از مصالح نفتی، گچی، آهکی و… می پاشند و این قشر نازک قدرت فرسایش باد را می گیرد البته لازمه این کار آن است که در این مناطق تردد صورت نگیرد.

بلورچی در ادامه اظهار کرد: انجام یک شخم مناسب با عمق مناسب و ایجاد توپوگرافی تپه ماهوری در دشت، از دیگر اقداماتی است که به این منظور می توان صورت داد. در این وضعیت دیگر باد نمی تواند روی سطح هموار شروع به برداشتن این ذرات کند و آنها را به ارتفاع بالا ببرد. و در نهایت با توسعه پوشش گیاهی آن هم پوشش گیاهی که خاص منطقه باشد و نیاز به آب کمی هم داشته باشد، می توان جلوی برداشته شدن این خاک را گرفت. چون وقتی این خاک بلند شد دیگر نمی شود کاری کرد و این خاک می تواند تا یک سوم سیاره زمین را بسته به اندازه ذره طی کند تا بعد که در نقطه ای هسته های باران شکل بگیرد و به همراه آن ریزش کند.

مدیرکل دفتر بررسی مخاطرات زمین شناختی سازمان زمین شناسی  در پایان گفت: وظیفه ما این است که اولا منشا بلندشدن غبارها را به درستی بشناسیم و سپس برویم این مناطق را به روشی بپوشانیم و یا جلوی فرسایش آنها را بگیریم. حتی با ساختن یک سری دیوارها می توان باد را شکست و جلوی حمل مصالح به ویژه مصالح درشت دانه تر مثل ماسه ریز و ماسه متوسط را گرفت. منتها مهار گرد و غبار به این روش چندان امکانپذیر نیست.   

No tags for this post.