کاهش افسردگی مادران باردار با کسب مهارت‌های شناختی

افسردگی، یکی از شایع ترین اختلالات روان پزشکی است که امروزه شیوع بالایی در جوامع مختلف پیدا کرده است. این اختلال متاسفانه با درصد بالایی در طول دوره بارداری و پس از آن برای زنان رخ می دهد و این موضوع به خصوص در دوران بارداری می تواند اثرات مخربی بر جنین و مادر داشته باشد. بروز حوادث استرس زای دوران باداری به طور قابل توجهی میزان شیوع افسردگی پس از زایمان را افزایش می دهد. طبق آمار، شیوع افسردگی در طی دوره بارداری گاهی تا 18 درصد می رسد و پس از بارداری نیز این اختلال گاهی تا 31 درصد گزارش شده است.

یکی از موثرترین راه های مقابله با افسردگی و اضطراب، استفاده از روش های غیردارویی است و در این میان و به ویژه در مورد افسردگی پس از زایمان، «حمایت اجتماعی» جایگاه خاصی دارد. حمایت اجتماعی به مواردی نظیر کسب اطلاعات، کمک های مادی، توصیه های بهداشتی و همچنین حمایت عاطفی از سوی افرادی مثل همسر، بستگان، دوستان و حتی بعضی نهادهای اجتماعی و مذهبی است که شخص مواجه با اختلال، به آن ها علاقه مند بوده و به عبارتی در شبکه اجتماعی او قرار دارند.

در همین رابطه، گروهی از پژوهشگران کشورمان از دانشگاه تربیت مدرس مطالعه ای را به منظور بررسی نقش آموزش مهارت های شناختی بر کاهش افسردگی دوران بارداری و پس از آن به انجام رسانده اند.

در انجام این پژوهش که از نوع توصیفی-تحلیلی بوده و به صورت مقطعی انجام گردیده است، از مشارکت 120 زن باردار مراجعه کننده به سه مرکز بهداشتی درمانی در شهرستان خرم آباد که متمایل به شرکت در طرح بودند استفاده شده است.

مادران باردار ابتدا برای بررسی میزان افسردگی تحت آزمایش پرسش نامه ای قرار گرفته و سپس به صورت تصادفی در دو گروه 60 نفره «آزمون» و «شاهد» قرار گرفتند. گروه آزمون علاوه بر دریافت مراقبت های روتین مرتبط با دوره بارداری، در کلاس های آموزش مهارت های شناختی نیز شرکت نمودند، ولی گروه شاهد فقط از مراقبت های روتین بهره مند شدند.

کلاس های مربوط به آموزش مهارت های شناختی شامل 6 جلسه سخنرانی 45 دقیقه ای به همراه پرسش و پاسخ بود که در طی 4 هفته توسط روان شناس بالینی و با موضوعات زیر اجرا گردید:

– مقابله با تعمیم مبالغه آمیز: افرادی که این نوع خطا را در افکار خود دارند، حقایق زندگی را پررنگ تر از مقدار واقعی می بینند. برای مثال شخصی دوست قدیمی خود را می بیند و به او سلام می کند. ولی دوست قدیمی مانند همیشه سلام او را به گرمی جواب نمی دهد. او از این مسئله ناراحت شده و این واقعه را برای خود فاجعه تلقی می کند. این در حالی است که شاید دلایل مختلفی برای رفتار دوستش وجود داشته باشد و از طرفی آن قدر هم مهم نباشد که ساعت ها ذهن فرد را درگیر خود کند.

– مقابله با خطای ذهن خوانی: افرادی که دارای این خطای شناختی هستند، فرض را بر این می گذارند که می دانند آدم ها چه می کنند بی آن که شواهد کافی برای افکارشان داشته باشند. برای مثال ممکن است در خصوص دوست خود این گونه فکر کنند: «او فکر می کند من یک بازنده ام».

– مقابله با خطای استدلال احساسی: افرادی که دچار این گونه خطا هستند، فکر می کنند که احساسات منفی انسان لزوما منعکس کننده واقعیت ها است. برای مثال: «احساس گناه می کنم، پس من باید آدم بدی باشم».

– مقابله با خطای درشت نمایی: در این خطای شناختی، فرد از یک سو درباره اهمیت مسائل و شدت اشتباهات خود مبالغه می کند و از سوی دیگر اهمیت جنبه های مثبت زندگی را کمتر از آن چه هست برآورد می نماید.

نتایج بررسی های این پژوهش نشان می دهد دریافت چنین آموزش هایی، به طور معنی دار و چشمگیری باعث کاهش میزان افسردگی در زنان باردار می گردد و طبعا زنانی که در طی بارداری با مشکلات روانی و اضطراب کمتری مواجه باشند، در ساماندهی روحی روانی خود پس از وضع حمل نیز بهتر عمل خواهند کرد.

از دیگر نتایج این مطالعه می توان به این نکات اشاره نمود که میزان تحصیلات و همچنین اشتغال، تاثیر معنی داری بر افسردگی این زنان نداشته ولی مرتبه بارداری در این خصوص تاثیرگذار بوده و زنانی که مرتبه بارداری بالاتری داشتند، میزان افسردگی بیشتری را نشان داده اند.

طبق بیان مجریان این طرح پژوهشی، شرکت در کلاس های آموزش مهارت های شناختی،  بر کاهش افسردگی مادران باردار موثر بوده و افرادی که در این کلاس ها شرکت نموده اند، به مراتب میزان افسردگی کمتری نسبت به گروه شاهد داشته اند. لذا به نظر می رسد گنجاندن چنین برنامه های آموزشی در برنامه مراقبت های روتین دوران بارداری، می تواند در کاهش آمار افسردگی زنان باردار نقش موثری داشته باشد.

گفتنی است گزارش علمی پژوهشی این تحقیق در فصل نامه «آموزش بهداشت و ارتقای سلامت ایران» دوره سوم شماره 1 منتشر گردیده است.

منبع: موسوی نژاد، ن.، شاه محمدی، ش. و امین شکروی، ف. 1394. تأثير آموزش مهارت هاى شناختى بر كاهش افسردگى دوران باردارى و پس از زايمان مادران باردار مراجعه كننده به مراكز بهداشتى درمانى. فصل نامه آموزش بهداشت و ارتقای سلامت ایران، دوره سوم، شماره 1 ص‌ص 48-39

لینک منبع

No tags for this post.

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا